00:01 - 19/08/25

Ραγδαία Γήρανση του Πληθυσμού στην Ελλάδα: Λιγότεροι Νέοι, Περισσότεροι Ηλικιωμένοι και Πίεση στο Ασφαλιστικό

Η Ελλάδα χάνει με ανησυχητικούς ρυθμούς τους νέους της, ενώ οι ηλικιωμένοι αυξάνονται σημαντικά. Σε σύγκριση με το 2008, οι τριαντάρηδες είναι σήμερα περίπου 700.000 λιγότεροι, την ώρα που οι πολίτες άνω των 65 ετών έχουν αυξηθεί κατά 405.000. Τα στοιχεία αυτά αναδεικνύουν την έντονη γήρανση του πληθυσμού και τον κίνδυνο για τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος.

Η δομή του πληθυσμού αλλάζει ριζικά, καθώς οι παραγωγικές ηλικίες συρρικνώνονται και η τρίτη ηλικία ενισχύεται. Σύμφωνα με το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) και τον επιστημονικό συνεργάτη του, Ιωάννη Χολέζα, από το 2008 μέχρι σήμερα η Ελλάδα έχει συνολικά μειώσει τον πληθυσμό της κατά πάνω από 720.000 άτομα, δηλαδή κατά 8,5%. Οι μεγαλύτερες απώλειες καταγράφονται στις ηλικίες 30-44 ετών (μείωση 683.000 ατόμων) και 25-29 ετών (πτώση σχεδόν 30%).

Αντίθετα, οι ηλικιακές ομάδες 15-19 και 65+ αυξήθηκαν, η πρώτη λόγω προσωρινής αύξησης των γεννήσεων και η δεύτερη λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής. Ωστόσο, η χαμηλή γεννητικότητα, η μετανάστευση νέων –που κορυφώθηκε την περίοδο της οικονομικής κρίσης– και η αυξανόμενη θνησιμότητα δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα. Η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους έχει πέσει στο 1,7 προς 1, μακριά από το απαιτούμενο 4 προς 1 για ένα βιώσιμο ασφαλιστικό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων θα φτάσει το 46% το 2030, έναντι 42% στην Ε.Ε.

Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι για κάθε 100 άτομα σε ηλικία εργασίας (15–64 ετών), θα υπάρχουν 46 ηλικιωμένοι που εξαρτώνται οικονομικά από αυτούς. Με εργατικό δυναμικό 6,5 εκατομμυρίων ατόμων, οι πολίτες άνω των 65 θα προσεγγίσουν τα 3 εκατομμύρια. Η αύξηση αυτού του δείκτη σημαίνει μεγαλύτερο βάρος για το εργατικό δυναμικό όσον αφορά συντάξεις, υγειονομική περίθαλψη και κοινωνικές παροχές.

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 2000..

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 2000, οι γεννήσεις στην Ελλάδα ακολουθούσαν ανοδική πορεία, αλλά μετά το 2010 η τάση αντιστράφηκε. Το 2023 οι γεννήσεις ήταν 40% λιγότερες από το 2000, έναντι μείωσης 21,5% στην Ε.Ε. Στους θανάτους, η αύξηση ήταν σταθερή, με επιπλέον άνοδο τα χρόνια της πανδημίας. Παρά την αναμενόμενη αύξηση του προσδόκιμου ζωής (80,5 έτη για τους άνδρες και 85,5 για τις γυναίκες το 2030), η γήρανση του πληθυσμού θα συνεχιστεί.

Αν και το μεταναστευτικό ισοζύγιο είναι θετικό τα περισσότερα χρόνια, η σύνθεση του πληθυσμού μεταβάλλεται: το ποσοστό αλλοδαπών μειώθηκε από 6,5% το 2008 σε 3% το 2024, ενώ οι πτυχιούχοι αυξήθηκαν από 34,4% σε 40,2%. Η αύξηση αυτή θα ήταν μεγαλύτερη αν δεν υπήρχε η φυγή νέων υψηλής εκπαίδευσης στο εξωτερικό.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι ο πληθυσμός θα μειωθεί στα 10 εκατομμύρια μέχρι το 2030, δηλαδή πάνω από 4% χαμηλότερα σε σχέση με το 2022. Το γεγονός αυτό επαναφέρει συζητήσεις για αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης και ενίσχυση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας γυναικών, νέων και ατόμων με αναπηρία.

Το ΚΕΠΕ τονίζει ότι το ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων και οι μεταναστευτικές ροές καθορίζουν την πληθυσμιακή δυναμική. Σήμερα, οι αρνητικές τάσεις υπερτερούν, καθιστώντας το δημογραφικό πρόβλημα όχι ένα μελλοντικό ζήτημα, αλλά μια παρούσα πρόκληση με σοβαρές κοινωνικές, οικονομικές και ασφαλιστικές συνέπειες.

Τουρισμός

Ενδιαφέρουσα η παρακάτω έρευνα για τη βαριά “βιομηχανία” της χώρας μας.  Μια έρευνα που θα έπρεπε, σε ένα βαθμό έστω. Να μας προβληματίζει, διαπιστώνοντας πως οι περισσότερες αναρτήσεις είναι ουδέτερες, με τις θετικές ελαφρώς περισσότερες από τις αρνητικές.

Ανάλυση λοιπόν 260.000 αναρτήσεων που αφορούν 10 δημοφιλή ελληνικά νησιά, κατά την περίοδο 1 Ιουνίου–30 Ιουλίου, αποκαλύπτει ότι η Κρήτη, η Μύκονος και η Σαντορίνη κυριαρχούν στα social media, συγκεντρώνοντας το μεγαλύτερο μερίδιο συζητήσεων (Share of Voice). Συγκεκριμένα, η Κρήτη καταγράφει το 29,87% των συνολικών αναφορών, η Μύκονος ακολουθεί με 20,06 % και η Σαντορίνη με 18,60%.

Συναισθηματικό αποτύπωμα των αναρτήσεων
Το 64,3% των αναφορών είναι ουδέτερου χαρακτήρα, ενώ το 19,7% είναι θετικές και το 16% αρνητικές. Οι χρήστες μοιράζονται εικόνες και εμπειρίες από τα νησιά, χωρίς να παραλείπουν να επισημάνουν τυχόν προβλήματα.

Θετικές αναφορές ανά νησί

Κρήτη: Έλαβε επαίνους για τις παραλίες, την παραδοσιακή φιλοξενία, τις σπιτικές γεύσεις και τα αξιοθέατα. Το Ελαφονήσι και τα γαστρονομικά θεματικά reels απέσπασαν ιδιαίτερη προσοχή στα social media.

Μύκονος: Οι αναφορές ήταν κυρίως θετικές για τη νυχτερινή ζωή, τα beach clubs και τις επισκέψεις διασημοτήτων. Παράλληλα, καταγράφηκαν παράπονα για υψηλές τιμές και υπερσυγκέντρωση τουριστών.

Σαντορίνη: Η εικόνα με τα λευκά σπίτια, τα ηλιοβασιλέματα και τα οργανωμένα ρομαντικά δείπνα θεωρήθηκε σχεδόν απαραίτητη για το Instagram. Ωστόσο, επισημάνθηκαν προβλήματα μετακίνησης και υπερτουρισμός.

Σχόλια και εμπειρίες για τα υπόλοιπα νησιά

Ρόδος: Η ιστορία και τα αξιοθέατα, καθώς και οι vegan επιλογές των ξενοδοχείων, απέσπασαν θετικά σχόλια.

Ζάκυνθος: Το Ναυάγιο και οι εκδρομές με σκάφος τράβηξαν τα βλέμματα, ενώ εκφράστηκαν ανησυχίες για ασφάλεια και υπεύθυνη συμπεριφορά.

Κέρκυρα: Επισημάνθηκε η πολιτιστική κληρονομιά και οι φωτογραφικές ευκαιρίες, με κάποιες αναφορές να τονίζουν την ανάγκη καλύτερης διαχείρισης στις περιόδους αιχμής.

Λευκάδα: Εκτιμήθηκε η φυσική ομορφιά και οι δυνατότητες για θαλάσσια σπορ, παράλληλα ζητήθηκε βελτίωση υποδομών και ευκολότερη μετακίνηση.

Νάξος: Η τοπική γαστρονομία και η αυθεντικότητα του νησιού αναγνωρίστηκαν, αλλά υπήρξαν σχόλια για θέματα εξυπηρέτησης και διαθεσιμότητας μεταφορών.

Πάρος: Ξεχώρισε η κομψότητα της Νάουσας, η ήρεμη ατμόσφαιρα και η αναγνώριση από το Travel + Leisure, ενώ αναφέρθηκαν προβλήματα στάθμευσης και πολυκοσμίας.

Λέσβος: Τονίστηκαν οι τοπικές γεύσεις, η πολιτιστική αυθεντικότητα και η ήρεμη ζωή, παρά τις υλικές προκλήσεις σε υποδομές και προσβασιμότητα.

Λα Νίνια

Σε ένα διαφορετικό θέμα τώρα που αφορά όλο τον πλανήτη. Με την υποχώρηση του Ελ Νίνιο, γνωστού και ως «μικρού αγοριού» των Ωκεανών, οι μετεωρολόγοι προετοιμάζονται πλέον για την έλευση της Λα Νίνια. Πρόκειται για την ψυχρή φάση του ίδιου κλιματικού φαινομένου, η οποία μεταβάλλει τη θερμοκρασία των υδάτων στον τροπικό Ειρηνικό και επηρεάζει τις καιρικές συνθήκες σε ολόκληρο τον κόσμο.

Το Κέντρο Πρόγνωσης Κλίματος των ΗΠΑ εξέδωσε προειδοποίηση για πιθανή εμφάνιση της Λα Νίνια, γεγονός που συνεπάγεται πτώση της θερμοκρασίας στην επιφάνεια του Ειρηνικού Ωκεανού. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο για εντονότερη δραστηριότητα τυφώνων στον Ατλαντικό, τη στιγμή μάλιστα που η περίοδος των τροπικών καταιγίδων βρίσκεται στο αποκορύφωμά της.

Σύμφωνα με την υπηρεσία, η πιθανότητα εμφάνισης του φαινομένου μεταξύ Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου φτάνει στο 53%, έναντι 47% που ήταν οι εκτιμήσεις μόλις έναν μήνα νωρίτερα. Αν και τα πρώτα σενάρια δείχνουν ότι η επίδραση της Λα Νίνια μπορεί να είναι σχετικά ήπια, ακόμη και μια μείωση της θερμοκρασίας των επιφανειακών υδάτων κατά 0,5 °C κάτω από τον μέσο όρο στην κρίσιμη ζώνη του Ειρηνικού αρκεί για να ανατραπούν τα παγκόσμια καιρικά μοτίβα.

Η ψυχρή φάση δεν περιορίζεται μόνο στην ενίσχυση των καταιγίδων και των τυφώνων. Μπορεί να προκαλέσει ξηρασία στη Νότια Καλιφόρνια, αλλά και σε καλλιεργητικές περιοχές της Βραζιλίας και της Αργεντινής, ενώ αντίθετα να φέρει ισχυρότερες βροχοπτώσεις σε τμήματα της Ασίας (όπως στην Ινδονησία) και στη βόρεια Αυστραλία. Στην Ευρώπη, συνδέεται συνήθως με πιο ψυχρούς χειμώνες.

Το Ελ Νίνιο αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά από ψαράδες στις ακτές του Περού και του Ισημερινού πριν από αιώνες, καθώς εμφανιζόταν την περίοδο των Χριστουγέννων. Η ονομασία του, που σημαίνει «το μικρό αγόρι», παραπέμπει στον Χριστό. Από τη δεκαετία του ’50 μελετάται συστηματικά από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, καθώς έχει τεράστιες διεθνείς επιπτώσεις.

Κατά τη διάρκεια του Ελ Νίνιο, τα επιφανειακά νερά του κεντρικού και ανατολικού τροπικού Ειρηνικού θερμαίνονται πάνω από το φυσιολογικό, ενώ οι εμπορικοί άνεμοι εξασθενούν ή ακόμη και αντιστρέφονται. Αυτό οδηγεί σε πλημμύρες και έντονες βροχοπτώσεις στη Νότια Αμερική, ξηρασία στην Αυστραλία και την Ινδονησία, αλλά και πιο ήπιους χειμώνες στη Βόρεια Αμερική. Επιπλέον, συμβάλλει στην άνοδο της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας. Το φαινόμενο εμφανίζεται κάθε δύο έως επτά χρόνια και διαρκεί συνήθως 9–12 μήνες, αν και σε κάποιες περιπτώσεις παρατείνεται για δύο χρόνια.

Η Λα Νίνια, αντιθέτως, χαρακτηρίζεται από χαμηλότερες θερμοκρασίες επιφανειακών υδάτων στον ίδιο θαλάσσιο χώρο και ενίσχυση των εμπορικών ανέμων. Οι συνέπειες είναι περισσότερες τροπικές καταιγίδες στον Ατλαντικό, αυξημένη ξηρασία σε περιοχές της Νότιας Καλιφόρνιας και της Νότιας Αμερικής, αλλά και ισχυρές βροχοπτώσεις στην Ινδονησία και τη βόρεια Αυστραλία.

Παρότι με αντίθετες εκδηλώσεις, τα δύο φαινόμενα έχουν εξίσου ισχυρό αποτύπωμα. Επηρεάζουν την παγκόσμια γεωργία, την αλιεία, τις θαλάσσιες μεταφορές και την ενεργειακή κατανάλωση, άρα ασκούν καθοριστική επίδραση στην παγκόσμια οικονομία.