Ο κ. Trump έχει την εντολή για τέτοιου είδους ανατροπές. Παρά την οικονομική υπεροχή της Αμερικής, μεγάλο κομμάτι της Main Street, της Wall Street και της Silicon Valley είναι απογοητευμένο από την κυβερνητική σπατάλη και ανικανότητα. Έχουν κάθε δίκιο να είναι. Το κράτος χρειάζεται αναμόρφωση. Ωστόσο, η μεταρρύθμιση υπό την ηγεσία του Musk κινδυνεύει να δημιουργήσει ένα νέο πρόβλημα για την Αμερική: την ανάδυση μιας εύφλεκτης, διεφθαρμένης ολιγαρχίας.

Εβδομάδες αφότου βοήθησε τον κ. Trump να κερδίσει τις εκλογές, ο κ. Musk ανέβηκε στην κορυφή της εξουσίας. Ο εκλεγμένος πρόεδρος τον διόρισε σε ένα νέο συμβουλευτικό όργανο, το λεγόμενο DOGE, με αποστολή τη μείωση των δαπανών. Ο κ. Musk βρίσκεται ήδη σε επαφή με ξένους ηγέτες και ασκεί πιέσεις για διορισμούς στο υπουργικό συμβούλιο. Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας μεγιστάνας έχει εξαιρετική επιρροή στην Αμερική. Τον 19ο αιώνα βιομήχανοι αμφιβόλου ηθικής, όπως ο John D. Rockefeller, κυριάρχησαν στην οικονομία. Στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν δεν υπήρχε Ομοσπονδιακή Τράπεζα, ο John Pierpont Morgan ενεργούσε ως μονοπρόσωπη κεντρική τράπεζα.

Οι επιχειρήσεις του κ. Musk είναι πιο παγκόσμιες από τα μεγάλα μονοπώλια του 19ου και 20ού αιώνα και μικρότερες αν μετρηθούν με βάση τα κέρδη προς το ΑΕΠ. Η Musk Inc αξίζει μόλις το 2% του αμερικανικού χρηματιστηρίου. Οι κύριες μονάδες της είναι η Tesla, η εταιρεία ηλεκτρικών αυτοκινήτων, η SpaceX, η επιχείρηση δορυφορικών επικοινωνιών και πυραύλων της, το X, πρώην Twitter, και η xAI, μια νεοφυής εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης, που σε μια συμφωνία αυτήν την εβδομάδα αποτιμήθηκε στα 50 δισ. δολάρια. Έχουν ως επί το πλείστον μερίδια αγοράς κάτω του 30% και αντιμετωπίζουν πραγματικό ανταγωνισμό. Ο Economist υπολογίζει ότι το 10% της προσωπικής περιουσίας του κ. Musk, ύψους 360 δισ. δολαρίων, προέρχεται από συμβόλαια και δωρεάν παροχές του «θείου Σαμ» και το 15% από την κινεζική αγορά, ενώ τα υπόλοιπα μοιράζονται μεταξύ εγχώριων και διεθνών πελατών.

Ο κ. Musk είναι επίσης διαφορετικός επειδή είναι ανατροπέας. Αντί να εκμεταλλευτεί τα μονοπώλια για να αυξήσει τις τιμές ή να δημιουργήσει ένα σταθερό τραπεζικό σύστημα ως θεμέλιο για τη χρηματοδότηση, το μεγαλύτερο μέρος της Musk Inc χρησιμοποιεί την τεχνολογία για να μειώσει το κόστος σε ανταγωνιστικές αγορές. Αυτή η ανατροπή είναι κεντρικό στοιχείο της μεσσιανικής ιδεολογίας του κ. Musk, σύμφωνα με την οποία η καινοτομία κατακτά τις δυσεπίλυτες προκλήσεις της ανθρωπότητας, από την κλιματική αλλαγή έως τον αποικισμό του Άρη. Η υλοποίηση αυτών των μακρινών στόχων εξαρτάται από μια ιδιοφυΐα για τη συνεχή επανεξέταση των βιομηχανικών διαδικασιών. Η επιθυμία του για πιο ελεύθερη δράση εξηγεί την περιφρόνησή του για τις ορθοδοξίες, συμπεριλαμβανομένου αυτού που θεωρεί αφυπνιστικό κομφορμισμό. Από τους γραφειοκράτες που επέτρεψαν στην αμερικανική κυβέρνηση η αγορά των διαστημικών εκτοξεύσεων να χειραγωγηθεί από τις αμυντικές εταιρείες μέχρι τους Καλιφορνέζους γραφειοκράτες που ρυθμίζουν τα εργοστάσια της Tesla, βλέπει το κράτος ως εμπόδιο στην ανάπτυξη.Mute

Τόσο ο κ. Trump, όσο και ο κ. Musk θέλουν να ανατρέψουν ολόκληρη την ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Ο κ. Musk δήλωσε ότι το DOGE μπορεί να στοχεύσει στην περικοπή έως και 2 τρισ. δολαρίων από τον ετήσιο ομοσπονδιακό προϋπολογισμό των 7 τρισ. δολαρίων και στην κατάργηση πολλών οργανισμών. Είναι εύκολο να γελοιοποιήσει κανείς τέτοιους στόχους ως αφελείς -τα 2 τρισ. δολάρια είναι περισσότερα από το σύνολο των μη υποχρεωτικών δαπανών της κυβέρνησης. Ωστόσο, με ένα δημοσιονομικό έλλειμμα 6% του ΑΕΠ και χρέος σχεδόν 100%, η μεταρρύθμιση είναι απαραίτητη. Η ασθμαίνουσα μηχανή του Πενταγώνου δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στην εποχή των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και της τεχνητής νοημοσύνης. Η άσκηση πίεσης από τις κατεστημένες επιχειρήσεις εξηγεί γιατί οι ομοσπονδιακοί κανονισμοί έχουν φτάσει τις 90.000 σελίδες, κοντά στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών. Ακόμη και αν ο κ. Musk πετύχει ένα μόνο κλάσμα της φιλελευθεροποίησης που θέλει, η Αμερική θα μπορούσε να κερδίσει πολλά.

Όμως, ποιοι είναι οι κίνδυνοι; Ο ένας είναι οι πελατειακές σχέσεις και η δωροδοκία. Ο εκλεγμένος πρόεδρος είναι οικονομικός εθνικιστής και οι βιομηχανίες στις οποίες έχει συμφέροντα ο κ. Musk έχουν αποκτήσει στρατηγική σημασία, χάρη στην αντιπαλότητα με την Κίνα, τη στρατιωτικοποίηση του Διαστήματος και τους διασυνοριακούς πολέμους παραπληροφόρησης. Η εγγύτητα στην εξουσία θα μπορούσε να του επιτρέψει να διαστρεβλώσει τους κανονισμούς και τους δασμούς και να παρακωλύσει τους ανταγωνιστές σε τομείς από τα αυτοκίνητα και τα κρυπτονομίσματα μέχρι τα αυτόνομα οχήματα και την τεχνητή νοημοσύνη. Από τις αρχές Σεπτεμβρίου η συνολική αξία των επιχειρήσεων της Musk Inc έχει αυξηθεί κατά 50%, σε 1,4 τρισ. δολάρια, ξεπερνώντας κατά πολύ την αγορά και τους ανταγωνιστές της, καθώς οι επενδυτές στοιχηματίζουν ότι το αφεντικό της θα μπορέσει να αποκομίσει εξαιρετικά κέρδη από τη φιλία του με τον πρόεδρο.

Ταυτόχρονα, ο κ. Musk θα μπορούσε να αστοχήσει, ειδικά εκτός των τομέων της ειδικότητάς του. Έχει επιδείξει ασταθή κρίση στις εξωτερικές υποθέσεις, με μικροδιαχείριση της χρήσης της δορυφορικής υπηρεσίας Starlink στην Ουκρανία και συγκρίνοντας το καθεστώς της Ταϊβάν με αυτό της Χαβάης. Η αγάπη του για τα φώτα της δημοσιότητας και τις συνωμοσίες, αλλά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι ανησυχητική. Με 50 δισ. δολάρια από τον προσωπικό του πλούτο να είναι δεσμευμένα στην Κίνα, η οποία φιλοξενεί το μισό της παραγωγής της Tesla, αποτελεί προφανή στόχο για χειραγώγηση.

Θα μπορούσε επίσης να αποτύχει πριν καν ξεκινήσει, λόγω του εύφλεκτου συνδυασμού Trump – Musk. Ο επόμενος πρόεδρος λατρεύει να προσλαμβάνει και να απολύει. Ο μεγιστάνας της τεχνολογίας καίει επίσης στελέχη και σχέσεις. Η συγχώνευση του ελευθερισμού και του τεχνο-ουτοπισμού της Silicon Valley με τον εθνικισμό του MAGA του κόσμου του κ. Trump είναι εγγενώς ασταθής. Η μεταρρύθμιση της κυβέρνησης απαιτεί υπομονή και διπλωματία, που δεν είναι τα δυνατά χαρτιά του κ. Musk.

Αν η πολιτική καριέρα του κ. Musk αποδειχθεί σύντομη, θα μπορούσε να έχει δύο μόνιμες, ολέθριες επιπτώσεις. H μία θα ήταν να απομακρύνει τους πολιτικούς από τη μεταρρύθμιση της κυβέρνησης. Με τον διορισμό του, ο στόχος αυτός έχει λάβει μεγαλύτερη προσοχή από ποτέ. Από την άλλη, αν προχωρήσει με  ημίμετρα που θα καταλήξουν σε θεαματική αποτυχία, η φιλοδοξία να αντιμετωπιστούν οι δαπάνες θα πάει πίσω για χρόνια.

Η άλλη επίπτωση θα ήταν να εξομαλυνθεί η συμπαιγνία μεταξύ πολιτικών και μεγιστάνων. Καθώς το κράτος επεκτείνεται στο εμπόριο, τη βιομηχανική πολιτική και την τεχνολογία, τα κίνητρα για εναγκαλισμό του κράτους αυξάνονται. Ταυτόχρονα, η μέθοδος του κ. Trump  περιλαμβάνει την αποδυνάμωση θεσμών και πρακτικών που υποτίθεται ότι προστατεύουν από τη σύγκρουση συμφερόντων. Η Αμερική απέχει πολύ από το να συμπεριφέρεται σαν μια αναδυόμενη αγορά, αλλά η συνεργασία ολιγαρχικών επιχειρηματικών τιτάνων με κυρίαρχους πολιτικούς σε τακτική βάση, θα προκαλούσε σοβαρή ζημιά. Κάποτε αυτό ήταν αδιανόητο. Όχι πια.

Πηγή: The Economist