00:01 - 17/09/25

Πολύ χαμηλά ποσά …

Τον Ιούλιο, το ύψος της μέσης κύριας σύνταξης περιορίστηκε στα 783 ευρώ μεικτά, ενώ και οι επικουρικές εμφάνισαν αξιοσημείωτη μείωση, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος «Ήλιος». Τα δεδομένα αυτά ενισχύουν τη θέση ότι η «προσωπική διαφορά» πρέπει να αρθεί οριστικά, αλλά και ότι απαιτείται συνεχής εποπτεία της βιωσιμότητας του ασφαλιστικού μηχανισμού ώστε να διασφαλίζεται η επάρκεια των παροχών.

Ενδεικτικό της κατάστασης είναι ότι, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το 13,6% των συνταξιούχων –παρά τα επιδόματα και τις συντάξεις που λαμβάνουν– εξακολουθούν να βρίσκονται κάτω από το όριο φτώχειας με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία για το 2024 (εισοδήματα του 2023).

Η εικόνα φαίνεται να επιδεινώνεται σταθερά χρόνο με τον χρόνο. Τόσο τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ όσο και του «Ήλιος» καταδεικνύουν ότι οι οικονομικές δυνατότητες των συνταξιούχων συρρικνώνονται δραματικά.

Η υποβάθμιση αυτή αποδίδεται σε μια σειρά παραγόντων: τη γήρανση του πληθυσμού και το οξυμένο δημογραφικό ζήτημα, την παρατεταμένη δημοσιονομική κρίση και τα μνημονιακά μέτρα που ακολούθησαν (όπως ο νόμος Κατρούγκαλου), την παρατεταμένη ανεργία των προηγούμενων ετών, τους χαμηλούς μισθούς τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα και τη γενικότερη αδυναμία της ελληνικής αγοράς εργασίας να προσφέρει σταθερότητα και υψηλότερες αποδοχές. Όλα τα παραπάνω οδήγησαν τις συντάξεις σε αισθητά χαμηλά επίπεδα.

Ενδεικτικά, εκτός από την ήδη γνωστή χαμηλή μισθολογική βάση στην Ελλάδα, που οδηγεί σε αντίστοιχα χαμηλές συντάξιμες αποδοχές, σχεδόν 200.000 νέες συνταξιοδοτήσεις κάθε χρόνο υπολογίζονται με βάση τον νόμο Κατρούγκαλου και τα ποσοστά αναπλήρωσης που αυτός προβλέπει, με αποτέλεσμα να εκδίδονται ακόμη πιο περιορισμένες συντάξεις.

Συγκεκριμένα, τα στοιχεία του «Ήλιος» δείχνουν ότι τον Ιούλιο 2025 οι μέσες κύριες συντάξεις διαμορφώθηκαν στα 783 ευρώ μεικτά, έναντι 821,99 ευρώ ένα χρόνο νωρίτερα. Τον Ιούνιο του 2025 ήταν στα 843,63 ευρώ, ενώ τον Ιούλιο του 2023 στα 790,57 ευρώ. Παρά τη σωρευτική αύξηση 13,25% από το 2023, αυτή δεν αφορά όλους, αλλά μόνο όσους δεν διατηρούν προσωπική διαφορά.

Οι νέες κύριες συντάξεις που εκδόθηκαν τον Ιούλιο ήταν ακόμη χαμηλότερες, στα 776,12 ευρώ μεικτά. Το ίδιο σύστημα καταγράφει έντονη διαφοροποίηση μεταξύ των συντάξεων του ιδιωτικού τομέα (776,12 ευρώ) και εκείνων του δημοσίου (1.226,74 ευρώ).

Ανάλογη τάση εμφανίζουν και οι επικουρικές συντάξεις, οι οποίες δεν συμβαδίζουν με τις αυξήσεις των κύριων. Έτσι, τον Ιούλιο περιορίστηκαν στα 178,51 ευρώ, από 196,59 ευρώ τον Ιούνιο και 196,89 ευρώ τον αντίστοιχο μήνα του 2024.

Συνολικά, τον Ιούλιο καταβλήθηκαν 4.692.996 συντάξεις: 2.873.634 κύριες, 1.382.639 επικουρικές και 436.723 μερίσματα. Η συνολική δαπάνη υπερέβη τα 2,74 δισ. ευρώ. Οι συνταξιούχοι έφτασαν τα 2.510.705 άτομα, αυξημένοι κατά 3.407 σε σχέση με τον Ιούνιο και κατά 12.271 σε σύγκριση με τον Ιούλιο του 2024. Από αυτούς, σχεδόν 6 στους 10 (58,8% ή 1.141.760 άτομα) λαμβάνουν κύρια σύνταξη κάτω από τα 1.000 ευρώ.

Ελληνική Οικονομία

Με τα βλέμματα στραμμένα στο τρίτο τρίμηνο βρίσκεται το οικονομικό επιτελείο, γνωρίζοντας ότι οι επιδόσεις της τουριστικής περιόδου θα κρίνουν σε μεγάλο βαθμό την επίτευξη του φετινού στόχου για ρυθμό ανάπτυξης 2,2% με 2,3%.

Η κυβέρνηση ποντάρει όχι μόνο στην ενίσχυση των τουριστικών εσόδων αλλά και στην αναθεώρηση των στοιχείων από την ΕΛΣΤΑΤ, ώστε το ΑΕΠ να επιταχύνει με ταχύτητα γύρω στο 2,5% στο γ΄ τρίμηνο. Μία τέτοια εξέλιξη θα άνοιγε το δρόμο για ένα ισχυρότερο κλείσιμο στο τέλος του έτους, δημιουργώντας πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο και επιταχύνοντας την αποκλιμάκωση του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Η μέχρι τώρα εικόνα, πάντως, δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η ελληνική οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό 1,95% στο πρώτο εξάμηνο (2,2% το α΄ τρίμηνο και 1,7% το β΄ τρίμηνο), αρκετά χαμηλότερα από την επίσημη κυβερνητική πρόβλεψη. Η επιβράδυνση αποδίδεται κυρίως στη συρρίκνωση της συμβολής των αποθεμάτων, που περιορίστηκαν σε μόλις 632 εκατ. ευρώ το β΄ τρίμηνο από 1,7 δισ. ευρώ το α΄ τρίμηνο. Με άλλα λόγια, η κατανάλωση υφιστάμενων αποθεμάτων αντί νέων παραγγελιών «φρέναρε» την αναπτυξιακή δυναμική.

Το διεθνές περιβάλλον επηρέασε την ανάπτυξη

Το διεθνές περιβάλλον επίσης δεν βοήθησε. Οι αμερικανικοί δασμοί στις ευρωπαϊκές εισαγωγές, οι γεωπολιτικές εντάσεις στη Μέση Ανατολή και οι έντονες διακυμάνσεις στις τιμές ενέργειας ενίσχυσαν το κλίμα αβεβαιότητας, οδηγώντας σε αναβολή ή και ακύρωση επενδυτικών πρωτοβουλιών. Παρά ταύτα, μια σειρά δεικτών κινείται σε θετική τροχιά: οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου αυξήθηκαν κατά 6,5% σε ετήσια βάση, η ιδιωτική κατανάλωση ενισχύθηκε κατά 1,1%, ενώ οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών κατέγραψαν άνοδο 1,9%. Ταυτόχρονα, οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά 3,2%, βελτιώνοντας το εμπορικό ισοζύγιο.

Σημαντική ήταν και η συμβολή του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, με απορροφήσεις 3,26 δισ. ευρώ το β΄ τρίμηνο. Η κυβέρνηση εκτιμά ότι στο β΄ εξάμηνο οι εκταμιεύσεις θα ξεπεράσουν τα 9,5 δισ. ευρώ, δίνοντας νέα ώθηση στην οικονομία. Στην ίδια κατεύθυνση λειτουργούν και οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης, οι οποίοι αναμένεται να τροφοδοτήσουν επενδύσεις σε υποδομές, πράσινη ενέργεια και ψηφιακό μετασχηματισμό, δημιουργώντας περισσότερες θέσεις εργασίας.

Το μεγάλο χαρτί της ανάπτυξης παραμένει ο τουρισμός

Ωστόσο, το μεγάλο χαρτί παραμένει ο τουρισμός. Η κυβέρνηση πρoσδοκά ότι τα φετινά τουριστικά έσοδα θα ξεπεράσουν τα αντίστοιχα του 2024, ενισχύοντας την κατανάλωση και το ισοζύγιο υπηρεσιών. Τα πρώτα στοιχεία από αφίξεις και κρατήσεις είναι ενθαρρυντικά, με τις μεγάλες αγορές – Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία – να εμφανίζουν ισχυρή ζήτηση. Εάν οι προβλέψεις επιβεβαιωθούν και υπάρξει ισχυρό φίνις, η θετική επίδραση στο ΑΕΠ θα είναι καθοριστική.

Στο υπουργείο Οικονομικών εκτιμούν ότι ένα γ’ τρίμηνο με ανάπτυξη κοντά στο 2,5% θα δώσει το αναγκαίο «μαξιλάρι» ώστε, σε συνδυασμό με μία καλή επίδοση στο τέταρτο, να επιτευχθεί τελικά ρυθμός 2,2%-2,3% στο σύνολο της χρονιάς. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα δεν θα έχει μόνο στατιστική αξία. Θα δημιουργήσει πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο για κοινωνικές παρεμβάσεις και ταυτόχρονα θα στηρίξει την αποκλιμάκωση του χρέους, που εξακολουθεί να κινείται σε υψηλά επίπεδα καθώς σε απόλυτα μεγέθη ξεπερνά τα 368 δις. ευρώ.

Η εξίσωση, ωστόσο, παραμένει δύσκολη. Η διεθνής αβεβαιότητα, οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι κλιματικοί κίνδυνοι που απειλούν τον τουρισμό κρατούν την κυβέρνηση σε εγρήγορση. Το κρίσιμο γ΄ τρίμηνο θα δείξει αν η ελληνική οικονομία μπορεί να καλύψει το χαμένο έδαφος και να πετύχει τους στόχους της ή αν θα απαιτηθεί αναπροσαρμογή προσδοκιών, με φόντο το τελικό κείμενο του προϋπολογισμού για το 2026 που θα κατατεθεί τον Νοέμβριο στην βουλή.

Εισοδηματικές ανισότητες

Η άνιση κατανομή του πλούτου εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα πιο επίμονα προβλήματα της Ευρώπης, με τα στοιχεία για το 2025 να αποκαλύπτουν μεγάλες αποκλίσεις τόσο ανάμεσα στα κράτη όσο και μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών ομάδων. Η εικόνα δεν αφήνει ανεπηρέαστη ούτε την Ελλάδα, η οποία βρίσκεται πάνω από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο ανισότητας.

Συγκέντρωση πλούτου στις ανώτερες τάξεις

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), το πλουσιότερο 5% των νοικοκυριών της ευρωζώνης κατέχει σχεδόν το μισό του καθαρού πλούτου, ενώ το κατώτερο 50% περιορίζεται μόλις στο 5%. Το πρώτο τρίμηνο του 2025, το ανώτερο 10% συγκέντρωνε το 57,4% του συνολικού καθαρού πλούτου, με το κορυφαίο 5% μόνο του να φτάνει το 44,5%.

Αυτή η ανισορροπία αποτυπώνεται και στον δείκτη Gini για την ανισότητα πλούτου, όπως προκύπτει από την Έκθεση Παγκόσμιου Πλούτου της UBS για το 2025. Ο δείκτης, που κυμαίνεται μεταξύ 0 (απόλυτη ισότητα) και 1 (απόλυτη ανισότητα), δείχνει μεγάλες διαφοροποιήσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.

Οι «πρωταθλήτριες» στην ανισότητα

Η Σουηδία, αν και συχνά προβάλλεται ως υπόδειγμα κοινωνικής ισότητας, καταγράφει τον υψηλότερο δείκτη Gini στην Ευρώπη με 0,75. Αντίθετα, η Σλοβακία εμφανίζει τον χαμηλότερο με 0,38. Υψηλή ανισότητα παρουσιάζουν επίσης η Τουρκία (0,73), η Κύπρος και η Τσεχία (0,72) και η Λετονία (0,70). Στον αντίποδα, χώρες όπως το Βέλγιο (0,47) και η Μάλτα (0,48) καταγράφουν πιο ισορροπημένη κατανομή.

Μεταξύ των πέντε μεγαλύτερων οικονομιών της Ευρώπης, η Γερμανία κατατάσσεται πρώτη σε ανισότητα με δείκτη 0,68. Ακολουθούν η Γαλλία (0,59), το Ηνωμένο Βασίλειο (0,58), η Ιταλία (0,57) και η Ισπανία (0,56). Η Ελλάδα βρίσκεται στο 0,60, πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Η συμβολή της ιδιοκατοίκησης

Ένας κρίσιμος παράγοντας διαφοροποίησης είναι η ιδιοκατοίκηση. Σύμφωνα με το Eurofound, οι χώρες με υψηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα ανισότητας πλούτου, καθώς η κατοχή κατοικίας λειτουργεί ως βασικός πυλώνας αποταμίευσης για τις μεσαίες τάξεις. Αντίθετα, σε χώρες όπου ο πλούτος στηρίζεται περισσότερο σε χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία, οι ανισότητες είναι εντονότερες.

Το μερίδιο του πλουσιότερου 5% και 10%

Η συγκέντρωση του πλούτου αποτυπώνεται ξεκάθαρα στα μερίδια των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Στις 20 ευρωπαϊκές χώρες που εξετάζει η ΕΚΤ, το πλουσιότερο 5% κατείχε από 30,8% στη Μάλτα έως 54% στη Λετονία. Στη Γερμανία το αντίστοιχο ποσοστό έφτανε το 60,5%, ενώ στην Ιταλία το 60,3%.

Το πλουσιότερο 10% ελέγχει πάνω από το 60% του πλούτου στη Γερμανία, την Ιταλία, τη Λετονία και την Αυστρία. Αντίθετα, σε χώρες όπως η Σλοβακία (44,1%), η Κύπρος (44,8%) και η Ελλάδα (45,4%), το μερίδιο του ανώτερου 10% παραμένει κάτω από το 50%. Στη Γαλλία το ποσοστό ανέρχεται στο 54,8% και στην Ισπανία στο 53,4%.

Γιατί η Σουηδία είναι τόσο άνιση;

Η περίπτωση της Σουηδίας παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Όπως εξηγεί η δρ. Lisa Pelling, επικεφαλής του think tank Arena Idé στη Στοκχόλμη, η μεγάλη ανισότητα συνδέεται με την κατάργηση πολλών φόρων πάνω στον πλούτο τις τελευταίες δεκαετίες. Η χώρα δεν εφαρμόζει πλέον φόρο κληρονομιάς, δωρεάς ή περιουσίας, ενώ και οι φόροι στις επιχειρήσεις παραμένουν σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Αυτό, όπως τονίζει, δημιουργεί περιθώρια ώστε οι πλούσιοι να αυξάνουν ακόμη περισσότερο τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Η ευρωπαϊκή ανισότητα σε παγκόσμιο πλαίσιο

Σε διεθνές επίπεδο, η ανισότητα στην Ευρώπη αποκτά πρόσθετη σημασία, καθώς οι ΗΠΑ και η Κίνα εξακολουθούν να κυριαρχούν. Σύμφωνα με την Έκθεση Πλούτου 2025 της UBS, οι δύο αυτές χώρες συγκεντρώνουν από κοινού το 54% του παγκόσμιου πλούτου. Οι ΗΠΑ κατέχουν το 34,7% (150,9 τρισ. ευρώ) και η Κίνα το 19,4% (84,2 τρισ. ευρώ). Στην τρίτη θέση βρίσκεται η Ιαπωνία με 4,5% (19,7 τρισ. ευρώ).

Η Ευρώπη – συμπεριλαμβανομένων της ΕΕ, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ελβετίας, της Νορβηγίας και της Τουρκίας – κατέχει συνολικά το 22,3% του παγκόσμιου πλούτου. Η συμμετοχή της Ελλάδας είναι περιορισμένη, μόλις 0,20%.

Ενδιαφέρουσα ανάλυση 

Η Ένωση Ευρωπαϊκών Κρατών αντιμετωπίζει τον κίνδυνο σημαντικής συρρίκνωσης του εργατικού δυναμικού έως και 18 εκατομμύρια άτομα έως το 2050, λόγω δημογραφικών αλλαγών. Σύμφωνα με την έκθεση της Κομισιόν για την απασχόληση και τις κοινωνικές εξελίξεις (ESDE) 2025, περίπου 51 εκατομμύρια άτομα σε ηλικία εργασίας βρίσκονται εκτός αγοράς εργασίας, με κυρίαρχες ομάδες τις γυναίκες, τους ηλικιωμένους, τους μετανάστες και τα άτομα με αναπηρία.

Η ενσωμάτωση αυτών των ομάδων θα μπορούσε να συμβάλει στην επίτευξη του στόχου για ποσοστό απασχόλησης 78% έως το 2030, να βελτιώσει την κοινωνική συνοχή και να μειώσει τη φτώχεια.

Υποεκπροσωπούμενες ομάδες

Γυναίκες: Η συμμετοχή τους παραμένει κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερη από των ανδρών, με 32 εκατομμύρια εκτός αγοράς εργασίας κυρίως λόγω μη αμειβόμενων φροντίδων και περιορισμένης παιδικής μέριμνας. Η επέκταση της παιδικής φροντίδας θα μπορούσε να αυξήσει την απασχόληση έως 30% και το ΑΕΠ της ΕΕ έως 1,7%.

Ηλικιωμένοι (55-64 ετών): Σχεδόν 20 εκατομμύρια άτομα εκτός αγοράς εργασίας λόγω συνταξιοδοτικών κανόνων, υγείας ή έλλειψης ευελιξίας. Μέτρα όπως η σταδιακή συνταξιοδότηση, η κατάρτιση και η μακροχρόνια φροντίδα μπορούν να αυξήσουν τη συμμετοχή τους.

Μετανάστες: Πάνω από 7 εκατομμύρια εκτός αγοράς εργασίας λόγω γλωσσικών, διοικητικών και διακρίσεων. Σωστά φορολογικά κίνητρα, υποστήριξη αναζήτησης εργασίας και κατάρτιση μπορούν να αυξήσουν την απασχόλησή τους.

Άτομα με αναπηρία: Το 56,4% εργάστηκε το 2024 έναντι 84% των ατόμων χωρίς αναπηρία. Συστήματα ποσοστώσεων, μέτρα κατά των διακρίσεων και στοχευμένες θέσεις εργασίας αποτελούν αποτελεσματικά εργαλεία για ενσωμάτωση.

Η στρατηγική της ΕΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία 2021-2030 και η Ένωση Δεξιοτήτων μπορούν να υποστηρίξουν χωρίς αποκλεισμούς διαδρομές δεξιοτήτων και την αξιοποίηση του δυναμικού όλων των υποεκπροσωπούμενων ομάδων.