00:01 - 06/10/25

Δημογραφικό

Η δημογραφική γήρανση δεν αποτελεί πλέον μελλοντική πρόβλεψη αλλά μια σκληρή πραγματικότητα, όπως καταγράφεται στα επίσημα στοιχεία της Eurostat. Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων –η αναλογία των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω σε σχέση με τον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας (20-64 ετών)– αυξάνεται συνεχώς, ασκώντας ισχυρές πιέσεις στα ασφαλιστικά συστήματα.

Το 2004 ο δείκτης στην Ελλάδα βρισκόταν στο 26,8%, δηλαδή τέσσερις πολίτες σε εργάσιμη ηλικία για κάθε άτομο άνω των 65 ετών. Δέκα χρόνια αργότερα είχε ήδη εκτοξευθεί στο 37%, αναλογία που μεταφράζεται σε μόλις τρεις πολίτες σε εργάσιμη ηλικία για κάθε ηλικιωμένο.

Η Ευρυτανία ανάμεσα στις «γηρασμένες» περιοχές της ΕΕ

Σύμφωνα με τη Eurostat, τον Ιανουάριο του 2024 υπήρχαν 139 περιφέρειες της ΕΕ όπου ο δείκτης εξάρτησης ξεπερνούσε το 50%. Στις κορυφαίες θέσεις συναντάμε την παράκτια βελγική περιοχή Arrondissement of Veurne (72,8%), την πορτογαλική Alto Tâmega e Barroso και την Ευρυτανία (71,1%). Οι τρεις αυτές περιοχές ήταν οι μόνες με δείκτη άνω του 70%. Στον αντίποδα, οι γαλλικές υπερπόντιες περιοχές Mayotte (6,1%) και Guyane (13,8%) καθώς και η πρωτεύουσα Byen København της Δανίας (17,8%) κατέγραψαν τους χαμηλότερους δείκτες.

Η Ελλάδα στο σταυροδρόμι νέων αποφάσεων

Η χώρα μας καταγράφει σταθερά αρνητικά φυσικά ισοζύγια (γεννήσεις μείον θανάτους) από το 2011 έως το 2024, ενώ ταυτόχρονα τα αρνητικά μεταναστευτικά ισοζύγια της περιόδου οδήγησαν σε μείωση του πληθυσμού κατά περίπου 500.000 άτομα. Το αποτέλεσμα: η Ελλάδα συγκαταλέγεται πλέον επίσημα στις «γηρασμένες» χώρες της Ευρώπης.

Το 2026 η κυβέρνηση θα κληθεί να αποφασίσει αν –και σε ποιο βαθμό– θα αυξηθούν τα γενικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης από την 1η Ιανουαρίου 2027, βάσει της νομοθετημένης σύνδεσης με το προσδόκιμο ζωής. Η πρακτική αυτή εφαρμόζεται ήδη σχεδόν σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ.

Πιθανές αυξήσεις

Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το προσδόκιμο ζωής στους άνδρες άνω των 65 ετών αναμένεται να αυξηθεί από τα 18,8 έτη (2019) στα 20 έτη το 2030, ενώ για τις γυναίκες από τα 21,8 στα 22,9 έτη. Η εξέλιξη αυτή δημιουργεί ισχυρή πιθανότητα τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης να αυξηθούν μετά το 2027, πιθανότατα από 6 μήνες έως 1,5 έτος, ανάλογα με τον υπολογισμό.

Τα τρέχοντα όρια και οι διεθνείς συγκρίσεις

Σήμερα στην Ελλάδα ισχύουν τα εξής:

Πλήρης σύνταξη στα 62 έτη με 40 έτη ασφάλισης.

Σύνταξη γήρατος στα 67 έτη με τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης.

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ (Employment Outlook 2025), η μέση ηλικία εξόδου από την αγορά εργασίας στην Ελλάδα είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη: 59,7 έτη για τις γυναίκες και 63,2 έτη για τους άνδρες. Μόνο το Λουξεμβούργο έχει χαμηλότερα όρια, ενώ κοντά στα ελληνικά επίπεδα βρίσκονται η Σλοβενία και η Τουρκία.

Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με μια δημογραφική βόμβα που απειλεί την οικονομική και κοινωνική της ισορροπία. Η αύξηση των ορίων ηλικίας φαίνεται σχεδόν αναπόφευκτη, ενώ η συζήτηση για το μέλλον του ασφαλιστικού συστήματος εισέρχεται σε μια κρίσιμη φάση.

Ασφαλιστικό & Μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα

Πάμε τώρα σε μια πραγματικά πολύ ενδιαφέρουσα ανάλυση της Oxford Economics, με το συμπέρασμα να είναι πως μια αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης κατά ένα έτος θα μπορούσε να μειώσει το ελληνικό χρέος κατά 25% του ΑΕΠ.

Όπως αναφέρουνε οι αναλυτές της Oxford Economics. Mια φαινομενικά απλή μεταρρύθμιση, όπως η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης κατά ένα έτος, θα είχε εντυπωσιακό αντίκτυπο στη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών της Ευρωζώνης, σύμφωνα με νέα ανάλυση της Oxford Economics. Η παρέμβαση αυτή θα μπορούσε να περιορίσει το δημόσιο χρέος της Ευρωζώνης κατά 14% του ΑΕΠ έως το 2060, ενώ για την Ελλάδα η μείωση θα άγγιζε σχεδόν το 25% του ΑΕΠ. Παράλληλα, η αύξηση της απασχόλησης θα ενίσχυε το αναπτυξιακό δυναμικό της Ευρωζώνης κατά περίπου 1%. Ωστόσο, η μεταρρύθμιση χαρακτηρίζεται ως πολιτικά δύσκολη και κοινωνικά αντιδημοφιλής.

Η Oxford Economics σημειώνει ότι η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με αυξανόμενες στρατιωτικές δαπάνες, χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και μια γηράσκουσα κοινωνία που επιβαρύνει ολοένα και περισσότερο τα δημόσια οικονομικά. Οι συντάξεις ήδη αντιστοιχούν σε πάνω από το 20% των δημοσίων δαπανών στις χώρες της Ευρωζώνης, ενώ τα γενναιόδωρα επιδόματα έχουν δημιουργήσει εισοδηματική υπεροχή σε ηλικίες 66–75 ετών σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία.

Η προτεινόμενη μεταρρύθμιση προβλέπει σταδιακή αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης σε διάστημα έξι ετών, ξεκινώντας το 2026. Σύμφωνα με την Oxford Economics, αυτό θα οδηγούσε σε υψηλότερη συμμετοχή στην αγορά εργασίας, αύξηση της απασχόλησης και ενίσχυση της παραγωγής. Παράλληλα, θα μείωνε τις δαπάνες για συντάξεις και, μέσω χαμηλότερου χρέους, θα συγκρατούσε τα επιτόκια και τις αποδόσεις των ομολόγων. Υπολογίζεται ότι έως το 2060, οι σωρευτικές εξοικονομήσεις θα ξεπεράσουν το 1,5 τρισ. ευρώ, με σημαντική μείωση των πληρωμών τόκων κατά περίπου 2,3 τρισ. ευρώ.

Ο αντίκτυπος όμως δεν θα είναι ίδιος σε όλες τις χώρες. Οι μεγαλύτερες δημογραφικά οικονομίες με υψηλό λόγο εξάρτησης ηλικιωμένων, όπως οι χώρες της Νότιας Ευρώπης, θα ωφεληθούν περισσότερο. Για την Ελλάδα, η μείωση του χρέους υπολογίζεται κοντά στο 25% του ΑΕΠ, ενώ για την Ισπανία ξεπερνά το 25%.

Παρά τα θετικά μακροοικονομικά αποτελέσματα, η Oxford Economics αναγνωρίζει σοβαρές αδυναμίες: το πολιτικό κόστος θα είναι υψηλό, καθώς η μεταρρύθμιση ενδέχεται να αυξήσει την ανεργία έως και 1,6 εκατ. άτομα στην Ευρωζώνη και να ανεβάσει το διαρθρωτικό ποσοστό ανεργίας κατά 0,9%. Η σταθερότητα των υποθέσεων για τις μελλοντικές κυβερνήσεις θεωρείται επίσης κρίσιμη προϋπόθεση για την επιτυχία της.

Τέλος, ο οίκος υπογραμμίζει ότι, παρά την απλότητα της συγκεκριμένης λύσης, η εφαρμογή της είναι πολιτικά επώδυνη. Ως εναλλακτικές, θα μπορούσαν να εξεταστούν η μείωση του δείκτη αναπλήρωσης ή η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών, επιλογές που επίσης έχουν κόστος, αλλά ίσως είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμες σε κοινωνικό επίπεδο.

Ακίνητα

Παρά την ανθεκτικότητα που εμφανίζει η ελληνική αγορά ακινήτων, ήδη καταγράφονται πρώιμες ενδείξεις πίεσης σε συγκεκριμένες κατηγορίες. Σύμφωνα με την επισκόπηση Greece Property Market Outlook: H1 2025 & 6-Month Forecast που παρουσίασε το Ελληνοαμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο, για το δεύτερο εξάμηνο του 2025 αναμένεται θετική πορεία για τα ξενοδοχεία, τις εξοχικές κατοικίες και τα γραφεία, ενώ οι βιομηχανικοί χώροι, τα εμπορικά καταστήματα και τα ακίνητα βραχυχρόνιας μίσθωσης ενδέχεται να εμφανίσουν υστέρηση.

Η εικόνα του Α’ εξαμήνου 2025

Η αγορά κινήθηκε ανοδικά στους τομείς των ξενοδοχείων, της κατοικίας και των εξοχικών, με βασικούς μοχλούς:

την ισχυρή ζήτηση ξένων επενδυτών για κατοικίες,

την περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού,

την αναμόρφωση αστικών περιοχών.

Ωστόσο, οι τιμές κατοικιών θεωρούνται πλέον υπερτιμημένες, ενώ οι βιομηχανικοί χώροι κατέγραψαν πτώση αξιών. Η αβεβαιότητα στο νομοθετικό πλαίσιο, το υψηλό κόστος κατασκευής και η δυσκολία πρόσβασης σε προσιτή στέγη εξακολουθούν να συνιστούν σημαντικές προκλήσεις.

Οι προοπτικές του Β’ εξαμήνου

Η θετική δυναμική που διαφαίνεται για ορισμένες κατηγορίες βασίζεται στη σταθερότητα του πολιτικού και οικονομικού περιβάλλοντος, στη συνεχιζόμενη ζήτηση από ξένους επενδυτές και στην προώθηση μεγάλων αναπτυξιακών έργων. Παρ’ όλα αυτά, οι προκλήσεις παραμένουν:

αυξημένο κόστος κατασκευής,

αβεβαιότητα γύρω από τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (ΝΟΚ),

έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού.

Το ζήτημα της προσιτής στέγης

Η δυσκολία των ελληνικών νοικοκυριών να ανταποκριθούν στο συνεχώς αυξανόμενο κόστος στέγασης αναδεικνύεται σε κεντρικό πρόβλημα, ενώ η προσέλκυση νέων θεσμικών επενδυτών και η διευκόλυνση μεγάλων εξαγορών παραμένουν κρίσιμες για την περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς.

Δήλωση του προέδρου της Επιτροπής

Ο πρόεδρος της Επιτροπής Real Estate & Development του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου, Λευτέρης Σικαλίδης, δήλωσε:

«Η Επιτροπή παρουσιάζει μια νηφάλια και τεκμηριωμένη αποτύπωση της αγοράς. Παρά τη δυναμική της, η αγορά καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα σε προοπτικές ανάπτυξης και προκλήσεις, όπως το κόστος και η διαθεσιμότητα. Η μελέτη παρέχει ρεαλιστική εικόνα και αξιόπιστη πρόβλεψη για το δεύτερο εξάμηνο του 2025, λειτουργώντας ως εργαλείο λήψης τεκμηριωμένων αποφάσεων».

Ενδιαφέρουσες επισημάνσεις

Το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή παρουσίασε την προηγούμενη εβδομάδα την τριμηνιαία έκθεσή του για την πορεία της ελληνικής οικονομίας, με τον επικεφαλής του, Ιωάννη Τσουκαλά, να σχολιάζει τα στοιχεία της Eurostat που κατατάσσουν τη χώρα μας στις τρεις τελευταίες θέσεις της ΕΕ ως προς την αγοραστική δύναμη.

«Για να προσεγγίσουμε τον μέσο όρο της Ευρωζώνης απαιτούνται πολλά βήματα. Η χαμηλή παραγωγικότητα αποτελεί βασικό εμπόδιο. Χρειάζονται υψηλότεροι ρυθμοί ανάπτυξης από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, περισσότερες επενδύσεις και ενίσχυση της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας. Διαφορετικά, αν μείνουμε σε καθεστώς χαμηλής παραγωγικότητας και παραγωγής κυρίως για την εσωτερική αγορά, η πρόοδος θα είναι περιορισμένη», τόνισε χαρακτηριστικά.

Προοπτικές για τα δημόσια έσοδα

Ο κ. Τσουκαλάς εκτίμησε ότι τα στοιχεία του 2026 θα δείξουν πως η Ελλάδα θα έχει περιορίσει το λεγόμενο «κενό ΦΠΑ» στο επίπεδο του ευρωπαϊκού μέσου όρου, δηλαδή κάτω από το 10%. Αυτό, όπως εξήγησε, σημαίνει πρόσθετα έσοδα περίπου 1 δισ. ευρώ, που μπορούν να προκύψουν από παρεμβάσεις κατά της φοροδιαφυγής και όχι από νέους φόρους.

Το ποσό αυτό, σημείωσε, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως πρόσθετος δημοσιονομικός χώρος για μέτρα στήριξης, υπό την προϋπόθεση σχετικής συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Προτάσεις για την αξιοποίηση

Ο επικεφαλής του Γραφείου Προϋπολογισμού πρότεινε η αξιοποίηση αυτού του χώρου να κατευθυνθεί σε μόνιμα μέτρα που θα ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα:

Μείωση ασφαλιστικών εισφορών, ώστε να μειωθεί το κόστος εργασίας.

Ταχύτερες αποσβέσεις παραγωγικών επενδύσεων, ώστε να ενισχυθεί η επενδυτική δραστηριότητα.

Όπως επισήμανε, τέτοιες κινήσεις θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως ισχυρό κίνητρο για την προσέλκυση νέων επενδύσεων και τη διατηρήσιμη αύξηση της παραγωγικότητας.

Τα έχουμε συνηθίσει αυτά τα νούμερα αλλά δεν είναι έτσι …

Κάθε φορά που παρουσιάζουμε τέτοια στοιχεία, σχεδόν επαναλαμβάνουμε την ίδια παρατήρηση: όσο κι αν έχουμε συνηθίσει να τα ακούμε, τα μεγέθη παραμένουν εντυπωσιακά και ανησυχητικά. Σε μια χώρα με πληθυσμό περίπου 10 εκατομμυρίων κατοίκων (και αν αφαιρέσει κανείς τα παιδιά και όσους δεν έχουν οικονομική δραστηριότητα), το να χρωστά σχεδόν ο μισός ενεργός πληθυσμός τέτοια ποσά είναι πραγματικά σοκαριστικό.

Εντονότερη λοιπόν γίνεται η οικονομική πίεση για φορολογουμένους και επιχειρήσεις, καθώς τα ληξιπρόθεσμα χρέη προς το Δημόσιο συνεχίζουν να διογκώνονται, αναδεικνύοντας την περιορισμένη φοροδοτική ικανότητα μεγάλου μέρους της κοινωνίας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία Ιουλίου 2025, οι απλήρωτοι φόροι αυξήθηκαν κατά 4,5 δισ. ευρώ σε ένα έτος, με το συνολικό ποσό να ανέρχεται σε 111,82 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 26,35 δισ. ευρώ χαρακτηρίζονται ανεπίδεκτα είσπραξης, περιορίζοντας το πραγματικά διεκδικήσιμο ποσό σε περίπου 85,5 δισ. ευρώ.

Ραγδαία αύξηση οφειλετών

Ο αριθμός των φορολογουμένων που αδυνατούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους αυξήθηκε κατά 172.263 άτομα μέσα σε ένα χρόνο, ανεβάζοντας τους συνολικούς οφειλέτες σε 4.001.794. Μόνο από τον φόρο εισοδήματος προστέθηκαν πάνω από 85.000 νέοι οφειλέτες.

Σύνθεση χρέους

Από το σύνολο των πραγματικών ληξιπρόθεσμων:

60,99% (52,12 δισ. ευρώ) αφορά καθαρά φορολογικές οφειλές.

28,57% (24,41 δισ. ευρώ) προέρχεται από πρόστιμα.

10,45% (8,92 δισ. ευρώ) αφορά λοιπές μη φορολογικές οφειλές.

Μόλις 27,3 δισ. ευρώ αποτελούν τη βάση ουσιαστικών εισπράξεων, δηλαδή λιγότερο από το 1/3 του πραγματικού χρέους, από όπου προκύπτει το 90% των εσόδων.

Κατηγορίες φόρων

47,73% (24,88 δισ. ευρώ) αφορά ΦΠΑ που εισπράχθηκε από καταναλωτές αλλά δεν αποδόθηκε.

41,7% (21,74 δισ. ευρώ) αφορά φόρο εισοδήματος.

5,36% (2,79 δισ. ευρώ) αφορά φόρους περιουσίας.

Συγκέντρωση χρεών

Η εικόνα των οφειλετών αποκαλύπτει έντονη ανισοκατανομή:

Το 0,25% των οφειλετών συγκεντρώνει το 76,3% του χρέους, με οφειλές άνω του 1 εκατ. ευρώ.

Το 90,4% των οφειλετών έχει μικρές οφειλές έως 10.000 ευρώ, που όμως αντιστοιχούν μόλις στο 3,5% του συνόλου.

Οι επιχειρήσεις στην «πρώτη γραμμή»

Οι ΑΕ οφείλουν 39,47 δισ. ευρώ, εκ των οποίων το 93,1% αφορά ποσά άνω του 1 εκατ. ευρώ.

Οι ΕΠΕ ακολουθούν με 13,38 δισ. ευρώ.

Οι ΙΚΕ σημείωσαν τη μεγαλύτερη ετήσια αύξηση (+1,7 δισ. ευρώ).

Οι ρυθμίσεις χρεών

Μόνο το 3,87% του πραγματικού ληξιπρόθεσμου υπολοίπου βρίσκεται σε ρύθμιση (3,31 δισ. ευρώ). Το μεγαλύτερο ποσοστό ρυθμισμένων οφειλών (16%) αφορά μικροχρέη μεταξύ 500 και 10.000 ευρώ.