|
00:01 - 07/10/24 |
|
|
Δημογραφικό
Έχοντας επανειλημμένως
χαρακτηρίσει το πρόβλημα του δημογραφικού ως ένα από τα
σοβαρότερα, που υποθηκεύει το μέλλον της ελληνικής
οικονομίας. Θα ξεκινήσουμε με μια τελευταία έκθεση για το
πρόβλημα:
«Βόμβα» για την ομαλή
λειτουργία του ασφαλιστικού συστήματος, αλλά και την εγγύηση
των συνταξιοδοτικών παροχών, αποτελεί το πρόβλημα
της δημογραφικής γήρανσης της χώρας, η οποία αντιστοιχεί σε
πέντε συνταξιοδοτήσεις έναντι μιας γέννησης. Χαρακτηριστικό
είναι το γεγονός ότι μέχρι το τέλος του έτους θα
συνταξιοδοτηθούν -σύμφωνα με τις εκτιμήσεις- περίπου 230.000
εργαζόμενοι, αριθμός-ρεκόρ των τελευταίων ετών και, αν
επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις, με δεδομένο το μεγάλο «μπαμ»
συνταξιοδοτήσεων μεταξύ 2027 και 2031, οπότε αναμένεται να
φύγουν από την ενεργό εργασία όλοι οι απασχολούμενοι της
δεκαετίας 1984-1990, αναμένεται να αυξηθεί το κόστος
συνταξιοδότησης κατά 3% του ΑΕΠ.
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, την
περίοδο 2011-2021 ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά
441.000 και οι γεννήσεις υποχωρούν ήδη από το 1980. Ο
συντελεστής γονιμότητας έχει υποχωρήσει σε κάτω από 1,5
μονάδα ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, από 2,1-2,5
μονάδες τις δεκαετίες των 1960 και 1970. Η μείωση και η
γήρανση του πληθυσμού της χώρας προβλέπεται να συνεχιστούν
τις επόμενες δεκαετίες. Στα 8,1 εκατ. προβλέπεται να
υποχωρήσει ο πληθυσμός έως το 2100, στο σενάριο βάσης των
δημογραφικών προβολών.
Οι δημογραφικές εξελίξεις
έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία και στην κοινωνία,
ενώ υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για τη βιωσιμότητα και την
επάρκεια των συντάξεων. Κατ’ επέκταση, το δημογραφικό
επηρεάζει σημαντικά την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, με το
βασικό σενάριο του ΙΟΒΕ για το 2100 να προβλέπει μείωση του
ΑΕΠ κατά €58 δισ. (ή 31%) σε σχέση με το 2019.
Βραχυπρόθεσμα προκαλείται
τεράστια εκροή πόρων για την καταβολή των συντάξεων. Ζήτημα
που προκαλεί ανισορροπίες στη διαδικασία δημοσιονομικής
εξυγίανσης (τη δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων στον
προϋπολογισμό, προκειμένου να πληρωθούν τα δάνεια του
παρελθόντος, καθώς και των ασύδοτων ταμειακών ανοιγμάτων που
δημιουργηθήκαν στη διάρκεια της πανδημίας). |
|
|
|
230.000 νέες
αιτήσεις συνταξιοδότησης
Συνεχίζοντας, μέχρι τα τέλη
του έτους αναμένεται να κατατεθούν σχεδόν 230.000 νέες
αιτήσεις συνταξιοδότησης. Λόγω της ταχύτερης εκκαθάρισης
παλαιότερων φακέλων, υπολογίζεται ότι θα προστεθούν μέσα στο
2025 περισσότεροι από 230.000 (νέοι) δικαιούχοι του ΕΦΚΑ. Με
δεδομένο ότι οι θάνατοι υπολογίζονται στο ήμισυ των νέων
συνταξιοδοτήσεων, προκύπτει «πρόβλημα» καταβολών του
συστήματος. Ο ΕΦΚΑ έχει αιτηθεί ενίσχυσης επιπλέον 500 εκατ.
ευρώ φέτος, ενώ για το νέο έτος θα δοθούν 600 εκατ. ευρώ.
Πριν από το 2024 η μεγαλύτερη
έξοδος (των προηγούμενων ετών) σημειώθηκε το 2021 (212.151
αιτήσεις, έναντι 211.133 το 2022 και 190.388 το 2023). Αυτή
η συνεχιζόμενη «μαζική έξοδος» έχει διάφορες αιτίες. Πολλοί
υποστηρίζουν ότι οφείλεται κυρίως στην ωρίμανση του
συνταξιοδοτικού δικαιώματος της γενιάς των «baby boom»
(γεννηθέντες μεταξύ 1946-1964).
Πάντως, ο υφυπουργός
Κοινωνικής Ασφάλισης διαβεβαιώνει ότι η κυβέρνηση έχει πάρει
όλα τα μέτρα για την αντιμετώπιση του δημογραφικού. Στην
πρώτη κατηγορία εντάσσονται μεταξύ άλλων μέτρα που αφορούν
την ενίσχυση των νοικοκυριών με παιδιά, όπως η παροχή
επιδόματος γέννας, η ενίσχυση των οικογενειακών επιδομάτων,
η επέκταση των επιδομάτων μητρότητας χρονικά και ποσοτικά, η
αύξηση του αριθμού των διαθέσιμων θέσεων σε βρεφονηπιακούς
και παιδικούς σταθμούς αλλά και η μη φορολόγηση παροχών των
επιχειρήσεων σε παιδιά εργαζομένων τους. Στη δεύτερη ομάδα
συμπεριλαμβάνονται μέτρα όπως η δημιουργία του νέου
επικουρικού ταμείου ΤΕΚΑ, που δεν υπόκειται στον δημογραφικό
κίνδυνο, η αναπροσαρμογή των ποσοστών αναπλήρωσης ώστε να
επιβραβεύεται η μακροχρόνια συμμετοχή στην αγορά εργασίας
και η άρση των αντικινήτρων για την απασχόληση συνταξιούχων,
καταργώντας την περικοπή του 30% της σύνταξής τους. |
|
|
|
Ελληνική
Οικονομία
Εκτός από το brain drain, των
νέων που μεταναστεύουν για να βρουν καλύτερη εργασία,
υπάρχει και το brain waste. Το «σπατάλημα» ανθρώπων με
προσόντα, σπουδές και γνώσεις, σε δουλειές κατώτερες των
ικανοτήτων και των δυνατοτήτων τους και χαμηλότερες
απολαβές. Επίσης, υπάρχει το φαινόμενο του «εσωτερικού»
brain drain, ατόμων με υψηλή ειδίκευση, που ζουν μεν στην
Ελλάδα, αλλά εργάζονται για επιχειρήσεις του εξωτερικού.
Η αιτία που διαιωνίζονται τα
παραπάνω φαινόμενα είναι η πολιτική της «φθηνής ανάπτυξης»,
υποστήριξε ο οικονομικός γεωγράφος Λόης Λαμπριανίδης, σε
εισήγησή του σε πρόσφατη ημερίδα του Ινστιτούτου ΕΝΑ με θέμα
«Η εργασία σήμερα: Για μια προοδευτική πρόταση»
Ο όρος «φθηνή ανάπτυξη»
αναφέρεται σε ένα καθεστώς που περιλαμβάνει χαμηλό κόστος
εργασίας, κακές συνθήκες εργασίας, χαμηλούς φορολογικούς
συντελεστές για τις επιχειρήσεις και περιορισμένη προστασία
του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, καθώς και της
πολιτιστικής κληρονομιάς.
Το μοντέλο αυτό
δημιουργεί υψηλή ζήτηση για ανειδίκευτη και μέσης ειδίκευσης
απασχόληση και πολύ περιορισμένη ζήτηση για εξειδικευμένη.
Χαμηλή παραγωγικότητα
Σύμφωνα με τον καθηγητή
πρόκειται για ένα κατ’ευφημισμό «αναπτυξιακό» υπόδειγμα, που
χαρακτηρίζεται από έμφαση στις κατασκευές, real estate,
τουρισμό, παρασιτικό μεταπρατισμό, δανειακή κατανάλωση,
χαμηλές και μη παραγωγικές επενδύσεις και υπερχρέωση
δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Αυτό οδηγεί σε αύξηση του
δημόσιου χρέους, ενώ το ιδιωτικό χρέος και τα μη
εξυπηρετούμενα δάνεια παραμένουν ανησυχητικά, ενώ τα
ελλείματα στο ισοζύγιο πληρωμών και εμπορίου «φουσκώνουν»
επικίνδυνα.
Η παραγωγικότητα της εργασίας
παραμένει χαμηλή και η θέση της χώρας στο διεθνή καταμερισμό
εργασίας επιδεινώνεται. Ως εκ τούτου, περιορίζεται το
πλεόνασμα για καινοτόμες επενδύσεις – λόγω της χαμηλής
υπεραξίας των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών.
Ο ίδιος θεωρεί αναγκαία μια
στρατηγική για «ποιοτική ανάπτυξη», η οποία θα στηρίζεται
στο εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και θα έχει ως στόχο
τη σταδιακή αύξηση της παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών
υψηλής προστιθέμενης αξίας, με αύξηση ιδίως της βιομηχανικής
παραγωγής και των εξαγωγών και στροφή προς διεθνώς
εμπορεύσιμα προϊόντα».
Αναγνωρίζει ότι δεν πρόκειται
για απλό στοίχημα, αφού το μοντέλο της «φθηνής ανάπτυξης»
είναι εμπεδωμένο, ανεξαρτήτως κυβερνήσεων.
Ζητείται αλλαγή υποδείγματος
Οι «πολλές και ποιοτικές
θέσεις εργασίας», που προπαγανδίζει η κυβέρνηση, δεν
εξασφαλίζονται ούτε μόνο από την εκβιομηχάνιση, ούτε από τη
μετάβαση στην περιζήτητη «οικονομία της γνώσης». Αντιθέτως,
η πρώτη μπορεί απλώς να δημιουργήσει ανάπτυξη χωρίς αύξηση
της απασχόλησης (jobless growth). Η δεύτερη, μπορεί ακόμα
και να μειώσει τις ευκαιρίες απασχόλησης για τα μεσαία
στρώματα, αφού πολλές εργασίες ρουτίνας αντικαθίστανται από
την τεχνολογία.
Μια αλλαγή υποδείγματος δεν
μπορεί να γίνει ερήμην των ίδιων των εργαζομένων, κάτι που
τόνισαν στην ημερίδα του ΕΝΑ όλοι οι ομιλητές: η Μαρία
Καραμεσίνη, καθηγήτρια Οικονομικών της Εργασίας στο Πάντειο
Πανεπιστήμιο και οι εργατολόγοι Διονύσης Τεμπονέρας και
Κώστας Τσουκαλάς. |
|
|
|
Η «μαγική
εικόνα» της μείωσης της ανεργίας
Η κ. Καραμεσίνη, η οποία έχει
διατελέσει πρόεδρος και διοικήτρια του ΟΑΕΔ, αποδόμησε με
μια εύστοχη διαπίστωση το «εργασιακό θαύμα» της κυβέρνησης
Μητσοτάκη, που δεν παύει να καυχιέται για τη μείωση της
ανεργίας κατά επτά ποσοστιαίες μονάδες την τελευταία
πενταετία: Το 30% της μείωσης αυτής δεν οφείλεται στην
αύξηση των θέσεων εργασίας αλλά στη μείωση του εργατικού
δυναμικού των παραγωγικών ηλικιών, λόγω της εξωτερικής
μετανάστευσης και της πτώσης των γεννήσεων.
Θύμισε δε, ότι παρά την αύξηση
της απασχόλησης από το 2014 και ύστερα και τη μείωση της
ανεργίας στο 10%, το 2023 οι θέσεις εργασίας ήταν κατά
417.000 λιγότερες απ’ό,τι το 2008. Η Ελλάδα είχε το δεύτερο
υψηλότερο ποσοστό ανεργίας στην ΕΕ και το δεύτερο χαμηλότερο
ποσοστό απασχόλησης γυναικών και νέων. Είναι δε πρωταθλήτρια
στη μακροχρόνια ανεργία ως ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων
στο εργατικό δυναμικό.
Στον πάτο της ΕΕ η κάλυψη των
μισθωτών από ΣΣΕ
Όπως είπε στην εισήγησή της η
καθηγήτρια, η απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων την
τελευταία δεκαετία, η αποδιάρθρωση του θεσμού των συλλογικών
διαπραγματεύσεων και ο περιορισμός του δικαιώματος της
απεργίας οδήγησαν στην πλήρη αποδυνάμωση και στον θεσμικό
παραγκωνισμό των συνδικάτων.
Η Ελλάδα συγκαταλέγεται πλέον
στις χώρες τις ΕΕ με τον χαμηλότερο βαθμό κάλυψης των
μισθωτών από συλλογικές συμβάσεις εργασίας, μαζί με τις
χώρες της ανατολικής Ευρώπης, με τις οποίες ομαδοποιείται
και στη βάση άλλων θλιβερών επιδόσεων.
Ο χρόνος εργασίας
«ξεχειλώνεται», με αποκορύφωμα την 7ημερη εργασία χωρίς
ρεπό στον τουριστικό τομέα, τις αδήλωτες και απλήρωτες
υπερωρίες.
Παράλληλα, με ρυθμίσεις των
κυβερνήσεων Μητσοτάκη, έχει εγκαθιδρυθεί και δια νόμου η
πλήρης ελαστικοποίηση του χρόνου εργασίας: Θεσμοθέτηση του
10ωρου με ατομική σύμβαση, της εξαήμερης εργασίας, της
αύξησης του ετήσιου ορίου των νόμιμων υπερωριών, της μείωσης
του κόστους της υπερωριακής εργασίας.
Μείωση αγοραστικής δύναμης
Όπως είπε η κ. Καραμεσίνη, ο
ετήσιος μέσος μισθός το 2023 ήταν 23% χαμηλότερος σε
αγοραστική δύναμη σε σχέση με το 2009. Αφού τα Μνημόνια
καταβαράθρωσαν τους ονομαστικούς και πραγματικούς μισθούς, ο
πληθωρισμός της απληστίας τα τελευταία χρόνια τους έσπρωξε
ακόμα πιο κάτω. Προκάλεσε, επίσης, αναδιανομή του
εισοδήματος υπέρ του κεφαλαίου, λόγω της ολιγοπωλιακής
διάρθρωσης των αγορών και της άρνησης της κυβέρνησης να
ελέγξει τις τιμές. Το μερίδιο των μισθών στο εισόδημα έπεσε
από το 52% στο 48% μεταξύ 2021 και 2023.
Η ίδια κατέληξε ότι το
σημερινό μοντέλο εργασίας δεν είναι ούτε κοινωνικά ούτε
οικονομικά βιώσιμο, και ότι απαιτείται μια ριζική αναμόρφωση
του σημερινού θεσμικού πλαισίου εργασιακών σχέσεων, ώστε
αυτό να εξασφαλίζει την αύξηση των μισθών, την ενίσχυση της
διαπραγματευτικής δύναμης των μισθωτών και τη βελτίωση των
όρων απασχόλησης και εργασίας τους. |
|
|
|
Ένα κουίζ
για την Προεδρία της Δημοκρατίας
Όπως έγραψε ο Βηματοδότης, με
δεδομένη την εσωτερική αναστάτωση στη ΝΔ, το θέμα της
προεδρολογίας, η οποία σύντομα θα φουντώσει, παίρνει συνεχώς
διαφορετική διάσταση και διάφορα συζητούνται ως πιθανά
ενδεχόμενα, τα οποία θα μπορούσαν να εκτονώσουν διάφορες
καταστάσεις. Σας μεταφέρω, σαν κουίζ, ένα από τα τελευταία
που έχω ακούσει, ως άτυπη εισήγηση, που θα μπορούσε να λύσει
σε σημαντικό βαθμό τα χέρια του Μητσοτάκη, τουλάχιστον στο
εσωκομματικό πεδίο αν βρισκόταν αναγκασμένος να επιλέξει
νεοδημοκράτη για Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Λοιπόν, θα πω μόνο ένα ή
μάλλον δύο πράγματα: Πρόκειται για πρόσωπο που έχει
συζητηθεί και στο παρελθόν και που πάντως, η θέση του
Προέδρου μοιάζει να είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του.
Μη μου πείτε ότι δεν το καταλάβατε. Το αν θα βρεθεί στο
Προεδρικό, είναι άλλο ζήτημα. |
|
|
|