Δεκαοχτώ χρόνια πριν, ο Mark Zuckerberg και οι συγκάτοικοί του στον κοιτώνα Kirkland House στο Πανεπιστήμιο του Harvard είχαν μια «Εύρηκα» στιγμή που έμελλε να αλλάξει τις ζωές τους, και τις δικές μας, για πάντα. Δημιούργησαν την πλατφόρμα «TheFacebook», η οποία έγινε γνωστή σε όλους μας λίγο αργότερα με την ονομασία «Facebook».

Ο Zuckerberg και οι φίλοι του δημιούργησαν το Facebook επειδή, σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του Zuckerberg, «υπήρχαν πολλές ιστοσελίδες για να βρείτε σχεδόν τα πάντα — βιβλία, μουσική, ειδήσεις, πληροφορίες, επιχειρήσεις — εκτός από αυτό που πραγματικά έχει τη μεγαλύτερη σημασία. Ανθρώπους».

Έχοντας κατακτήσει πολλές πρωτιές, τον Οκτώβριο του 2021 το Facebook άλλαξε σελίδα και μετονομάστηκε Meta, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή όπου οι εφαρμογές και οι τεχνολογίες συγκεντρώνονται κάτω από το νέο εμπορικό σήμα της εταιρείας. Σκοπός της Meta είναι να ζωντανέψει ένα ψηφιακό σύμπαν και να βοηθήσει τους ανθρώπους να συνδεθούν μέσα σε αυτό, να βρουν κοινότητες και να αναπτύξουν επιχειρήσεις.

Ωστόσο, όσο και αν θέλει ο Zuckerberg να meta-κομίσει στη νέα εποχή που με τόση φιλοδοξία ετοιμάζει, αυτό δεν φαίνεται να είναι τόσο εύκολο. Μπορεί το Facebook να έχει υπάρξει ρηξικέλευθο και να είναι ακόμα, από πλευράς χρηστών, η νούμερο 1 πλατφόρμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με 2.9 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες μηνιαίως, όμως τα 18 χρόνια ύπαρξής του έχει πρωταγωνιστήσει σε πολλές καταστάσεις που ήταν αποδεδειγμένα ο «κακός» της υπόθεσης. Διασπορά ψευδών ειδήσεων, εμπρηστικές δημοσιεύσεις, καθώς και διαρροές προσωπικών δεδομένων, είναι μόνο λίγες από τις περιπτώσεις για τις οποίες η εταιρεία του Mark Zuckerberg έχει βρεθεί να απολογείται.

Εκτός όμως από τις «αμαρτίες» του παρελθόντος, και το όνομα της καινούργιας εταιρείας έχει αρχίσει να συνδέεται με προβλήματα. Την προηγούμενη εβδομάδα η μετοχή της Meta κατακρημνίστηκε στη Wall Street κατά 25%, προκαλώντας απώλειες σχεδόν 200 εκατομμυρίων δολαρίων από την κεφαλαιοποίηση του ομίλου του Mark Zuckerberg.

Με τις τεράστιες επενδύσεις ύψους 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ανάπτυξη του metaverse, τη μείωση των διαφημιστικών εσόδων σε Facebook, Instagram, WhatsApp, καθώς και τον ολοένα αυξανόμενο ανταγωνισμό από αναδυόμενες πλατφόρμες όπως το TikTok, η εταιρεία φαίνεται βαδίζει σε αχαρτογράφητα νερά. Και μπορεί τα απανωτά σκάνδαλα να έχουν αμαυρώσει τη φήμη της, ωστόσο κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως το Facebook άνοιξε το δρόμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, και πως όλοι οι επίδοξοι διάδοχοι προσπαθούν τόσο να το μιμηθούν, όσο και να μάθουν από τα λάθη του.

Στη λίστα λοιπόν που ακολουθεί, θα δούμε κάποιες από τις στιγμές-ορόσημο στην ιστορία της πολύπαθης εταιρείας που άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε.

12. Το «TheFacebook»

Το 2004 ο Zuckberger δημιουργεί την πλατφόρμα που ονομάζεται «TheFacebook», μέσω της οποίας οι φοιτητές του Harvard έχουν τη δυνατότητα να συνδέονταν μεταξύ τους. Μέσα σε λίγους μήνες, η πλατφόρμα κέρδισε εγγεγραμμένους χρήστες σε περισσότερα από 30 πανεπιστήμια στην Αμερική.

11. Το Facebook γίνεται παγκόσμιο

Η πλατφόρμα ανοίγει για όλους τους χρήστες άνω των 13 ετών που διαθέτουν διεύθυνση email το 2006.

Την ίδια χρονιά η Yahoo προσπαθεί να εξαγοράσει το Facebook για 1 δισεκατομμύριο δολάρια, όμως ο Zuckerberg τους απέρριψε, και ένα χρόνο αργότερα, το 2007, η Microsoft αγόρασε το 1,6% των μετοχών του Facebook για 240 εκατομμύρια δολάρια.

10. Η κατηγορία για την κλεμμένη ιδέα που έγινε ταινία

Το 2008 οι αδερφοί Winklevoss, καταθέτουν μήνυση κατά του Zuckerberg, κατηγορώντας τον ότι τους έκλεψε την ιδέα και τη μετέτρεψε σε Facebook. Η δική τους ιδέα αφορούσε μια πλατφόρμα που ονομαζόταν HarvardConnection.

Η αγωγή διευθετήθηκε εξωδικαστικά και όλο αυτό το δράμα μετατράπηκε στην ταινία με το όνομα «The Social

 Network» που κυκλοφόρησε το 2010.

9. Η πρώτη "διαρροή" προσωπικών δεδομένων

Το πρώτο μεγάλο επεισόδιο σχετικά με τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών έρχεται όταν μια αναφορά αποκαλύπτει ότι πολλές εφαρμογές του Facebook, συμπεριλαμβανομένων των 10 κορυφαίων εφαρμογών εκείνης της εποχής – όπως το FarmVille – διέρρεαν αναγνωριστικά στοιχεία στους διαφημιστές.

Αυτά τα αναγνωριστικά επιτρέπουν την παρακολούθηση και τη στόχευση των διαδικτυακών δραστηριοτήτων ενός χρήστη ανεξάρτητα από τις ρυθμίσεις απορρήτου του. Οι εφαρμογές παρακολουθούσαν επίσης τους φίλους των χρηστών, και ορισμένες από αυτές τις εταιρείες εφαρμογών διέδωσαν στη συνέχεια δεδομένα χρηστών του Facebook σε άλλες εταιρείες.

8. Το τηλέφωνο που δεν "χτύπησε" και το Internet.org

Μέσα στα φιλόδοξα σχέδια του Facebook το 2013, ήταν η συνεργασία με την HTC για την κυκλοφορία ενός «τηλεφώνου Facebook» με την ονομασία HTC First, το οποίο είχε βασίσει την εμφάνιση της αρχικής οθόνης στον σχεδιασμό και την τεχνολογία του Facebook. Ωστόσο το φιλόδοξο αυτό σχέδιο ναυάγησε σχετικά γρήγορα. Η AT&T, ο αποκλειστικός διανομέας του First στις ΗΠΑ, φέρεται να πούλησε μόνο 15.000 συσκευές περίπου, ενώ τόσο το ReadWrite όσο και το Time συμπεριέλαβαν το First μεταξύ των μεγαλύτερων αποτυχιών στον κλάδο της τεχνολογίας το 2013.

Το ίδιο διάστημα ανακοινώθηκε και το λανσάρισμα του Internet.org, το οποίο ξεκίνησε με την ευγενή ιδέα της διάδοσης του Διαδικτύου σε όλους, όμως σύντομα αποκαλύφθηκε πως είχε πιο δόλια κίνητρα. Πολλοί υποστήριξαν ότι το Internet.org δεν προσφέρει πραγματική πρόσβαση στο Διαδίκτυο, αλλά αντίθετα, «κλειδώνει» τους ανθρώπους σε ένα είδος περιφραγμένου κήπου ή ψηφιακής φυλακής που περιέχει επιλεγμένες ιστοσελίδες που προωθούν τα πιστεύω και τα συμφέροντα του Facebook. Ωστόσο, ορισμένα κράτη εξακολουθούν να αγκαλιάζουν το Internet.org.

7. Οι μεγάλες επενδύσεις

Το 2012 το Facebook εξαγοράζει το Instagram έναντι 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων, το οποίο, όπως γνωρίζουμε σήμερα, είναι μία από τις πιο επιτυχημένες εξαγορές της εταιρείας. Έτσι το Facebook ξεπερνά το 1 δισεκατομμύριο ενεργούς χρήστες μηνιαίως.

Την επόμενη χρονιά, ο Zuckerberg στρέφει την προσοχή του και στο Snapchat. Το Facebook φημολογείται ότι πρόσφερε 3 δισεκατομμύρια δολάρια για να αγοράσει την ανερχόμενη πλατφόρμα, όμως ο CEO Evan Spiegel αρνήθηκε.

Η απόρριψη του Snapchat δεν αποθάρρυνε όμως τον Zuckerberg, ο οποίος συνέχισε την εξάπλωση του ομίλου του. Το WhatsApp εντάσσεται στο Facebook το 2014 μετά από μια συμφωνία εξαγοράς 19 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ λίγο αργότερα η εταιρεία αγοράζει και την Oculus για 2 δισεκατομμύρια δολάρια.

6. Λογοκρισία και προπαγάνδα

Το 2016 η ενότητα ειδήσεων Trending Topics του Facebook αναφέρεται ότι λογοκρίνει συντηρητικές ειδήσεις. Τα ευρήματα προέκυψαν λιγότερο από μία εβδομάδα αφότου ο διευθύνων σύμβουλος του Facebook, Mark Zuckerberg, συναντήθηκε με περισσότερους από δώδεκα συντηρητικούς αρχηγούς.

Ο Zuckerberg κάλεσε τη συνάντηση αφού ο τεχνολογικός ιστότοπος Gizmodo ανέφερε ότι το Facebook προσέλαβε «επιμελητές ειδήσεων» για να καταστείλει περιεχόμενο από συντηρητικούς ιστότοπους.

Την ίδια χρονιά, το Facebook κατηγορείται πως μέσω «βομβαρδισμού» ψηφιακών διαφημίσεων επηρέασε τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ εξασφαλίζοντας την απροσδόκητη νίκη του Donald Trump.

5. Η εθνοκάθαρση στη Μιανμάρ και η ρητορική μίσους

Το 2017 το Facebook ξεπερνά τα 2 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες μηνιαίως, όμως η εταιρεία κατηγορείται πως υποστηρίζει την εθνοκάθαρση στη Μιανμάρ, αφού επέτρεψε την αναπαραγωγή εκτενούς υλικού ακραίου μίσους που δημοσιεύθηκε στην πλατφόρμα κατ’εξακολούθηση.

Το Facebook παραδέχτηκε το 2018 ότι δεν είχε κάνει αρκετά για να αποτρέψει την υποκίνηση βίας και ρητορικής μίσους εναντίον των Ροχίνγκια, της μουσουλμανικής μειονότητας στη Μιανμάρ.

4. Το σκάνδαλο της Cambridge Analytica

Αναμφισβήτητα ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα για το Facebook – το σκάνδαλο της Cambridge Analytica – ήρθε στο φως το 2018. Διαπιστώθηκε ότι η Cambridge Analytica είχε δεδομένα για 87 εκατομμύρια χρήστες του Facebook, τα οποία συγκέντρωσε μέσω μιας εφαρμογής που παρουσιαζόταν ως κουίζ προσωπικότητας. Τα δεδομένα από αυτή τη διαρροή χρησιμοποιήθηκαν για τη χειραγώγηση των αμερικανικών εκλογών και της ψηφοφορίας για το Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Ο Christopher Wylie, ο οποίος συνεργαζόταν με ακαδημαϊκούς του Πανεπιστημίου Cambridge για τη λήψη των δεδομένων, είπε στον Observer: «Εκμεταλλευτήκαμε το Facebook για να συγκεντρώσουμε τα προφίλ εκατομμυρίων ανθρώπων. Με βάση αυτό, κατασκευάσαμε μοντέλα για να εκμεταλλευτούμε όσα γνωρίζαμε για αυτούς και να στοχεύσουμε τους εσωτερικούς τους δαίμονες. Αυτή ήταν η βάση πάνω στην οποία χτίστηκε ολόκληρη η εταιρεία».

Ο διευθύνων σύμβουλος του Facebook, Mark Zuckrberg, κατέθεσε ενώπιον της Γερουσίας και του Κοινοβουλίου για μια σειρά από σκάνδαλα προστασίας προσωπικών δεδομένων.

3. Facebook εναντίον Apple & Google

Το 2018 αποδείχθηκε μια εξαιρετικά ταραχώδης χρονιά για το Facebook, καθώς εμφανίστηκε ακόμα μία αναφορά, σύμφωνα με την οποία η εταιρεία προσέλαβε μια υπηρεσία δημοσίων σχέσεων για να γράψει αρνητικά άρθρα σχετικά με τους ανταγωνιστές της, Apple και Google. Το Facebook χρησιμοποιούσε την εταιρεία δημοσίων υποθέσεων για να προωθήσει την ιδέα ότι ο φιλελεύθερος χρηματοδότης Τζορτζ Σόρος βρισκόταν πίσω από ένα αυξανόμενο κίνημα κατά του Facebook.

Παράλληλα η εταιρεία, προσπάθησε να υποβαθμίσει τον αντίκτυπο της ρωσικής παρέμβασης μέσω Facebook στις εκλογές του 2016.

2. Onavo - Το VPN που κατασκόπευε εφήβους

Το 2019 διαπιστώθηκε ότι το Facebook κυκλοφορεί μια παράνομη εφαρμογή iOS (και μια Android) που χρησιμοποιούσε VPN για να παρακολουθεί τη χρήση συσκευών εφήβων και ενηλίκων και τις συνήθειες περιήγησής τους στο διαδίκτυο. Η πλατφόρμα πλήρωνε επίσης τους εφήβους 20 δολάρια το μήνα για να εγκαταστήσουν τη συγκεκριμένη εφαρμογή.

Η Apple τιμώρησε το Facebook ανακαλώντας το εταιρικό πιστοποιητικό. Με την ανάκληση του πιστοποιητικού, όλες οι εσωτερικές εφαρμογές του Facebook έπαψαν να λειτουργούν. Έκτοτε, το πιστοποιητικό έχει αποκατασταθεί και η προσβλητική εφαρμογή δεν βρίσκεται πλέον στο App Store, όμως εξακολουθεί να είναι διαθέσιμη στο Google Play Store.

1. Το «μπλακ άουτ» και το σκάνδαλο του 2021

Facebook, Instagram, WhatsApp και Messenger υπέστησαν στις 4 Οκτωβρίου 2021 μια πρωτόγνωρη τεχνική βλάβη 6 ωρών που βύθισε το Facebook στο σκοτάδι και επηρέασε δισεκατομμύρια χρήστες.

Το μπλακ άουτ ήρθε σε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο για την εταιρεία. Η πρώην υπεύθυνη προϊόντων του Facebook Φράνσις Χόγκεν, κατηγόρησε δημοσίως την εταιρεία ότι βάζει “το κέρδος πάνω από την ασφάλεια” των χρηστών σε συνέντευξή της στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο CBS.

Η Χόγκεν αποκάλυψε σωρεία εσωτερικών εγγράφων που συνέλεξε ενώ εργαζόταν για το Facebook. Μερικά από αυτά περιλαμβάνουν στοιχεία για το πώς η χρήση του Instagram βλάπτει σοβαρά την ψυχική υγεία των εφήβων, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για την ενθάρρυνση διατροφικών διαταραχών και της εικόνας του σώματος. Επίσης, η Χόγκεν υποστήριξε ότι δεν λαμβάνονταν μέτρα απέναντι στη ρητορική μίσους γιατί αυτό θα έπληττε τη δημοφιλία της πλατφόρμας.

Ουσιαστικά, η Χόγκεν κατήγγειλε το Facebook ότι σκόπιμα δεν παίρνει μέτρα προστασίας των χρηστών, επειδή αυτό θα είχε αντίκτυπο στα κέρδη.

Πηγή: Fortune