00:01 - 09/09/25

Ελληνική Οικονομία

Όπως ανακοινώθηκε την προηγούμενη εβδομάδα. Το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,7% το β΄ τρίμηνο του έτους σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Ωστόσο, καταγράφηκε επιβράδυνση σε σχέση με το α΄ τρίμηνο, όταν είχε σημειωθεί άνοδος 2,2% σε ετήσια βάση. Οι αναλυτές αποδίδουν την επιβράδυνση κυρίως στη συγκράτηση της κατανάλωσης, αλλά και στη διεθνή αβεβαιότητα, που επηρέασε αρνητικά τις εξαγωγές αγαθών και τα αποθέματα.

Η αύξηση του ελληνικού ΑΕΠ το β΄ τρίμηνο ήταν ελαφρώς υψηλότερη από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (1,6%) και της Ευρωζώνης (1,5%), βάσει των στοιχείων της Eurostat. Σε τριμηνιαία βάση, η Ελλάδα σημείωσε άνοδο 0,6%, όταν στην Ε.Ε. η αύξηση ήταν 0,2% και στην Ευρωζώνη μόλις 0,1%.

Ο στόχος της κυβέρνησης για ανάπτυξη 2,3% το 2025 θεωρείται απαιτητικός, καθώς προϋποθέτει σημαντική επιτάχυνση στο β΄ εξάμηνο με μέσο ετήσιο ρυθμό γύρω στο 2,65%, σύμφωνα με την εκτίμηση του επικεφαλής οικονομολόγου της Eurobank, Τάσου Αναστασάτου. Αντίστοιχα, η Εθνική Τράπεζα εκτιμά ότι η ανάπτυξη θα κινηθεί κοντά στο 2% ή και λίγο υψηλότερα, εφόσον συνεχιστεί η ισχυρή δυναμική των εξαγωγών υπηρεσιών και επενδύσεων, ενώ παράλληλα επιταχυνθούν οι δημόσιες επενδύσεις. Το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας διατηρεί τον στόχο στο 2,3%, τον οποίο υιοθετεί και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις εαρινές προβλέψεις της, ενώ και η Τράπεζα της Ελλάδος παραμένει στην ίδια εκτίμηση.

Θετικό στοιχείο της τρέχουσας συγκυρίας αποτελεί η ανάκαμψη των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου, που αυξήθηκαν κατά 6,5%, αντιστρέφοντας την πτώση 2,3% του α΄ τριμήνου. Παρά ταύτα, η επίτευξη του στόχου για ετήσια αύξηση 8,4% θεωρείται δύσκολη, αφού απαιτείται άνοδος περίπου 15% στα δύο επόμενα τρίμηνα. Σύμφωνα με το υπουργείο, οι απορροφήσεις του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων στο β΄ εξάμηνο αναμένεται να διπλασιαστούν, φτάνοντας τα 9,5 δισ. ευρώ έναντι 5 δισ. στο α΄ εξάμηνο.

Στον εξωτερικό τομέα, οι εξαγωγές υπηρεσιών αυξήθηκαν κατά 3,9%, αντισταθμίζοντας τη μείωση των εξαγωγών αγαθών κατά 1,1%. Συνολικά, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών ενισχύθηκαν κατά 1,9% σε ετήσια βάση, ενώ οι εισαγωγές υποχώρησαν κατά 3,2%. Ειδικότερα, οι εισαγωγές αγαθών μειώθηκαν κατά 4,8% και οι εισαγωγές υπηρεσιών αυξήθηκαν κατά 1,5%.

Η ιδιωτική κατανάλωση ενισχύθηκε κατά 1,1%, εμφανίζοντας σαφή επιβράδυνση στον ρυθμό της. Ο κ. Αναστασάτος επισημαίνει ότι η ανάπτυξη παρουσιάζει καλύτερη ποιότητα, καθώς στηρίζεται λιγότερο στην κατανάλωση και περισσότερο στις επενδύσεις. «Η εικόνα δείχνει πιο ισορροπημένη μεταξύ των συνιστωσών του ΑΕΠ, αν και είναι νωρίς να αποδοθεί σε δομικό μετασχηματισμό», αναφέρει.

Σε ό,τι αφορά τα αποθέματα, η Εθνική Τράπεζα σημειώνει ότι η συσσώρευση που είχε ξεκινήσει πέρυσι και συνεχίστηκε στο α΄ τρίμηνο άρχισε πλέον να αντιστρέφεται. Το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας αποδίδει την εξέλιξη αυτή στη διεθνή αβεβαιότητα, με παράγοντες όπως οι δασμοί και οι γεωπολιτικές εντάσεις στη Μέση Ανατολή να επηρεάζουν αρνητικά τις αλυσίδες εφοδιασμού.

«Όλα τα δεδομένα δείχνουν ότι η ελληνική οικονομία διατηρεί ισχυρή αναπτυξιακή δυναμική, που θα γίνει πιο εμφανής στα επόμενα τρίμηνα», υπογραμμίζει το υπουργείο. Οι αυξημένες τουριστικές αφίξεις, η υλοποίηση του μεγαλύτερου Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων που έχει πραγματοποιηθεί ποτέ, η ενίσχυση της πιστωτικής επέκτασης στις επιχειρήσεις, τα νέα μέτρα στήριξης εισοδήματος που εφαρμόζονται στο β΄ εξάμηνο, καθώς και η σχετική υποχώρηση της ακραίας αβεβαιότητας, θεωρούνται βασικοί παράγοντες που θα στηρίξουν αυτή την τάση.

Το αδιέξοδο του δημογραφικού: Η Ελλάδα και η Ευρώπη μπροστά σε έναν αιώνα συρρίκνωσης

Το δημογραφικό ζήτημα αναδεικνύεται σε μία από τις πιο κρίσιμες προκλήσεις του 21ου αιώνα. Ο πληθυσμός της Ελλάδας κορυφώθηκε το 2011, αγγίζοντας τα 11,1 εκατ. άτομα, αλλά έκτοτε ακολουθεί πτωτική πορεία, με τον αριθμό των κατοίκων να βρίσκεται σήμερα λίγο πάνω από τα 10 εκατομμύρια (στοιχεία 2023).

Η μείωση του ενεργού πληθυσμού συνεπάγεται λιγότερο εργατικό δυναμικό, χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης και μεγαλύτερες πιέσεις στη χρηματοδότηση του κοινωνικού κράτους (συντάξεις, υγεία, παιδεία). Σύμφωνα με τη Eurostat, έως το 2050 οι πολίτες παραγωγικής ηλικίας θα έχουν μειωθεί κατά 14% και ως το 2100 η Ελλάδα θα περιοριστεί στα 7,3 εκατ. κατοίκους – απώλεια σχεδόν 30%.

Σχολικές αίθουσες που αδειάζουν

Η τάση αποτυπώνεται και στα σχολεία. Το 2025-2026 θα ξεκινήσουν την Α΄ Δημοτικού λιγότερα από 71.200 παιδιά, έναντι περίπου 115.000 το 2010-2011. Η διαφορά δείχνει ξεκάθαρα το βάθος του προβλήματος.

Αρνητικά ισοζύγια και «γήρανση»

Από το 2011 ως το 2024, η Ελλάδα καταγράφει συνεχώς αρνητικό φυσικό ισοζύγιο (περισσότεροι θάνατοι από γεννήσεις), ενώ και το μεταναστευτικό ισοζύγιο υπήρξε αρνητικό για αρκετά χρόνια. Η συνολική απώλεια αγγίζει τις 500.000 άτομα. Η χώρα θεωρείται πλέον «γηρασμένη», με σημαντική επιδείνωση του λόγου εργαζομένων προς συνταξιούχους.

Η ευρωπαϊκή εικόνα

Η πρόκληση δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Ο πληθυσμός της Ε.Ε. εκτιμάται ότι θα κορυφωθεί το 2026 στα 453 εκατ. και μέχρι το 2100 θα έχει περιοριστεί κατά 6%, στα 420 εκατ. κατοίκους. Αρκετές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης προβλέπεται να χάσουν πάνω από το μισό πληθυσμό τους.

Η πτώση της γονιμότητας

Η γονιμότητα έχει υποχωρήσει παντού. Οι γενιές που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1950 και του 1980 απέκτησαν σημαντικά λιγότερα παιδιά, με τον μέσο όρο ηλικίας για την τεκνοποίηση να αυξάνεται συνεχώς. Ενώ απαιτούνται 2,1 παιδιά ανά γυναίκα για σταθερό πληθυσμό, πολλές χώρες βρίσκονται σταθερά κάτω από το 1,5.

«Κλειστά σύνορα» και δημογραφική παγίδα

Η συρρίκνωση τροφοδοτεί πολιτικές εντάσεις. Η άνοδος της ακροδεξιάς, με κεντρικό αίτημα τον περιορισμό της μετανάστευσης, απειλεί να επιταχύνει την πληθυσμιακή πτώση, οδηγώντας σε βραδύτερη ανάπτυξη, αύξηση δαπανών για συντάξεις και υγειονομική περίθαλψη.

Όπως έγραφε πρόσφατα ο Guardian, χωρίς μεταναστευτικές ροές, η Ευρώπη θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια αδυσώπητη πραγματικότητα: λιγότεροι νέοι, περισσότερη γήρανση και πιο εύθραυστα ασφαλιστικά συστήματα.

Η Eurostat εκτιμά ότι με «μηδενική μετανάστευση» ο πληθυσμός της Ε.Ε. το 2100 θα υποχωρούσε στα 295 εκατ. – με το ποσοστό άνω των 65 ετών να φτάνει το 36% (έναντι 21% σήμερα).

Η προειδοποίηση των ειδικών

«Η μετανάστευση είναι καθοριστικός παράγοντας για να μετριαστούν οι επιπτώσεις του δημογραφικού», τονίζει ο Τζον Σπρίνγκφορντ, αναλυτής του Centre for European Reform. Οι χώρες που θα διατηρήσουν ανοιχτές τις πόρτες τους σε εργαζόμενους αναμένεται να έχουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Αντίθετα, κράτη όπως η Ιταλία – όπου η κυβέρνηση Μελόνι προτάσσει την καταπολέμηση της μετανάστευσης – κινδυνεύουν να δουν τον πληθυσμό τους να μειώνεται κατά το ήμισυ μέχρι το τέλος του αιώνα.

Eνδιαφέρον

Την περίοδο της βαθιάς οικονομικής κρίσης, όταν η ανεργία στην Ελλάδα άγγιζε το 30%, χιλιάδες Έλληνες στράφηκαν στη Σουηδία και τη Φινλανδία αναζητώντας εργασία και προοπτικές. Δέκα χρόνια μετά, το σκηνικό έχει αλλάξει πλήρως: οι δύο σκανδιναβικές χώρες εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά ανεργίας από την Ελλάδα. Τι διαφοροποίησε την πορεία της χώρας μας και τι πήγε στραβά στον Βορρά;

Σύμφωνα με την Eurostat, η ανεργία τον Ιούλιο διαμορφώθηκε στο 8% στην Ελλάδα, έναντι 8,7% στη Σουηδία και 9,5% στη Φινλανδία.

Ο ρόλος του Ταμείου Ανάκαμψης

Καθοριστικό παράγοντα στην ελληνική ανάκαμψη αποτέλεσε η χρηματοδοτική στήριξη του Ταμείου Ανάκαμψης της ΕΕ. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους δικαιούχους, με σημαντικά κονδύλια να κατευθύνονται σε πράσινη ανάπτυξη, υποδομές και ψηφιακό μετασχηματισμό, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας. Αντίθετα, η Σουηδία και η Φινλανδία έλαβαν περιορισμένα ποσά, κάτι που περιόρισε τα περιθώρια στήριξης της απασχόλησης μετά την πανδημία.

Παράλληλα, οι δύο βόρειες χώρες επηρεάστηκαν εντονότερα από τον πόλεμο στην Ουκρανία και από τα υψηλά επιτόκια της ΕΚΤ, γεγονός που επιβάρυνε την οικονομική τους δυναμική.

Δομικές διαφορές στην αγορά εργασίας

Η ελληνική αγορά εργασίας έχει μετασχηματιστεί με μεταρρυθμίσεις που αύξησαν την ευελιξία και βελτίωσαν την απορρόφηση εργατικού δυναμικού. Αντίθετα, οι αγορές της Σουηδίας και της Φινλανδίας, με ισχυρές συλλογικές συμβάσεις και αυστηρή ρύθμιση, δυσκολεύονται να προσαρμοστούν γρήγορα στις νέες συνθήκες.

Επιπλέον, οι σκανδιναβικές οικονομίες στηρίζονται σε τομείς όπως η τεχνολογία, η βιομηχανία και τα δασικά προϊόντα, που βρίσκονται σε φάση κάμψης. Η Ελλάδα, με ισχυρή βάση σε υπηρεσίες, τουρισμό, ναυτιλία και εμπόριο, έχει αποδειχθεί πιο ανθεκτική απέναντι σε αυτού του τύπου τις πιέσεις.

Το μάθημα της κρίσης

Η σύγκριση αναδεικνύει ότι η ικανότητα μιας χώρας να μετατρέπει τις κρίσεις σε ευκαιρίες καθορίζει την πορεία της. Σήμερα, η Ελλάδα αξιοποιεί στο έπακρο την ευρωπαϊκή στήριξη, ενώ η Σουηδία και η Φινλανδία καλούνται να επανασχεδιάσουν τη στρατηγική τους για την απασχόληση.

«Lose-lose» ο διχασμός με το καλώδιο

Όπως τώρα σχολίαζε ο Βηματοδότης …. Αντιθέσεις ανάμεσα σε Ελλάδα και Κύπρο υπήρχαν πάντα, με αφετηρία τη δεκαετία του 1950 και την έναρξη του αγώνα για την Eνωση. Σε αρκετές περιπτώσεις οι διαφορές κρύβονταν επιμελώς, σε άλλες όχι με τόση επιτυχία, με τα αποτελέσματα της υπόγειας αντιπαράθεσης να είναι δυστυχώς ορατά μέχρι και τις μέρες μας.

Φυσικά, δεν είμαστε σε τόσο άσχημο σημείο, αλλά πλέον η δυσαρέσκεια της Αθήνας για τους χειρισμούς της Λευκωσίας όσον αφορά το περιβόητο έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης είναι παραπάνω από έκδηλη. Μπορεί η παρέμβαση του υπουργού Οικονομικών της Κύπρου να ήταν λίγο-πολύ αναμενόμενη, στην ελληνική πρωτεύουσα όμως δεν περίμεναν ότι θα άκουγαν τον πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη να τορπιλίζει δημοσίως το έργο, φορτώνοντας την ευθύνη στον ΑΔΜΗΕ.

Συνεργάτης μου που παρακολουθεί το ρεπορτάζ του υπουργείου Εξωτερικών έμαθε ότι εκείνο το οποίο ζητεί πλέον η Αθήνα από τη Λευκωσία είναι ρητή δέσμευση για την ολοκλήρωση της πόντισης του καλωδίου. Με πρώτο βήμα την εκταμίευση των 25 εκατ. ευρώ προς τον ΑΔΜΗΕ, για την οποία απαιτείται πολιτική απόφαση. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, αυτό που ενοχλεί την ελληνική κυβέρνηση, μάλιστα σε ανώτατο επίπεδο, είναι το γεγονός ότι οι δύο πρωτεύουσες του ελληνισμού έχουν βρεθεί εγκλωβισμένες σε μια κατάσταση.

Με λίγα λόγια, οι επιλογές τους στενεύουν επικίνδυνα. Στην Αθήνα έχουν αρχίσει να σκέφτονται το ενδεχόμενο εγκατάλειψης του έργου, σε περίπτωση δηλαδή που η Λευκωσία συνεχίσει τα μπρος-πίσω. Οπως όμως γίνεται εύκολα αντιληπτό, το πολιτικό κεφάλαιο που έχει απολεσθεί είναι δυσαναπλήρωτο, καθώς αυτό που βγαίνει προς τα έξω – και υπονοείται από την πλευρά της Λευκωσίας – είναι ότι η Αθήνα αδυνατεί να εγγυηθεί την ολοκλήρωση των ερευνών.