"Kουλου-βάχατα"

00:01 - 17/02/22

Τελευταίο ρεπορτάζ

Θα ξεκινήσουμε με το τελευταίο ρεπορτάζ και κάποια σχετικά δημοσιεύματα, σε σχέση με κάποια θέματα που θίγουμε τελευταία, στο μέτωπο των δημοσιονομικών.

Όπως λοιπόν έγραφε το Βήμα, σύνθετες εξισώσεις, με οικονομικές, πολιτικές και εκλογικές παραμέτρους προσπαθούν να λύσουν στο Μέγαρο Μαξίμου, σε μία περίοδο κατά την οποία η λήξη της πανδημίας συνοδεύεται από μία απότομη αναστροφή των διαθέσεων των αγορών και τα σαφή μηνύματα για το τέλος του φθηνού δανεισμού.

Η δύσκολη ισορροπία την οποία καλείται να διαφυλάξει η κυβέρνηση υπό τις παρούσες συνθήκες διαμορφώνεται, αφενός, από την επίπτωση των έντονων, επίμονων και κατά τα φαινόμενα μακροχρόνιων πληθωριστικών πιέσεων και, αφετέρου, από τις διαφαινόμενες αυξήσεις των επιτοκίων από την ΕΚΤ και την άνοδο του κόστους δανεισμού. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, οι αποδόσεις του δεκαετούς ομολόγου έχουν ήδη τριπλασιαστεί σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο και στα μέσα της εβδομάδας βρέθηκαν στα επίπεδα του 2,5%.

Λεφτά… δεν υπάρχουν πλέον

Η συνθήκη αυτή προκαλεί έντονο προβληματισμό στο επιτελείο του Κυριάκου Μητσοτάκη. Δεδομένων όμως των προειδοποιητικών μηνυμάτων από το εξωτερικό και παρά τις θετικές προβλέψεις για την ανάπτυξη της οικονομίας (4,9% για το 2022, 3,5% για το 2023), η μείζων προτεραιότητα της κυβέρνησης είναι η εξεύρεση ενός μείγματος πολιτικών και άλλων παρεμβάσεων, με στόχο την αντιστάθμιση των κοινωνικών πιέσεων για συνεχή εισοδηματική στήριξη. Ταυτόχρονα, η αντιπολίτευση ήδη σπεύδει να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία, υπερθεματίζοντας στην ανάγκη των οικονομικών ενισχύσεων.

«Δεν θα τινάξουμε την «μπάνκα» στον αέρα» διαμηνύουν συνεργάτες του Πρωθυπουργού και υπογραμμίζουν ότι δεν πρόκειται η κυβέρνηση να διακινδυνεύσει σε καμία περίπτωση έναν νέο δημοσιονομικό εκτροχιασμό. Διαβεβαιώνουν ότι στο εξής στήριξη θα παρέχεται μόνο όπου υπάρχουν πραγματικές ανάγκες και επιμένουν ότι «δεν θα υποκύψουμε σε καμία λογική παροχών και δεν θα υπονομευτεί η δημοσιονομική τύχη της χώρας», προσθέτοντας χαρακτηριστικά: «Τα 43 δισ. της πανδημίας τελείωσαν, δεν υπάρχουν άλλα».

Ας τα λάβουμε σοβαρά υπόψη …

Στα της πανδημίας τώρα … Κακά τα ψέματα, η επίσημη ερμηνεία για το πως εξελίσσονται τα πράγματα είναι πως πλέον ο πλανήτης μαθαίνει να ζει με την πανδημία και ασχέτως των αριθμών, παγκοσμίως, όπως και στη χώρα μας, λαμβάνονται μέτρα χαλάρωσης …..

Ωστόσο τα παρακάτω ας τα λάβουμε σοβαρά υπόψη, αν και προσωπικά πιστεύουμε πως πλέον με την πανδημία, έτσι όπως την ξέραμε, τελειώνουμε .. Και πως δεν πρόκειται να ξανά-έχουμε σκληρά μέτρα …. Όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και παγκοσμίως…

Η βιασύνη αρκετών χωρών να άρουν τους περιορισμούς κατά του κοροναϊού, αν όχι να κηρύξουν το τέλος της πανδημίας, με το σκεπτικό ότι έφτασε πλέον η ώρα να συμβιώσουμε με την Covid-19, έχει κάνει μερικούς πιο επιφυλακτικούς επιστήμονες να προειδοποιούν ότι πρόκειται μάλλον για «ενδημική αυταπάτη» και ότι είναι πρόωρη τέτοια υπερβολική χαλάρωση.

Ενδημική αυταπάτη

Καθώς τα κρούσματα της Covid-19, μετά το αιφνιδιαστικό μαζικό κύμα της παραλλαγής Όμικρον, εμφανίζουν τάση υποχώρησης σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική, όπου περισσεύει η κόπωση μεταξύ των πολιτών μετά από δύο χρόνια πανδημίας, ειδικοί και μη αδημονούν να «ξεμπερδέψουν» με τον κοροναϊό.

Έτσι, αυξάνονται οι διαβεβαιώσεις ότι «μπορούμε πια να ζήσουμε με τη νόσο» και να θεωρήσουμε τον κορονοϊό ενδημικό, δηλαδή μια σταθερή και προβλέψιμη «οντότητα» ανάμεσα σε άλλους παθογόνους μικροοργανισμούς.

Αυτή η ολοένα πιο διάχυτη νοοτροπία προβληματίζει πολλούς επιστήμονες, σύμφωνα με το περιοδικό «Science», οι οποίοι φοβούνται ότι τείνει να υποσκάψει πρόωρα τη δέσμευση των κυβερνήσεων και των πολιτών για την αντιμετώπιση της πανδημίας, η οποία συνεχίζεται. Μια τέτοια εξέλιξη υπάρχει κίνδυνος να αφήσει αρκετές χώρες «τυφλές» και απροετοίμαστες σε μια νέα παραλλαγή του κορονοϊού, η οποία παραμένει πάντα μια πιθανότητα.

«Ενδημική αυταπάτη είναι πιθανότατα ο όρος που αντιπροσωπεύει καλύτερα αυτή την κατάσταση», δήλωσε ο δανικής καταγωγής λοιμωξιολόγος Κρίστιαν Άντερσεν του αμερικανικού Ινστιτούτου Ερευνών Scripps, ο οποίος είναι ιδιαίτερα επικριτικός για τη βιασύνη της πατρίδας του Δανίας να ανακοινώσει ότι πλέον από αυτόν τον μήνα δεν θεωρεί την Covid-19 «νόσο κοινωνικά κρίσιμη», παρόλο που οι θάνατοι και τα κρούσματα ακόμη αυξάνονται.

Πολλοί επιστήμονες αναγνωρίζουν τις δυσκολίες να πείσουν το ευρύ κοινό για την ανάγκη τήρησης των περιορισμών στη διάρκεια της πιο μεταδοτικής αλλά λιγότερο σοβαρής Όμικρον, όταν π.χ. οι ήπιες και οι ασυμπτωματικές λοιμώξεις έχουν αυξηθεί κατά πολύ σε σχέση με το παρελθόν. Η δανική κυβέρνηση και άλλες το βρίσκουν πλέον δύσκολο να δικαιολογήσουν τους περιορισμούς στην εστίαση, στη διασκέδαση, στις εκδηλώσεις σε κλειστούς χώρους κ.α., ιδίως από τη στιγμή που οι αριθμοί των νοσηλευομένων σε ΜΕΘ είναι σχετικά σταθεροί και υπό έλεγχο. Αυτό, από την άλλη όμως, δεν σημαίνει ότι τα νοσοκομεία και γενικότερα τα συστήματα υγείας δεν συνεχίζουν να υφίστανται πίεση.

Με πάνω από 2.000 ημερήσιους θανάτους στις ΗΠΑ την προηγούμενη εβδομάδα, όπως ανέφερε η επιδημιολόγος Τζόντι Γκεστ του Πανεπιστημίου Έμορι της Ατλάντα, «δεν μπορούμε να πούμε ότι βρισκόμαστε σε ένα επίπεδο όπου είναι ανεκτό να ζούμε με αυτόν τον ιό». Εκτιμά ότι σε ένα πραγματικό ενδημικό στάδιο τα ημερήσια κρούσματα πρέπει να πέσουν κάτω από τα 30 ανά 100.000 κατοίκους, οι ΜΕΘ να μην ξεπερνούν το 80% της δυναμικότητάς τους και κυρίως οι θάνατοι να μην ξεπερνούν τους 100 τη μέρα (αυτό σε μια χώρα με πληθυσμό 330 εκατομμυρίων, οπότε θα μπορούσε να κάνει κάποιος την αναγωγή για την ενδημική φάση στην Ελλάδα).

Ενδιαφέρον διάγραμμα …..

Τώρα όσον αφορά τον πληθωρισμό, που κακά τα ψέματα όλα δείχνουνε πως θα επιμείνει αρκετά περισσότερο από ότι σχεδόν οι πάντες εκτιμούσανε …. Για να καταλάβει κανείς πόσα χρόνια πίσω γυρίζουμε, αρκεί να δει το παρακάτω πολύ ενδιαφέρον διάγραμμα του Οικονομικού Ταχυδρόμου. Και να μην παραβλέπουμε πως όλα αυτά συμβαίνουνε, μετά από 10 χρόνια οικονομικής κρίσης και 2 χρόνια πανδημίας, με τα πραγματικά εισοδήματα του κόσμου (σε πολλές περιπτώσεις και τα ονομαστικά εισοδήματα) να είναι κατά 30, 40 ακόμη και 50% μειωμένα σε σχέση με πριν από περίπου 10-12 χρόνια.  

Αποκάλυψη: Η περίεργη… κορνίζα στο Πεντάγωνο

Τώρα όπως έγραφε ο Βηματοδότης …. Όσοι επιτελείς έχουν βρεθεί στον Θάλαμο Επιχειρήσεων του ΓΕΕΘΑ (που αποτελεί την πιο απόρρητη αίθουσα της ελληνικής επικράτειας) σίγουρα θα πρόσεξαν ότι σε περίοπτη θέση στον τοίχο υπάρχει μια περίεργη κορνίζα. Σε αυτή την κορνίζα βρίσκεται ένα… σχέδιο πτήσεως που είχε υποβάλει το πλήρωμα ενός τουρκικού ελικοπτέρου για να προσγειωθεί στην Αλεξανδρούπολη. Τι είχε συμβεί; Πώς βρέθηκε το τουρκικό σχέδιο πτήσεως στο ΓΕΕΘΑ; Πώς είναι δυνατόν οι Τούρκοι που χρόνια τώρα (από το 1974) δεν υποβάλλουν σχέδια πτήσεως ως οφείλουν όταν εισέρχονται στο FIR Αθηνών να κατέθεσαν σχέδιο πτήσεως με όλους τους κανόνες της διεθνούς αεροπλοΐας; Η ιστορία έχει ως εξής και σας τη μεταφέρω πάραυτα…

Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του Ταγίπ Ερντογάν, το καλοκαίρι του 2016, ένα τουρκικό ελικόπτερο Σικόρσκι, μεταφέροντας οκτώ τούρκους στρατιωτικούς ζήτησε άδεια να προσγειωθεί στην Αλεξανδρούπολη με το πλήρωμα και τους επιβάτες να ζητούν πολιτικό άσυλο. Πράγματι, όπως ενθυμείστε, προσγειώθηκαν και όντως ζήτησαν πολιτικό άσυλο. Οι τούρκοι (και προσωπικά ο Ερντογάν) είχαν εκνευριστεί και μέχρι σήμερα ζητούν να εκδώσουμε τους οκτώ στρατιωτικούς, αλλά τότε ζήτησαν επιπλέον πίσω και το ελικόπτερό τους. Θα έστελναν ένα άλλο ελικόπτερο για να παραλάβει το πρώτο. Πώς όμως θα έρθει; Κλαδάρχης του Γενικού Επιτελείου ήταν ο υποστράτηγος Κωνσταντίνος Φλώρος (σημερινός Α/ΓΕΕΘΑ), ο οποίος διεμήνυσε τους απέναντι ότι για να περάσει στην ελληνική επικράτεια τουρκικό ελικόπτερο θα πρέπει πρώτα να υποβάλει σχέδιο πτήσεως. Τι να κάνουν οι Τούρκοι υπέβαλαν σχέδιο πτήσεως. Το πήρε ο στρατηγός, το κορνίζαρε, δείχνοντας ότι οι Τούρκοι, όταν το θελήσουν (ή όταν βρίσκονται σε ανάγκη) αναγνωρίζουν εθνικά κυριαρχικά μας δικαιώματα. Αλλά τώρα η ιστορία επαναλαμβάνεται. Και ξέρετε πώς;

Αξίζει να τα διαβάσει κανείς !!

Ξέρουμε πως για τον κ. Παπαντωνίου, τον πρώην υπουργό οικονομικών κάποιος μπορεί να πει πάρα πολλά πράγματα …. Με αποκορύφωμα την φυλάκιση του κτλ …. Ωστόσο παραμένει ο μακροβιότερος υπουργός οικονομικός της μεταπολίτευσης ….

Και μπορεί να παραξενεύσει κάποιους  ….. Αλλά αν και ποτέ στη ζωή μας δεν έχουμε ψηφίσει ΠΑΣΟΚ (για την ακρίβεια ελάχιστες φορές έχουμε ψηφίσει γενικά !!!), για τον Παπαντωνίου ως υπουργό οικονομικών, η άποψη μας δεν είναι αρνητική ……..

Πιστεύουμε λοιπόν πως τα όσα έγραψε σε πρόσφατο άρθρο του, αξίζει τουλάχιστον να τα διαβάσει κανείς ….

------------------------------------

Η ελληνική οικονομία, μετά από έναν αναπάντεχα καλό πρώτο μεταπανδημικό χρόνο, με αξιόλογη οικονομική ανάκαμψη και μείωση της ανεργίας, επανέρχεται στο γνώριμο έδαφος της προετοιμασίας για την επόμενη κρίση. Η αύξηση των επιτοκίων και του κόστους δανεισμού, που ξεκίνησε ως ανάχωμα στις εντεινόμενες πληθωριστικές πιέσεις, μια δύσκολα ελέγξιμη ενεργειακή κρίση γιατί συνδέεται με τη μετάβαση στο νέο – ακόμα μακρινό - «πράσινο» ενεργειακό μοντέλο, καθώς και γεωπολιτικές αναταραχές, όπως η σημερινή ουκρανική κρίση, που πλήττουν τη διεθνή οικονομία, απαιτούν λεπτούς και αποφασιστικούς χειρισμούς.

Στόχος πρέπει να είναι η εξασφάλιση των δημοσιονομικών συνθηκών που είναι απαραίτητες για την εδραίωση οικονομικής σταθερότητας, η αναβάθμιση της πιστοληπτικής αξιοπιστίας μας – απαραίτητης για την προσέλκυση ιδιωτικών κεφαλαίων –, η απορρόφηση των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης, και η συγκρότηση αποτελεσματικού μηχανισμού για τη διοχέτευση των επενδυτικών πόρων στην υλοποίηση ενός φιλόδοξου σχεδίου για τον πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας μας.

Η συγκυρία είναι αντικειμενικά δύσκολη και η πρόκληση μεγάλη. Η ιστορία μας είναι γεμάτη από «τραίνα που χάσαμε». Όμως, στην πρόκληση της συμμετοχής στο νέο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, ανταποκριθήκαμε θετικά με αδιάλειπτη προσπάθεια μιας περίπου δεκαετίας. Βέβαια, άφρονες πολιτικές των δύο πρώτων κυβερνήσεων μετά την ένταξη στο ευρώ, την περίοδο 2004-2010, παρά λίγο να ακυρώσουν την προσπάθεια. Με μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό κόστος – ανάλογο με τα λάθη που έγιναν – αποτράπηκε η καταστροφή και κρατήσαμε το νόμισμα.

Η σημερινή κυβέρνηση, στα δυόμιση χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία, έδειξε σχετική επάρκεια στην διαχείριση της εξωτερικής πολιτικής απέναντι στη διογκούμενη τουρκική απειλή καθώς και στη διαμόρφωση πλαισίου οικονομικής πολιτικής εναρμονισμένου με τις απαιτήσεις της σταθερότητας και της ανάπτυξης. Από την άλλη μεριά, βαθμολογήθηκε αρνητικά στη διαχείριση κρίσεων, ιδιαίτερα στην πολιτική προστασία, και στην προώθηση μεταρρυθμίσεων σε κρίσιμους τομείς της κρατικής λειτουργίας, όπως η παιδεία, η υγεία , η Διοίκηση και η Δικαιοσύνη.

Αναποφασιστικότητα και αναποτελεσματικότητα χαρακτηρίζουν τη δράση της σε αυτούς τους τομείς, αντανακλώντας την προβληματική υπόσταση του «επιτελικού κράτους». Στη Ελλάδα δεν έλειψαν, διαχρονικά, οι επιτελείς. Υπάρχει, τόσο μέσα στη χώρα όσο και στο εξωτερικό, πληθώρα μορφωμένων ανθρώπων που μπορούν, και πρέπει, να συμβάλουν στην κατάρτιση σχεδίων δράσης. Πρώτη μου έννοια, όταν ανέλαβα το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών στο ξεκίνημα της προσπάθειας για την ένταξη στο ευρώ, ήταν να στρατολογήσω τους «καλύτερους» για τη συγκρότηση αυτού που άρχισε από τότε να αποκαλείται «οικονομικό επιτελείο». Όταν ξαναδυσκόλεψαν τα πράγματα με τα Μνημόνια, οι τότε κυβερνώντες προσέφυγαν, πολύ σωστά, στα ίδια πρόσωπα. Όμως, ποτέ δεν θεώρησα ότι οι επιτελείς μπορούν να ασκήσουν την οικονομική πολιτική που είχε σχεδιαστεί. Γι’ αυτό χρειάζεται διοίκηση και, γενικότερα, καλά οργανωμένο κράτος.

Το μοντέλο που έχει επιλέξει ο σημερινός πρωθυπουργός δεν μπορεί να πάει μακριά την κυβέρνηση. Για να αξιοποιήσει τον απομένοντα χρόνο έως στις εκλογές θα πρέπει να στηριχτεί στους Υπουργούς πραγματοποιώντας παράλληλα τολμηρές μεταρρυθμίσεις στον κρατικό μηχανισμό. Πρέπει καταρχάς να ξεπεραστούν οι αντιστάσεις στην εισαγωγή της αξιολόγησης σε όλα τα στάδια της εξέλιξης των δημοσίων και, βέβαια, των δικαστικών λειτουργών. Είναι αδιανόητο, στην Ελλάδα του 2022, να αποτελούν κριτήρια προαγωγής η αρχαιότητα και οι πολιτικές ή άλλες συγγένειες. Πρέπει, επίσης, να αναπτυχθούν συστήματα διαρκούς μετεκπαίδευσης και επιμόρφωσης των δημοσίων και των δικαστικών λειτουργών ώστε να αναβαθμιστεί το επίπεδο προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο. Στη Δικαιοσύνη, όλες οι προσπάθειες που έχουν κατά καιρούς αναληφθεί για να περιοριστούν οι τεράστιες καθυστερήσεις στην εκδίκαση υποθέσεων απέτυχαν γιατί προσέκρουαν στην αναποτελεσματικότητα των υπεύθυνων λειτουργών. Κανένα διοικητικό σύστημα δεν μπορεί να λειτουργήσει όταν υπάρχει έλλειμμα κατάρτισης και απουσία λογοδοσίας. Τέλος, όλοι οι σημαντικοί τομείς κρατικής δράσης, χρειάζονται αναδιαρθρώσεις και ευρείες αναδιατάξεις στην κατεύθυνση της αποτελεσματικής αξιοποίησης των ανθρώπινων πόρων. Η παιδεία δεν μπορεί να προχωρήσει με βάση την αρχή «κάθε χωριό και πανεπιστήμιο». Εξάλλου, οι αδυναμίες του Εθνικού Συστήματος Υγείας που αναδείχτηκαν στη διάρκεια της πανδημίας στην περιφέρεια σε σύγκριση με τις νοσοκομειακές μονάδες του κέντρου πρέπει να αναταχθούν ώστε να αντιμετωπιστούν οι σημερινές ελλείψεις και ανισότητες.

Όλες οι παραπάνω τομές και παρεμβάσεις έχουν το αποκαλούμενο «πολιτικό κόστος». Αυτό έχει ματαιώσει προηγούμενες προσπάθειες. Όμως όσες πέτυχαν, το ξεπέρασαν, και ανταμείφθηκαν πολιτικά όπως για παράδειγμα το ευρώ. Η διαχείριση των προβλημάτων της σημερινής συγκυρίας, ιδιαίτερα η διαφύλαξη της οικονομικής σταθερότητας και η αξιοποίηση των σημαντικών, δημόσιων και ιδιωτικών, επενδυτικών πόρων που θα εισρεύσουν στην οικονομία, απαιτεί ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης που θα εστιάσει στη βελτίωση του διυπουργικού συντονισμού και της αποδοτικότητας του κρατικού μηχανισμού.

Ισχυροί Υπουργοί και εύρυθμα λειτουργούσες κρατικές υπηρεσίες αποτελούν προϋπόθεση επιτυχίας. Γιατί επιτυχία σημαίνει αποτελεσματική διαχείριση κρίσεων, αυστηρό έλεγχο των δημοσίων δαπανών – για να αποτραπούν εκτροχιασμοί –, γρήγορες και αξιόπιστες διαδικασίες διαγωνισμών, αξιολογήσεων και αναθέσεων στα επενδυτικά προγράμματα, τήρηση χρονοδιαγραμμάτων στο στάδιο υλοποίησής τους, γρήγορη δικαστική διευθέτηση ενστάσεων που εγείρονται στις διοικητικές διαδικασίες. Σε μια μακρότερη προοπτική, η επιτυχία υποστηρίζεται από ένα σύγχρονο σύστημα εκπαίδευσης, που θα καλύπτει τις ανάγκες σε προσωπικό μιας τεχνολογικά αναβαθμισμένης οικονομίας, και ένα σύστημα υγείας ικανό να αντιμετωπίσει ενδεχόμενες υγειονομικές κρίσεις.

Αν ξεπεραστούν οι σημερινές δυσκολίες και δρομολογηθεί ένα πειστικό αναπτυξιακό πρόγραμμα στηριγμένο σε ένα αποτελεσματικότερο κράτος, θα ανοίξει ο δρόμος για μια μακρά περίοδο ευημερίας και προόδου.

Γ. Παπαντωνίου - Πρόεδρος του Κέντρου Ερευνών Προοδευτικής Πολιτικής, πρώην υπουργός.