00:01 - 02/10/25

Πληθυσμός, νέοι και εισοδήματα

Ο πληθυσμός των νέων ηλικίας 20 έως 30 ετών στην Ελλάδα έχει συρρικνωθεί κατά 36% την τελευταία εικοσαετία. Η πτωτική αυτή πορεία δεν δείχνει σημάδια ανάκαμψης, καθώς η γήρανση, η χαμηλή γεννητικότητα και η μετανάστευση στο εξωτερικό για καλύτερες ευκαιρίες εργασίας συνεχίζουν να επιβαρύνουν τα δεδομένα. Για πρώτη φορά, η γενιά των 20άρηδων αριθμεί λιγότερα από ένα εκατομμύριο άτομα· από 1,56 εκατ. το 2005 και 1,15 εκατ. το 2015, το δεύτερο τρίμηνο του 2024 καταγράφηκαν μόλις 997.000.

Χαμηλή απασχόληση και υψηλή ανεργία

Η ηλικιακή ομάδα 20-29 ετών βρέθηκε πρόσφατα στο επίκεντρο λόγω των κυβερνητικών εξαγγελιών για φορολογικές ελαφρύνσεις με ηλικιακά κριτήρια, στο πλαίσιο της ΔΕΘ. Στόχος είναι η ενίσχυση της απασχόλησης σε μια κατηγορία όπου η Ελλάδα υπολείπεται σημαντικά έναντι της υπόλοιπης Ευρώπης.

Από τους 997.000 νέους, οι 574.600 εργάζονται (58%), ενώ οι υπόλοιποι είναι είτε άνεργοι είτε εκτός εργατικού δυναμικού, κυρίως λόγω σπουδών. Στην υποομάδα 20-24 ετών (454.200 άτομα), σχεδόν οι μισοί (48,4%) δεν είναι οικονομικά ενεργοί, ενώ στους 25-29 ετών (542.800 άτομα) το αντίστοιχο ποσοστό περιορίζεται στο 19%. Η ανεργία παραμένει υψηλή: πάνω από 17% για τους 20-24 και περίπου 13,5% για τους 25-29 ετών.

Ο αριθμός των ανέργων είναι περιορισμένος εξαιτίας της ίδιας της μείωσης του πληθυσμού: ακόμη και με μηδενική ανεργία, οι απασχολούμενοι θα αυξάνονταν μόλις κατά 100.000 (40.200 στους 20-24 και 59.500 στους 25-29). Για μεγαλύτερη ενίσχυση της απασχόλησης θα απαιτηθεί είτε μείωση των μη οικονομικά ενεργών νέων (π.χ. εργασία παράλληλα με σπουδές) είτε επιστροφή όσων έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό.

Κλάδοι απασχόλησης

Η αγορά εργασίας για τους νέους χαρακτηρίζεται από χαμηλή διαφοροποίηση:

Από τους 312.200 άνδρες 20-30 ετών που εργάζονται, οι 213.900 βρίσκονται στον τριτογενή τομέα. Το 42,6% (133.000 άτομα) απασχολείται σε εστίαση και τουρισμό, ενώ μόλις 44.100 σε χρηματοπιστωτικές και επιχειρηματικές υπηρεσίες. Ο πρωτογενής τομέας συγκεντρώνει 33.100 εργαζόμενους.

Η απασχόληση στο Δημόσιο είναι ελάχιστη: μόλις το 7,1% των ανδρών 20-24 ετών και το 11,4% των 25-29 ετών κατέχει θέση στον δημόσιο τομέα. Πάνω από τους μισούς εργάζονται σε πολύ μικρές ιδιωτικές επιχειρήσεις, οι οποίες συνήθως προσφέρουν χαμηλότερους μισθούς.

Για τις γυναίκες η εικόνα είναι παρόμοια: από τις 260.800 εργαζόμενες, σχεδόν όλες απασχολούνται στον τριτογενή τομέα (239.700), με έμφαση σε εστίαση, τουρισμό και λιανεμπόριο. Στον πρωτογενή τομέα δραστηριοποιούνται μόλις 5.400.

Η επιχειρηματικότητα είναι περιορισμένη: μόλις 40.000 άνδρες έως 29 ετών και 20.300 γυναίκες είναι αυτοαπασχολούμενοι, με τη μεγάλη πλειονότητα να εργάζεται ως μισθωτοί.

Εισοδήματα

Το ζήτημα των αποδοχών αποτυπώνεται κυρίως μέσω φορολογικών δηλώσεων και ασφαλιστικών στοιχείων, τα οποία ωστόσο δεν καταγράφουν πλήρως τα «μαύρα» εισοδήματα. Επισήμως, η εικόνα είναι απογοητευτική:

4 στους 10 νέους έως 30 ετών δηλώνουν ετήσιο εισόδημα κάτω από 5.000 ευρώ.

Ένα επιπλέον 34% δηλώνει από 5.000 έως 10.000 ευρώ.

Εισόδημα 20.000-50.000 ευρώ έχει μόλις το 2,8% (23.439 άτομα σε σύνολο 846.475 νέων με ΑΦΜ).

Πάνω από 50.000 ευρώ δηλώνουν μόλις 709 άτομα.

Η Ελλάδα στη δίνη της κλιματικής κρίσης

Η χώρα μας υφίσταται ήδη σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες από την κλιματική αλλαγή. Οι οικονομικές απώλειες λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως πυρκαγιές, πλημμύρες και καύσωνες, αυξάνονται διαρκώς, επηρεάζοντας κρίσιμους τομείς της οικονομίας όπως η γεωργία, ο τουρισμός και η στέγαση.

Το 2023 αποτέλεσε έτος-ρεκόρ ζημιών, με τις απώλειες να φτάνουν τα 26,8 εκατ. ευρώ. Οι πυρκαγιές κατέκαψαν περίπου 1,7 εκατ. στρέμματα, σύμφωνα με την ολοκληρωμένη πενταετή έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) για 38 χώρες. Παρά τις στρατηγικές προσαρμογής που εφαρμόζει η Ελλάδα – όπως η διαχείριση πλημμυρικών φαινομένων και ο αστικός σχεδιασμός ανθεκτικός στη θερμοκρασία – οι συντάκτες της έκθεσης επισημαίνουν ότι χρειάζονται περισσότερα μέτρα για την προστασία των ευάλωτων περιοχών, καθώς η συχνότητα και η ένταση των ακραίων φαινομένων αυξάνονται.

Το οικονομικό βάρος για τον πολίτη

Από το 2000 και μετά, οι οικονομικές ζημίες από την κλιματική κρίση στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί σε υψηλά επίπεδα, με κόστος που έφτασε τα 60 ευρώ ανά άτομο το 2023 – χαμηλότερο όμως από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο των 66,4 ευρώ. Από το 1990, το κόστος παραμένει πάνω από 30 ευρώ ανά άτομο, με εξαίρεση την τριετία 2000–2002, όταν περιορίστηκε στα 15 ευρώ ανά κεφαλή. Η κλιματική αλλαγή αυξάνει την πιθανότητα ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως η καταιγίδα Daniel το 2023.

Περιβαλλοντική φορολογία και κοινωνικές προκλήσεις

Η Ελλάδα έχει ενισχύσει τις πράσινες επενδύσεις, κυρίως μέσω έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Το μερίδιο των περιβαλλοντικών φόρων στα συνολικά φορολογικά έσοδα αυξήθηκε σημαντικά από το 2013, φτάνοντας στο 10,1% το 2023, δηλαδή διπλάσιο από τον μέσο όρο των 38 ευρωπαϊκών χωρών (5,1%). Ωστόσο, η αποτελεσματική εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας παραμένει πρόκληση, καθώς οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων διατηρούνται υψηλότερα του ευρωπαϊκού μέσου όρου (0,9% του ΑΕΠ έναντι 0,7%).

Η ενεργειακή φτώχεια αυξάνεται, με περίπου 19,2% των νοικοκυριών να δυσκολεύονται να διατηρήσουν επαρκώς ζεστά τα σπίτια τους, έναντι 10,6% του μέσου ευρωπαϊκού όρου. Παρά τα επιτυχή προγράμματα «Εξοικονομώ», τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα και ειδικά σε αγροτικές περιοχές αντιμετωπίζουν δυσκολίες πρόσβασης. Οι υψηλές τιμές ενέργειας και το φαινόμενο της θερμικής νησίδας στις πόλεις εντείνουν την πρόκληση.

ΑΠΕ, κατανάλωση ενέργειας και ανάγκη προσαρμογής

Η κλιματική κρίση μετασχηματίζει τα πρότυπα κατανάλωσης ενέργειας, με τη ζήτηση για θέρμανση να μειώνεται και τη ζήτηση για ψύξη να αυξάνεται. Οι πολιτικές ενέργειας της χώρας πρέπει να εξασφαλίζουν την ανθεκτικότητα του συστήματος, με χαμηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας ώστε νοικοκυριά και επιχειρήσεις να προσαρμοστούν χωρίς υπερβολικό κόστος. Επισημαίνεται η σημασία οικονομικής βιωσιμότητας των επενδύσεων και στήριξης υγιών επιχειρήσεων που μπορούν να τις χρηματοδοτήσουν.

Ανακύκλωση και διαχείριση απορριμμάτων

Η Ελλάδα υστερεί στην ανακύκλωση και διαχείριση απορριμμάτων. Το ποσοστό ανακύκλωσης στερεών αστικών αποβλήτων μειώθηκε στο 17,3% το 2022, πολύ κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Στα απόβλητα συσκευασίας, η ανακύκλωση υποχώρησε από 54,1% το 2021 σε 43,4% το 2022. Η επεξεργασία ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων και η ανάκτηση οχημάτων παραμένουν χαμηλές. Η Ελλάδα χρειάζεται ισχυρές μεταρρυθμίσεις πολιτικής, βελτίωση υποδομών και αυστηρή εφαρμογή των ευθυνών των παραγωγών για να επιτύχει τους στόχους της ΕΕ έως το 2030.

Κλιματική αλλαγή και ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης

Η έκθεση του ΕΟΠ υπογραμμίζει ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί άμεση απειλή για την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, η οποία εξαρτάται από φυσικούς πόρους. Η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050 απαιτεί υπεύθυνη διαχείριση γης, υδάτων και άλλων πόρων. Η προστασία των φυσικών πόρων, ο μετριασμός της αλλαγής του κλίματος, η προσαρμογή σε αυτήν και η μείωση της ρύπανσης θα ενισχύσουν την ανθεκτικότητα κρίσιμων κοινωνικών λειτουργιών, όπως η επισιτιστική ασφάλεια και η επάρκεια νερού. Η έκθεση καλεί σε εντατικοποίηση της εφαρμογής των πολιτικών και των μακροπρόθεσμων δράσεων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Κρατούν την ανάσα τους μέχρι να μιλήσει η Λάουρα Κοβέσι

Όπως τώρα σχολίαζε και ο Βηματοδότης. Συνέντευξη Τύπου «εφ’ όλης της ύλης» θα δώσει -την Πέμπτη, κατά τις πιο πρόσφατες πληροφορίες- η Ευρωπαία Εισαγγελέας Λάουρα Κοβέσι, η οποία έρχεται σήμερα στην Αθήνα και θα έχει επαφές με υπουργούς, τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, τον Αρχηγό της ΕΛ.ΑΣ. και φυσικά θα συνεργαστεί με τα στελέχη του γραφείου της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας στην Αθήνα.

Η συνέντευξη θα είναι ανοιχτή και μου είπαν ότι -πιθανότατα- θα δοθεί στη μεγάλη αίθουσα τελετών του Εφετείου Αθηνών. Αν και, όπως είναι φυσικό, τα πράγματα που μπορεί να πει σε μια συνέντευξη περιορίζονται από τη θέση και τις αρμοδιότητές της, μια ανησυχία έχει καταλάβει πολλούς στην κυβερνητική παράταξη.

Συχνά άλλωστε οι ελεγχόμενοι ανησυχούν πριν από τον καθένα, μια και αυτοί ξέρουν καλύτερα από τον καθένα τι μπορεί να βγάλει ένας έλεγχος.

Η νέα δικογραφία και η παράκαμψη του άρθρου 86

Οι φήμες λένε ότι για την υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ έρχεται κι άλλη δικογραφία που αφορά 3-4 δεκάδες βουλευτές, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, αλλά δεν είναι αυτός ο λόγος ανησυχίας.

Ο φόβος είναι μήπως αναφερθεί κάτι για την υπόθεση των Τεμπών που δεν θα ταιριάζει με το κυβερνητικό αφήγημα ή μήπως δημοσιοποιηθεί η άποψη που υπάρχει σε κύκλους της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας ότι μπορούν να διωχθούν υπουργοί ανεξάρτητα από τις αποφάσεις της Βουλής που λήφθηκαν ή θα ληφθούν με τη διαδικασία του άρθρου 86 του Συντάγματος (ποινική ευθύνη υπουργών).

Ο φίλος μου ο νομικός, πάντως, μου λέει ότι κάτι τέτοιο δεν θα σταθεί και είναι πολύ αμφίβολο αν θα επιχειρηθεί καν.