00:01 - 03/09/25

Η στεγαστική προσιτότητα στην Ευρώπη: Η Ελλάδα στις χειρότερες θέσεις

Οι Έλληνες χρειάζονται σήμερα το ισοδύναμο 15,3 ετήσιων ακαθάριστων μισθών για να αποκτήσουν ένα διαμέρισμα 70 τ.μ. στην Αθήνα, καταγράφοντας τη δεύτερη δυσμενέστερη επίδοση στην Ευρώπη. Πρώτοι στη σχετική κατάταξη βρίσκονται οι Ολλανδοί, οι οποίοι πρέπει να διαθέσουν 15,4 φορές το ετήσιο εισόδημά τους για μια αντίστοιχη κατοικία στο Άμστερνταμ. Στον αντίποδα, οι κάτοικοι της δανικής Οντένσε, της τρίτης μεγαλύτερης πόλης της χώρας, χρειάζονται μόλις 4,9 φορές τον ετήσιο μισθό τους, ποσοστό που ισχύει και για το Τορίνο της Ιταλίας. Στην τρίτη καλύτερη θέση κατατάσσεται το Μάντσεστερ, όπου ο δείκτης διαμορφώνεται στις 5,3 φορές.

Τα στοιχεία προέρχονται από τη νέα έρευνα της Deloitte σε 28 ευρωπαϊκές χώρες, η οποία αποτυπώνει την εικόνα των στεγαστικών αγορών με βάση δεδομένα από τα τοπικά γραφεία της εταιρείας. Η φετινή μελέτη αναδεικνύει το πρόβλημα προσιτότητας των Ελλήνων συγκρίνοντάς το με άλλες ευρωπαϊκές αγορές, αλλά και με αυτές του Ισραήλ και της Τουρκίας.

Η Αθήνα και το Άμστερνταμ κατέχουν την κορυφή της λίστας τόσο σε επίπεδο πρωτευουσών όσο και συνολικά σε ευρωπαϊκές πόλεις, με την Πράγα να ακολουθεί τρίτη, καθώς εκεί η απόκτηση διαμερίσματος 70 τ.μ. απαιτεί 15 ετήσια εισοδήματα. Όπως τονίζεται στη μελέτη, «τα ιδιαίτερα υψηλά αυτά μεγέθη φανερώνουν ότι σε ορισμένες μητροπόλεις η ανισορροπία ανάμεσα στη ζήτηση και την προσφορά παραμένει έντονη, ανεξαρτήτως των διαφορών στο εισοδηματικό επίπεδο». Επισημαίνεται επίσης ότι η δυσκολία απόκτησης ιδιόκτητης κατοικίας ενισχύει τη μίσθωση, με τα ενοίκια να ανεβαίνουν αισθητά όχι μόνο σε μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Πράγα, αλλά και σε μικρότερες πόλεις. Παράλληλα, η αύξηση των επιτοκίων, η συνεχής άνοδος των ενοικίων και η επιβράδυνση των κατασκευών καθιστούν νοικοκυριά και κατασκευαστές πιο επιφυλακτικούς, ενώ η ζήτηση παραμένει ισχυρή, ιδιαίτερα σε πόλεις με αυξανόμενο πληθυσμό.

Οι τιμές αγοράς

Το Λουξεμβούργο αναδεικνύεται φέτος ως η ακριβότερη χώρα για αγορά νέας κατοικίας, με μέση τιμή 8.760 ευρώ/τ.μ., ενώ ακολουθούν το Ισραήλ (6.131 ευρώ/τ.μ.) και το Ηνωμένο Βασίλειο (5.203 ευρώ/τ.μ.). Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο οικονομικών αγορών σε επίπεδο χώρας, με μέση τιμή 1.792 ευρώ/τ.μ., παρά την αύξηση 10,2% σε ετήσια βάση. Ωστόσο, η διαφορά τιμών μεταξύ Αθήνας και περιφέρειας είναι έντονη, με την πρωτεύουσα να εμφανίζει μέσο κόστος 4.098 ευρώ/τ.μ. για νέα διαμερίσματα.

Σε επίπεδο πόλεων, το Τελ Αβίβ καταγράφει την υψηλότερη τιμή (13.970 ευρώ/τ.μ.), ενώ στην Ευρώπη ακολουθούν το Λουξεμβούργο (11.074 ευρώ/τ.μ.), η Φρανκφούρτη (10.800 ευρώ/τ.μ.) και το Παρίσι (10.760 ευρώ/τ.μ.). Αντίθετα, η χαμηλότερη τιμή εντοπίζεται στην Άγκυρα με 905 ευρώ/τ.μ., εξαιτίας μειωμένου ενδιαφέροντος των κατασκευαστών και επιβράδυνσης της δημογραφικής αύξησης. Στην Κωνσταντινούπολη η τιμή φθάνει τα 1.469 ευρώ/τ.μ., επίπεδο σχεδόν ίδιο με της Πάτρας (1.457 ευρώ/τ.μ.).

Η μεγαλύτερη ετήσια άνοδος τιμών νέων διαμερισμάτων καταγράφηκε στην Κρακοβία (+28,1%), με την Ιερουσαλήμ (+25,2%) και τις αλβανικές Τίρανα και Αυλώνα (+25%) να ακολουθούν. Η Αθήνα βρίσκεται στην 6η θέση μεταξύ 25 ευρωπαϊκών πρωτευουσών, με άνοδο 10,8%.

Τα ενοίκια

Παρά τις συνεχείς αυξήσεις των τελευταίων ετών, η Αθήνα παραμένει σχετικά «φθηνή» για τους ξένους (βέβαια η έρευνα αναφέρεται σε απόλυτες τιμές και όχι σε σχέση με τους πραγματικούς μισθούς), με μέσο ενοίκιο 12,7 ευρώ/τ.μ. το μήνα. Στο Λουξεμβούργο η τιμή αγγίζει τα 43,4 ευρώ/τ.μ., στο Παρίσι τα 32 ευρώ/τ.μ., στο Δουβλίνο τα 31,7 ευρώ/τ.μ. και στη Βαρκελώνη τα 29,9 ευρώ/τ.μ. Οι φθηνότερες πόλεις είναι το Δυρράχιο και η Αυλώνα στην Αλβανία (4,9 και 5 ευρώ/τ.μ. αντίστοιχα), ενώ στην Πάτρα το μέσο ενοίκιο έχει φτάσει τα 7 ευρώ/τ.μ.

Η στεγαστική πίστη

Η Deloitte αναλύει επίσης την εικόνα στην αγορά στεγαστικών δανείων, υπογραμμίζοντας ότι τα επιτόκια καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την προσιτότητα στέγασης. Το 2024, η Ουγγαρία κατέγραψε το υψηλότερο μέσο επιτόκιο (9,35%). Ο μέσος όρος στις 28 χώρες ανήλθε στο 4,36%, ενώ στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό διαμορφώθηκε στο 4,61%, κατατάσσοντάς την στην 8η θέση.

Χώρες με επιτόκια άνω του 5% είναι η Πολωνία (7,67%), η Ρουμανία (6,89%), η Νορβηγία (5,66%), η Αλβανία (5,26%) και η Τσεχία (5,07%). Αντίθετα, τα χαμηλότερα επιτόκια εντοπίζονται στη Βουλγαρία (2,83%), την Κροατία (2,86%) και την Τουρκία (3,01%).

Όσον αφορά τις ετήσιες μεταβολές, η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε στην Ουγγαρία (+195 μονάδες βάσης). Αξιοσημείωτες αυξήσεις καταγράφηκαν επίσης σε Τουρκία και Πορτογαλία (+83), Νορβηγία (+82), Ελλάδα (+51), Σλοβακία (+32) και Βοσνία-Ερζεγοβίνη (+27).

Αντιθέτως, 18 από τις 28 χώρες κατέγραψαν μειώσεις. Οι μεγαλύτερες παρατηρήθηκαν σε Σερβία (-82), Ρουμανία και Ιταλία (-79), Λουξεμβούργο (-77), Τσεχία και Κροατία (-74) και Δανία (-71). Συνολικά, η πλειονότητα των χωρών κινήθηκε πτωτικά, με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να εμφανίζει μια ήπια ανοδική τάση.

Οι εικοσάρηδες πιο δυστυχισμένοι από τους μεσήλικες – Η καμπύλη της ευτυχίας «ισιώνει»

Για πρώτη φορά στις διεθνείς μελέτες «ευτυχίας», οι νέοι γύρω στα 20 εμφανίζονται πιο δυσαρεστημένοι από τους μεσήλικες, ανατρέποντας το παραδοσιακό μοτίβο που ήθελε τη μέση ηλικία να αποτελεί το χαμηλότερο σημείο ψυχικής ευημερίας.

Η διαπίστωση αυτή προκύπτει από έρευνα που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό PLOS One, την οποία έσπευσαν να σχολιάσουν διεθνή μέσα όπως ο Economist και οι Times. Το βασικό εύρημα είναι ότι η περίφημη «καμπύλη της ευτυχίας» φαίνεται να μετατρέπεται σε οριζόντια γραμμή, καθώς η ψυχική κατάσταση των νέων χειροτερεύει διεθνώς.

Το παραδοσιακό σχήμα της ευτυχίας

Μέχρι σήμερα, οι περισσότερες έρευνες έδειχναν πως οι άνθρωποι είναι πιο ευχαριστημένοι στα πρώτα στάδια της ενήλικης ζωής (20-30 ετών). Στη συνέχεια, η ευτυχία μειώνεται και η δυσαρέσκεια κορυφώνεται γύρω στα 50. Από εκεί και πέρα, η ψυχική ευημερία ανακάμπτει σταδιακά, με τους εξηντάρηδες να δηλώνουν πιο ικανοποιημένοι, πλησιάζοντας τα επίπεδα της νιότης τους. Το φαινόμενο αυτό έχει ονομαστεί είτε «U-turn της ευτυχίας» είτε «καμπούρα της δυστυχίας».

Οι συγγραφείς της νέας μελέτης επισημαίνουν ότι για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, οι νέοι ενήλικες εμφανίζονται πιο δυστυχισμένοι από τους γονείς τους.

Οι 20άρηδες ως «γενιά θλίψης»

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι μεσήλικες έγιναν ξαφνικά πιο χαρούμενοι. Η σημερινή Generation X, που βρίσκεται κοντά στα 50, παραμένει στο χαμηλότερο σημείο ευημερίας της. Σημαίνει όμως ότι οι νέοι μπαίνουν στην ενήλικη ζωή ήδη επιβαρυμένοι ψυχολογικά, πιο εκτεθειμένοι σε άγχος και απογοήτευση σε σχέση με συνομηλίκους προηγούμενων γενεών.

Στοιχεία από 44 χώρες

Τρεις οικονομολόγοι από πανεπιστήμια των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου ανέλυσαν δεδομένα από μεγάλες εθνικές έρευνες και τα συνέκριναν με στοιχεία για την ψυχική υγεία ενηλίκων από 44 χώρες μέσω της βάσης Global Minds Data. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει μια «παγκόσμια κρίση νεανικής δυστυχίας», με ιδιαίτερη ένταση στις νεαρές γυναίκες.

Μαγική εικόνα ή πραγματική αλλαγή;

Ένα επιχείρημα αμφισβήτησης της έρευνας είναι ότι οι νέοι σήμερα απλώς μιλούν πιο ανοιχτά για ψυχικά προβλήματα που παλαιότερα αποκρύπτονταν. Ωστόσο, οι συντάκτες της μελέτης τονίζουν ότι υπάρχουν και «σκληροί δείκτες», όπως τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών και χρήσης ναρκωτικών στους νέους, που καταδεικνύουν ουσιαστική επιδείνωση.

Ως πιθανή αιτία επισημαίνεται η εκτεταμένη χρήση smartphones και social media. Ο Άλεξ Μπράισον, καθηγητής στο UCL και εκ των συντακτών, δηλώνει ότι οι ενδείξεις δείχνουν όχι μόνο συσχέτιση αλλά και αιτιώδη σχέση ανάμεσα στην υπερβολική ενασχόληση με τις οθόνες και τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Προσθέτει, ωστόσο, ότι το φαινόμενο δεν εξαντλείται στο διαδίκτυο.

Η δυστυχία στην εργασία

Άλλη μελέτη της ίδιας ομάδας δείχνει ότι η δυσαρέσκεια αυξάνεται ιδιαίτερα στους νέους που εργάζονται σε θέσεις χαμηλής ποιότητας, ενώ οι άνεργοι παραμένουν σταθερά σε χαμηλά επίπεδα ευημερίας. Επιπλέον, εμπειρίες όπως το bullying στην παιδική ηλικία φαίνεται να επιβαρύνουν σημαντικά την ενήλικη ψυχική υγεία.

Προτάσεις και επιφυλάξεις

Ο οικονομολόγος Ντέιβιντ Μπλανσφλάουερ (Dartmouth College) υποστηρίζει ότι απαιτείται δράση για να αντιμετωπιστεί αυτή η «παγκόσμια κρίση». Η απαγόρευση smartphones στα σχολεία είναι μια αρχή, αλλά χρειάζονται και λύσεις για τους νέους άνω των 18. Ο ίδιος προτείνει την ενθάρρυνση δραστηριοτήτων όπως ο χορός, η πεζοπορία ή ακόμη και τα παραδοσιακά ραντεβού, ως αντίβαρο στην υπερβολική χρήση τηλεφώνων.

Αντίθετα, άλλοι ερευνητές εμφανίζονται πιο επιφυλακτικοί, τονίζοντας ότι δεν υπάρχει «μαγικό ραβδί» για την ευτυχία.

Θα επιδεινωθεί η τάση;

Ο Economist σχολιάζει ότι η «καμπύλη της ευτυχίας» ίσως δεν εξαφανιστεί, αλλά απλώς μετατοπιστεί σε χαμηλότερα επίπεδα. Με άλλα λόγια, οι σημερινοί δυσαρεστημένοι εικοσάρηδες μπορεί να εξελιχθούν σε ακόμη πιο δυστυχισμένους σαραντάρηδες.

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα

Σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, στην Ελλάδα ένας στους τέσσερις νέους (15-29 ετών) ζει με ψυχική διαταραχή. Ο αυτοτραυματισμός είναι η 6η αιτία θανάτου για παιδιά και εφήβους 10-19 ετών.

Υπάρχουν όμως και θετικές ενδείξεις: στοιχεία από το Ευρωβαρόμετρο δείχνουν ότι οι νέοι της Νότιας Ευρώπης – Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία – δηλώνουν σήμερα πιο ικανοποιημένοι από τη ζωή τους σε σχέση με δέκα χρόνια πριν. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι η σύγκριση γίνεται με τα χρόνια της οικονομικής κρίσης, όπου η ανεργία και η έλλειψη προοπτικών βρίσκονταν σε ακραία επίπεδα. Έτσι, η «βελτίωση» φαίνεται σχετική, καθώς ξεκινάει από ένα πολύ χαμηλό σημείο.

Co-Living

Το co-living αναδεικνύεται σε μια ολοένα και πιο δημοφιλή επιλογή στις Ηνωμένες Πολιτείες, λειτουργώντας ως ενδιάμεση λύση ανάμεσα στη συγκατοίκηση και την αυτόνομη διαμονή. Με τα ενοίκια να σημειώνουν ιστορικά υψηλά και τα άδεια γραφεία να πληθαίνουν λόγω της τηλεργασίας, αυτή η νέα μορφή στέγασης προσφέρει χαμηλότερο κόστος, έτοιμη κοινότητα και πιο απλή καθημερινή διαχείριση.

Η ιστορία του Τζετ Τζάσπερ, που μετακόμισε από τη Χαβάη στην Ουάσιγκτον για επαγγελματικούς λόγους, δείχνει πώς το co-living μπορεί να αποτελέσει πρακτική λύση. Ο ίδιος παραδέχεται ότι δεν του άρεσε να ζει μόνος και προτιμούσε να έχει συγκατοίκους, όμως η αναζήτηση τους σε μια νέα πόλη θα ήταν δύσκολη. Έτσι στράφηκε στο co-living, όπου νοικιάζεις ιδιωτικό δωμάτιο αλλά μοιράζεσαι κουζίνα, μπάνιο και σαλόνι με άλλους. Εκτός από έτοιμη κοινότητα, οι εταιρείες που το προσφέρουν αναλαμβάνουν την επιλογή των συγκατοίκων και παρέχουν παροχές, όπως καθαριότητα και πλήρη επίπλωση.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 2010, όταν startups άρχισαν να απευθύνονται σε millennials και Gen Z σε μεγάλες πόλεις, το co-living γνωρίζει σταθερή ανάπτυξη. Είχε απήχηση σε digital nomads και νέους επαγγελματίες ως οικονομική και κοινωνικά ενεργή λύση, συχνά περιγραφόμενη ως «φοιτητικές εστίες για ενήλικες». Ωστόσο, το Business Insider επισημαίνει ότι το φαινόμενο εξελίσσεται σε κάτι πολύ περισσότερο, καθώς οι οικονομικές πιέσεις στη στέγαση είναι έντονες: το 2023, σχεδόν οι μισοί ενοικιαστές στις ΗΠΑ ξόδευαν πάνω από το 30% του εισοδήματός τους για ενοίκιο.

Από τα γραφεία στις κατοικίες

Η άνοδος της τηλεργασίας στην πανδημία άφησε χιλιάδες κενά γραφεία, τα οποία πλέον αποτελούν ευκαιρία για μετατροπή σε χώρους διαμονής. Σύμφωνα με στοιχεία του RentCafe, το 2025 θα δημιουργηθούν περίπου 71.000 διαμερίσματα από αναπροσαρμογές γραφείων, 28% περισσότερα σε σχέση με το 2024 και πάνω από τριπλάσια σε σχέση με το 2022.

Η Gensler, σε συνεργασία με το Pew Charitable Trusts, μελέτησε ένα μοντέλο μετατροπής γραφείων σε χώρους co-living. Το σχέδιο προβλέπει ότι κάθε ένοικος θα έχει το δικό του δωμάτιο, ενώ οι υπόλοιποι χώροι θα είναι κοινόχρηστοι, κάτι που μειώνει τις δαπάνες κατασκευής κατά 25%–35% σε σχέση με τις συμβατικές μετατροπές. Ένα τέτοιο διαμέρισμα co-living στο Σικάγο, για παράδειγμα, θα μπορούσε να κοστίζει μόλις 750 δολάρια τον μήνα, πολύ χαμηλότερα από τον μέσο όρο των 1.663 δολαρίων.

Μια απάντηση στη στεγαστική κρίση;

Η έρευνα επικεντρώθηκε σε πόλεις με μεγάλες στεγαστικές ανάγκες και πολλά κενά γραφεία στο κέντρο, όπως το Σικάγο, το Λος Άντζελες, το Ντένβερ, η Ουάσιγκτον και το Σιάτλ. Αν και το μοντέλο της Gensler παραμένει θεωρητικό, δείχνει ότι ο συνδυασμός προσιτής κατοικίας και αξιοποίησης εγκαταλελειμμένων γραφείων θα μπορούσε να προσφέρει ουσιαστική λύση σε δύο προβλήματα ταυτόχρονα.

Ο αναλυτής Τέρι Χόγκαν υπογράμμισε ότι το co-living προσαρμόζεται στις ανάγκες των ενοικιαστών: «Η ζήτηση για εναλλακτικές λύσεις στέγασης αυξάνεται και το co-living γίνεται όλο και πιο ελκυστικό σε πολλές αγορές».