00:01 - 02/09/25

Η πρόσβαση σε βασικά τρόφιμα στην Ελλάδα: μια ανησυχητική πραγματικότητα

Το 2024, περίπου 11% των Ελλήνων πολιτών αδυνατούν να αγοράσουν ένα γεύμα που περιλαμβάνει κρέας, ψάρι ή ισοδύναμο χορτοφαγικό γεύμα κάθε δεύτερη μέρα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat. Η Ελλάδα κατατάσσεται πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (περίπου 8,5%) και βρίσκεται κοντά σε χώρες όπως η Ουγγαρία (11%) και η Ρουμανία (16%), δείχνοντας ότι ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού αντιμετωπίζει σοβαρά ζητήματα επισιτιστικής ασφάλειας.

Η σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες αποκαλύπτει τις έντονες ανισότητες: χώρες όπως η Βουλγαρία (19%) και η Σλοβακία (17%) εμφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά, ενώ πλούσιες χώρες της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης, όπως η Δανία, η Σουηδία και το Λουξεμβούργο, παρουσιάζουν ποσοστά μόλις γύρω στο 3%. Η θέση της Ελλάδας στο μέσον αυτής της κλίμακας υπογραμμίζει τις οικονομικές δυσκολίες που εξακολουθούν να πλήττουν μεγάλο μέρος του πληθυσμού, παρά την ανάκαμψη από την κρίση χρέους της προηγούμενης δεκαετίας.

Η δυσκολία πρόσβασης σε βασικά τρόφιμα δεν αφορά μόνο την οικονομική στέρηση αλλά έχει και ευρύτερες κοινωνικές και υγειονομικές επιπτώσεις. Η ανεπάρκεια πρόσβασης σε ποιοτικά γεύματα μπορεί να οδηγήσει σε κακή διατροφή, αυξημένο κίνδυνο χρόνιων ασθενειών και κοινωνική απομόνωση των πιο ευάλωτων ομάδων.

Για την Ελλάδα, η πρόκληση παραμένει διπλή: αφενός η αντιμετώπιση της οικονομικής πίεσης που πλήττει τα νοικοκυριά και αφετέρου η ενίσχυση της επισιτιστικής ασφάλειας μέσω στοχευμένων πολιτικών, όπως η στήριξη χαμηλού εισοδήματος νοικοκυριών, η προώθηση τοπικών αγορών και η ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι η χώρα πρέπει να εστιάσει σε μέτρα που θα μειώσουν τις ανισότητες στην πρόσβαση σε βασικά τρόφιμα, ώστε να εξασφαλιστεί ότι όλοι οι πολίτες μπορούν να απολαμβάνουν μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, ακόμα και σε περιόδους οικονομικής πίεσης.

Συντάξεις 

EIOPA: Η φτωχοποιημένη τρίτη ηλικία κινδυνεύει να γίνει η «νέα πραγματικότητα» στην Ευρώπη

Η Ευρώπη βρίσκεται μπροστά σε μια σοβαρή πρόκληση στο ζήτημα των συντάξεων, καθώς χωρίς ριζικές αλλαγές στη συνταξιοδοτική πολιτική, μεγάλα τμήματα του πληθυσμού κινδυνεύουν να περάσουν τα γηρατειά τους σε συνθήκες φτώχειας.

Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (EIOPA), Πέτρα Χίλκεμα, προειδοποιεί ότι ένας στους πέντε Ευρωπαίους βρίσκεται ήδη σε κίνδυνο να αντιμετωπίσει φτωχοποίηση στα γηρατειά του, με τις γυναίκες να έχουν 30% υψηλότερη πιθανότητα να βρεθούν σε αυτήν την κατάσταση.

Δημογραφικές πιέσεις και αδιέξοδα

Η ταχεία γήρανση του πληθυσμού επιδεινώνει το πρόβλημα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, σε περίπου τέσσερις δεκαετίες, μόλις 1,5 εργαζόμενος θα αντιστοιχεί σε κάθε συνταξιούχο, αναλογία που είναι το μισό της σημερινής και κρίνεται μη βιώσιμη. Ήδη κάποιες χώρες έχουν φτάσει σε αυτό το σημείο, γεγονός που υπογραμμίζει τη δυσκολία χρηματοδότησης των παραδοσιακών κρατικών συνταξιοδοτικών συστημάτων.

Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, οι χαμηλές γεννήσεις και οι πρόσθετες δαπάνες υγείας και φροντίδας ηλικιωμένων επιβαρύνουν ακόμη περισσότερο τους φορολογούμενους, ανεβάζοντας το κόστος σε δυσθεώρητα επίπεδα.

Εναλλακτικές λύσεις

Η EIOPA και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρούν ότι η ενίσχυση επαγγελματικών και ιδιωτικών συνταξιοδοτικών ταμείων είναι κρίσιμη. Τα παραδείγματα των σκανδιναβικών χωρών δείχνουν τον δρόμο, με πολλαπλές πηγές εισοδήματος για τη συνταξιοδότηση: κρατική σύνταξη, επαγγελματικά ταμεία και επενδυτικά προϊόντα. Αντίθετα, οι χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης στηρίζονται κυρίως στις κρατικές παροχές, με χαμηλότερα επιδόματα σε σχέση με τους μισθούς.

Η Ε.Ε. ετοιμάζει σειρά μέτρων, τα οποία θα παρουσιαστούν μέχρι το τέλος του 2025. Μεταξύ αυτών:

ψηφιακοί λογαριασμοί αποταμίευσης και επενδύσεων για κάθε πολίτη,

μηχανισμοί παρακολούθησης συντάξεων και «πίνακες ελέγχου» για διαφάνεια,

φορολογικά κίνητρα για ενίσχυση της αποταμίευσης,

και κυρίως, ένα σύστημα αυτόματης εγγραφής σε επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία, κατά το πρότυπο Ηνωμένου Βασιλείου, Πολωνίας και Ιταλίας.

Όπως εξηγεί η κα. Χίλκεμα, «όταν η εγγραφή γίνεται αυτόματα, οι περισσότεροι εργαζόμενοι παραμένουν στο σύστημα, με αποτέλεσμα να αποταμιεύουν σταθερά για τη σύνταξή τους».

Πολιτικές αντιστάσεις

Παρά τη σαφή ανάγκη μεταρρυθμίσεων, οι πολιτικές εντάσεις δυσκολεύουν τις αλλαγές. Στη Γαλλία, η κυβέρνηση Μπαϊρού έχασε τη στήριξη των Σοσιαλιστών στο ζήτημα του συνταξιοδοτικού, ενώ στη Γερμανία η πρόταση του καγκελαρίου Φρίντριχ Μερτς για ατομική αποταμίευση προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από τα συνδικάτα.

Η διαφορά στις αποταμιεύσεις μεταξύ χωρών είναι ενδεικτική: στη Γερμανία, οι συντάξεις μέσω επαγγελματικών ταμείων φτάνουν τα 267 δισ. ευρώ, ενώ στη Σουηδία –με πολύ μικρότερο πληθυσμό– ανέρχονται στα 516 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 92% του ΑΕΠ.

Το μήνυμα της EIOPA είναι σαφές: χωρίς βαθιές αλλαγές, η «φτωχοποιημένη τρίτη ηλικία» θα γίνει μόνιμο φαινόμενο στην Ευρώπη.

Συμφωνούμε απόλυτα ...

Σε κάτι με το οποίο συμφωνούμε τώρα. Επτά στους δέκα οικονομολόγους που συμμετέχουν στο Ελληνικό Πάνελ Οικονομολόγων του ΚΕΦΙΜ θεωρούν ότι είναι σκόπιμο ένα σημαντικό μέρος των φορολογικών εσόδων από τον τουρισμό να κατευθύνεται συστηματικά στη συντήρηση και αναβάθμιση των τοπικών υποδομών στους τουριστικούς προορισμούς. 

Με την άμεση οικονομική συμβολή του τουρισμού να φτάνει το 13% του ΑΕΠ (30,2 δισ. ευρώ το 2024 σύμφωνα με το ΙΝΣΕΤΕ) και τους ξένους επισκέπτες να ξεπερνούν τα 40 εκατομμύρια, η τουριστική κίνηση ενισχύει σημαντικά την οικονομία αλλά ασκεί και μεγάλη πίεση στις τοπικές υποδομές, ιδίως στα νησιά. Ζητήματα όπως η ύδρευση, η διαχείριση απορριμμάτων και η φέρουσα ικανότητα απαιτούν επενδύσεις, προκειμένου οι περιοχές να παραμείνουν βιώσιμοι και ελκυστικοί προορισμοί. 

Στην πρόσφατη ερώτηση του Πάνελ, το 69% των συμμετεχόντων οικονομολόγων στήριξε την πρόταση συστηματικής δέσμευσης εσόδων από τον τουρισμό υπέρ των τοπικών υποδομών, ενώ το 17% διαφώνησε. Στα σχόλιά τους τόνισαν την ανάγκη χρηματοδότησης της διαχείρισης του περιβαλλοντικού κόστους, επισημαίνοντας ωστόσο τον κίνδυνο στρεβλώσεων (για παράδειγμα στην αλλαγή των επενδυτικών κινήτρων ή την υπερεξάρτηση από μια πηγή εσόδων) και την ανάγκη αποτελεσματικού συντονισμού ανάμεσα σε κράτος, περιφέρειες και δήμους. 

Επισημαίνεται, ότι το ΚΕΦΙΜ στο πλαίσιο των προτάσεων πολιτικής που έχει καταθέσει έχει προτείνει την απόδοση του ΕΝΦΙΑ στους δήμους, με στόχο την ενίσχυση της οικονομικής αυτοτέλειάς τους και τη βελτίωση της λογοδοσίας και της συμμετοχής των πολιτών. 

Παγώνει η ατμόσφαιρα

Όπως τώρα σχολίασε ο Βηματοδότης … Η ανοίκεια επίθεση του τούρκου υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν κατά της Ελλάδας δεν είναι πρωτοφανής. Προκάλεσε, ωστόσο, μεγάλη αίσθηση διότι δεν συνάδει με το κλίμα που -θεωρητικά- επικρατεί στις προσωπικές επαφές του με τον ομόλογό του Γιώργο Γεραπετρίτη. Ακολούθησε η αυστηρή απάντηση του έλληνα υπουργού, με τις δύο πλευρές να ολισθαίνουν σιγά-σιγά προς την παλαιόθεν γνωστή παγωμένη ατμόσφαιρα.

Ο κ. Φιντάν κατηγόρησε την ελληνική πολιτική τάξη περί «εσωτερικής κατανάλωσης» της εξωτερικής πολιτικής. Ακόμα και να θέλει κανείς να του αποδώσει ένα μικρό μερίδιο δίκιου, ο τούρκος ΥΠΕΞ το χάνει, διότι οι αναφορές σε «προσπάθεια περικύκλωσης» της χώρας του ήρθαν λίγες ώρες πριν από την «Ημέρα της Νίκης», δηλαδή τους εορτασμούς της 30ής Αυγούστου για την εκδίωξη του ελληνικού στρατού από τη Μικρά Ασία το 1922. Για πολλούς, βέβαια, οι αναφορές του Φιντάν εμπεριείχαν το εξής, μονοδιάστατο, νόημα: «Μην κάνετε το λάθος και επανεκκινήσετε τις έρευνες για το καλώδιο».