00:01 - 22/09/25

Τα ελληνικά νοικοκυριά «ξεμένουν» πριν το τέλος του μήνα – Η ακρίβεια εξανεμίζει μισθούς και αποταμιεύσεις

Έξι στα δέκα νοικοκυριά στην Ελλάδα δηλώνουν ότι δεν καταφέρνουν να φτάσουν οικονομικά μέχρι το τέλος του μήνα, καθώς τα έσοδά τους επαρκούν, κατά μέσο όρο, μόνο για περίπου είκοσι ημέρες. Παρά τις αυξήσεις στους μισθούς τα τελευταία χρόνια, η πραγματικότητα δείχνει ότι αυτές δεν συμβαδίζουν με την άνοδο των τιμών, με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι πολίτες να δυσκολεύονται να καλύψουν τις βασικές ανάγκες της καθημερινότητάς τους.

Η συνεχιζόμενη ακρίβεια σε τρόφιμα όπως το κρέας, τα φρούτα και τα λαχανικά, στον καφέ, αλλά και σε υπηρεσίες όπως τα ενοίκια, η ηλεκτρική ενέργεια, η εκπαίδευση, η ασφάλιση και η ένδυση–υπόδηση, εξανεμίζει το διαθέσιμο εισόδημα. Σε αρκετές περιπτώσεις, οι οικογένειες αναγκάζονται να κάνουν περικοπές ακόμα και σε απολύτως απαραίτητες δαπάνες.

Σύμφωνα με έρευνα που διενήργησε το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών (ΕΕΑ) σε συνεργασία με την MRB, μόλις το 25% των νοικοκυριών δηλώνουν ότι το εισόδημά τους αρκεί για ολόκληρο τον μήνα, ενώ μόνο 2 στα 10 μπορούν να αντέξουν οικονομικά για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα αποτελούν όσοι έχουν ετήσιο εισόδημα έως 12.000 ευρώ, καθώς το 42,6% εξ αυτών εξαντλούν τα διαθέσιμα χρήματα ήδη από τις πρώτες δύο εβδομάδες.

Οι οικογένειες σε δεινή θέση

Η δυσχερής κατάσταση επιβεβαιώνεται και από την ετήσια μελέτη του Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ. Το 72,4% των πολιτών δηλώνουν ότι αναγκάζονται να περιορίζουν σημαντικά άλλες δαπάνες λόγω της επιβάρυνσης που προκαλούν οι λογαριασμοί και το κόστος διατροφής, τα οποία έχουν αυξηθεί για πάνω από 6 στους 10 καταναλωτές. Για να ανταποκριθούν, πολλοί μειώνουν την ψυχαγωγία τους (41,9%), περιορίζουν τις αγορές ρούχων και παπουτσιών (39,2%) ή στρέφονται σε προϊόντα προσφορών και ιδιωτικής ετικέτας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η προτίμηση σε φθηνότερα είδη κρέατος, όπως το χοιρινό και τα πουλερικά, αντί του μοσχαρίσιου.

Παράλληλα, τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για τον Αύγουστο δείχνουν μεγάλες αυξήσεις σε σύγκριση με τον περσινό αντίστοιχο μήνα, σε πολλές κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών – με αρκετές από αυτές να αγγίζουν διψήφια ποσοστά. Οι κυβερνητικές παρεμβάσεις για τον έλεγχο των τιμών δεν έχουν αποδώσει ουσιαστικά, καθώς οι ανατιμήσεις ξεπερνούν κατά πολύ τις αυξήσεις μισθών. Έτσι, οι καταναλωτές ζητούν πιο δραστικά μέτρα, όπως μείωση του ΦΠΑ ή των Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης, τουλάχιστον προσωρινά, ώστε να υπάρξει ανάσα μέχρι να αποκλιμακωθούν οι τιμές.

Για τα χαμηλά εισοδήματα η πίεση είναι ακόμη μεγαλύτερη: σχεδόν το 60% των μηνιαίων αποδοχών τους κατευθύνεται σε βασικές ανάγκες, δηλαδή τρόφιμα, ενέργεια και στέγαση.

Το πρόβλημα των χαμηλών μισθών

Παρότι η Ελλάδα δεν κατατάσσεται στις πιο ακριβές χώρες της ΕΕ, το χαμηλό επίπεδο μισθών μειώνει την αγοραστική δύναμη των πολιτών. Ενδεικτικά, σύμφωνα με τη Eurostat, ο κατώτατος μισθός στη χώρα μας είναι 1.027 ευρώ, έναντι 1.278 ευρώ στη Σλοβενία και 1.100 ευρώ στην Πολωνία. Όμως, οι τιμές σε βασικά αγαθά είναι αντίστοιχες ή και υψηλότερες. Ένα κιλό μοσχαρίσιο κρέας κοστίζει 12,52 ευρώ στην Ελλάδα, όταν στη Σλοβενία φτάνει τα 11,62 ευρώ και στην Πολωνία τα 10,87 ευρώ. Στο γάλα, η τιμή είναι 1,49 ευρώ στη χώρα μας, έναντι 1,26 ευρώ στη Σλοβενία και μόλις 0,92 ευρώ στην Πολωνία.

Αδυναμία αποταμίευσης

Η οικονομική στενότητα αποτυπώνεται και στην αποταμίευση: το 81,6% των νοικοκυριών δηλώνουν ότι δεν καταφέρνουν να αποταμιεύσουν ούτε ένα μικρό ποσό, ενώ περισσότερα από τα μισά αδυνατούν να ανταποκριθούν σε ένα έκτακτο έξοδο ύψους 500 ευρώ, σύμφωνα με την έρευνα του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ. Αντίστοιχα, τα στοιχεία του ΕΕΑ και της MRB δείχνουν πως στην Αττική μόλις το 23,9% των νοικοκυριών αισθάνονται ότι καλύπτουν με σχετική άνεση τις μηνιαίες τους ανάγκες, ενώ μόνο το 7,7% έχει τη δυνατότητα να βάζει στην άκρη κάποια χρήματα.

Ελληνική πραγματικότητα

H πλειονότητα των Ελλήνων –και ιδιαίτερα οι άνω των 65 ετών– αυτοχαρακτηρίζονται «φτωχοί», επικαλούμενοι τα περιορισμένα εισοδήματα, το αυξημένο κόστος ζωής, τα χρέη και τα χαμηλά περιουσιακά τους στοιχεία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το 2024, δύο στους τρεις πολίτες (66,8%) θεωρούν ότι ζουν σε συνθήκες φτώχειας, ποσοστό που εκτοξεύεται στο 71,4% για τους ηλικιωμένους. Αν και στο σύνολο του πληθυσμού παρατηρείται μικρή υποχώρηση σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, στους άνω των 65 η τάση είναι αντίστροφη, με σταθερή αύξηση.

Η Ελλάδα καταγράφει τα υψηλότερα ποσοστά στην Ε.Ε., πολύ πάνω από τη Βουλγαρία που ακολουθεί με 37,4% στο σύνολο και 42,6% στους ηλικιωμένους, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος διαμορφώνεται σε μόλις 22,8% και 23,9% αντίστοιχα.

Οικονομική πίεση και καθημερινές δυσκολίες

Ο συνδυασμός αυξανόμενου κόστους ζωής και αργής ανόδου των μισθών –οι οποίοι παραμένουν χαμηλότεροι από τα προ κρίσης επίπεδα– πλήττει δυσανάλογα τα ελληνικά νοικοκυριά. Εννέα στους δέκα πολίτες (86,2%) δηλώνουν ότι δυσκολεύονται να ανταποκριθούν οικονομικά, υπερδιπλάσιο ποσοστό σε σχέση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. (41,6%). Από αυτούς, το 35,4% αναφέρει σοβαρά προβλήματα κάλυψης βασικών αναγκών.

Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι σχεδόν ένας στους πέντε αδυνατεί να διατηρήσει το σπίτι του ζεστό, ποσοστό που αποτελεί την υψηλότερη επίδοση στην Ε.Ε. μαζί με τη Βουλγαρία. Επιπλέον, το 46% δηλώνει ότι δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά διακοπές μίας εβδομάδας τον χρόνο, με τη χώρα να υπολείπεται μόνο της Ρουμανίας. Παράλληλα, το 26,9% των πολιτών αδυνατεί να συμμετέχει τακτικά σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες, καταγράφοντας αρνητική πρωτιά στην Ένωση.

Σε ό,τι αφορά τη διατροφή, 11,3% των Ελλήνων δεν έχει τη δυνατότητα να εξασφαλίσει ένα γεύμα με κρέας, ψάρι ή ισοδύναμη χορτοφαγική επιλογή κάθε δύο ημέρες, έναντι 8,3% του μέσου όρου στην Ε.Ε. Στον τομέα της πρόσβασης στο διαδίκτυο η εικόνα είναι καλύτερη, καθώς μόλις το 1,8% δηλώνει ότι δεν μπορεί να έχει σύνδεση στο σπίτι, ποσοστό σαφώς χαμηλότερο σε σχέση με το 7,6% της Ρουμανίας.

Η διάσταση της στέγασης

Παρά τη γενικευμένη αίσθηση οικονομικής πίεσης, η Ελλάδα εμφανίζει σχετικά χαμηλά ποσοστά σε ζητήματα στέγασης. Μόλις το 1,9% των πολιτών έχει βρεθεί αναγκαστικά χωρίς δικό του σπίτι –φιλοξενούμενος σε συγγενείς ή φίλους, σε καταλύματα έκτακτης ανάγκης ή στον δρόμο– έναντι 3,3% για όσους ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Η τάση αυτή αντανακλά την παραδοσιακή ελληνική αντίληψη που δίνει προτεραιότητα στην κατοικία ως βασικό πυλώνα ασφάλειας.

Υγεία & Ελλάδα

Η έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας εξετάζει αν οι άνθρωποι στην Ελλάδα μπορούν να πληρώσουν για την υγεία τους χωρίς να κινδυνεύουν οικονομικά. Μελετά στοιχεία από το 2008 έως το 2023 και δείχνει την κατάσταση μέχρι και το 2025.

Τι σημαίνει «καταστροφικές δαπάνες υγείας»;

Αυτός ο όρος περιγράφει τις περιπτώσεις όπου ένα νοικοκυριό ξοδεύει τόσο πολλά χρήματα από την τσέπη του (out-of-pocket) για ιατρική φροντίδα, που τίθεται σε κίνδυνο η οικονομική του σταθερότητα. Δηλαδή, τα έξοδα υγείας είναι τόσο υψηλά που μπορεί να χρειαστεί να στερηθούν βασικά αγαθά, να φτωχοποιηθούν ή να μην μπορούν να καλύψουν άλλες βασικές ανάγκες.

Κύρια Ευρήματα για την Ελλάδα

Αυξημένο βάρος για τα νοικοκυριά:

Το 2023 σχεδόν 1 στα 10 νοικοκυριά (10%) στην Ελλάδα βρέθηκε σε κατάσταση καταστροφικών δαπανών υγείας. Το ποσοστό αυτό ήταν περίπου 7% το 2008, που σημαίνει ότι το πρόβλημα έχει χειροτερέψει.
Επιπλέον, περίπου 3% των νοικοκυριών οδηγήθηκε σε φτώχεια ή φτώχυνε ακόμη περισσότερο λόγω ιατρικών εξόδων.

Ποιοι πλήττονται περισσότερο:

Οι φτωχότερες οικογένειες επηρεάζονται δυσανάλογα. Το 2023, το 32% των πιο φτωχών νοικοκυριών είχε καταστροφικές δαπάνες – το υψηλότερο ποσοστό σε όλη την περίοδο 2008–2023.
Ιδιαίτερα εκτεθειμένοι είναι οι ηλικιωμένοι, οι συνταξιούχοι, οι άνεργοι και όσοι δεν εργάζονται.

Από πού προκύπτουν τα έξοδα:

Για όλους συνολικά: τα μεγαλύτερα βάρη προέρχονται από νοσηλείες σε νοσοκομεία και από την αγορά φαρμάκων.

Για τους φτωχότερους: τα φάρμακα και η εξωνοσοκομειακή περίθαλψη (π.χ. επισκέψεις σε γιατρούς).

Για τους πιο εύπορους: κυρίως οι νοσηλείες και η οδοντιατρική φροντίδα.

Πώς συγκρίνεται η Ελλάδα με την Ευρώπη;

Η Ελλάδα έχει περισσότερες καταστροφικές δαπάνες από πολλές χώρες της ΕΕ.

Ωστόσο, υπάρχουν χώρες με παρόμοια εξάρτηση από ιδιωτικές πληρωμές (δηλαδή χώρες όπου ο κόσμος πληρώνει πολλά από την τσέπη του για υγεία) που έχουν ακόμη χειρότερα ποσοστά.

Η ανικανοποίητη ανάγκη για ιατρική φροντίδα (όταν κάποιος χρειάζεται γιατρό ή φάρμακα αλλά δεν τα παίρνει λόγω κόστους) είναι πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για οδοντιατρική φροντίδα και φάρμακα.

Τι συνέβη μετά την οικονομική κρίση;

Πριν την κρίση του 2009–2010, υπήρχαν αδυναμίες αλλά το σύστημα πήγαινε προς βελτίωση, καθώς αυξανόταν η δημόσια δαπάνη για την υγεία.

Με την κρίση, η κατάσταση χειροτέρεψε σημαντικά:

Μειώθηκαν οι δημόσιες δαπάνες για υγεία.

Αυξήθηκαν οι συμμετοχές των πολιτών (co-payments).

Περιορίστηκε η κάλυψη σε φάρμακα και εξετάσεις.

Οι φτωχότεροι πολίτες χτυπήθηκαν περισσότερο, καθώς αναγκάζονταν να πληρώνουν για βασικές υπηρεσίες ή να τις στερούνται.

Μετά την κρίση υπήρξε κάποια γενική βελτίωση, αλλά για τους φτωχότερους η εικόνα παραμένει σχεδόν ίδια με τα χρόνια της κρίσης.

Ποια είναι τα βασικά προβλήματα σήμερα;

Χαμηλή δημόσια δαπάνη υγείας: Σε σχέση με το ΑΕΠ, η Ελλάδα δίνει πολύ λιγότερα για την υγεία από τον μέσο όρο της ΕΕ.

Ανισότητες στην κάλυψη: Δεν έχουν όλοι οι κάτοικοι ίση πρόσβαση στον ΕΟΠΥΥ, ιδιαίτερα οι μακροχρόνια άνεργοι και όσοι αδυνατούν να πληρώσουν εισφορές.

Περιορισμένη κάλυψη υπηρεσιών: Η οδοντιατρική φροντίδα είναι ελάχιστα καλυμμένη, οι επισκέψεις και εξετάσεις περιορίζονται από πλαφόν, ενώ υπάρχουν μεγάλες αναμονές.

Συμμετοχές και πληρωμές: Τα φάρμακα συχνά απαιτούν σημαντική ιδιωτική συμμετοχή. Δεν υπάρχει ανώτατο όριο στο πόσο μπορεί να πληρώνει ένα νοικοκυριό συνολικά.

Άτυπες πληρωμές: Παραμένουν συχνές, κυρίως στα δημόσια νοσοκομεία.

Προτάσεις Βελτίωσης

Ο ΠΟΥ προτείνει μια σειρά αλλαγών που θα μπορούσαν να μειώσουν το οικονομικό βάρος για τους πολίτες:

Καθολική κάλυψη: Ο ΕΟΠΥΥ να καλύπτει όλους τους κατοίκους της χώρας με βάση την κατοικία (και όχι την απασχόληση), όπως γίνεται σε Γαλλία και Τσεχία.

Δικαιότερες συμμετοχές:

Εξαιρέσεις ή μειώσεις για όσους έχουν χαμηλό εισόδημα.

Ανώτατο όριο στις πληρωμές (πλαφόν), ώστε να μην μπορεί μια οικογένεια να καταστραφεί οικονομικά από τα έξοδα υγείας.

Χρήση ψηφιακών εργαλείων για αυτόματη εφαρμογή των εκπτώσεων.

Φάρμακα και εξωνοσοκομειακή φροντίδα: Μείωση συμμετοχών, ενίσχυση της χρήσης γενόσημων, μείωση τιμών.

Οδοντιατρική φροντίδα: Επέκταση της κάλυψης πέρα από τα επείγοντα περιστατικά, ιδιαίτερα για τους οικονομικά αδύναμους.

Περιορισμός αναμονών και άτυπων πληρωμών: Καλύτερη διαχείριση του συστήματος, με στόχο τη δικαιότερη πρόσβαση.

Αύξηση δημόσιας δαπάνης για υγεία: Το κράτος να δίνει μεγαλύτερη προτεραιότητα στην υγεία μέσα στον προϋπολογισμό του.

Σκηνές από το μέλλον

Στο Green Americana, ένα προσωρινό pop-up εστιατόριο στο κέντρο του Σαν Φρανσίσκο, το μενού μοιάζει αρχικά γνώριμο, αλλά κρύβει αρκετές εκπλήξεις. Σερβίρονται χοιρινά κεφτεδάκια, «chicken-fried» κοτολέτες και ακόμη ένα εσπρέσο μαρτίνι – χωρίς, όμως, ούτε ίχνος καφέ.

Οι σεφ Φίλιπ Σανέσκι και Έμιλι Χόπκινς εξηγούν στους πελάτες ότι τα πιάτα τους δεν παρασκευάζονται με τα παραδοσιακά υλικά: το κρέας δεν προέρχεται από σφαγμένα ζώα αλλά από καλλιεργημένα κύτταρα, οι πρωτεΐνες είναι φυτικής προέλευσης και ο καφές φτιάχνεται από ρεβίθια και φύλλα τσαγιού.

Από το εργαστήριο στο τραπέζι

Η σύλληψη ανήκει στη συγγραφέα Ζάντερ Μπάλγουιτ, η οποία επιχείρησε να σκιαγραφήσει μια πιο ελπιδοφόρα εικόνα για το πώς θα μπορούσε να μοιάζει η παγκόσμια βιομηχανία τροφίμων το 2055, σύμφωνα με τον Economist. Δεν συμμερίζονται όλοι τον χαρακτηρισμό «ελπιδοφόρα»· αρκετοί θεωρούν ότι η ιδέα των εργαστηριακών τροφίμων συνιστά μάλλον ένα ζοφερό σενάριο για τη γαστρονομία του μέλλοντος.

Η Μπάλγουιτ, πάντως, επισημαίνει ότι τέτοιου είδους καινοτομίες συνήθως παρουσιάζονται ως «υποκατάστατα» παραδοσιακών τροφίμων. Στο Green Americana, αντίθετα, αντιμετωπίζονται ως αυθεντικές γκουρμέ προτάσεις.

Έτσι, το «chicken-fried steak» βασίζεται σε φυτικές πρωτεΐνες της ισραηλινής Redefine Meat, ενώ τα κεφτεδάκια χοιρινού δημιουργήθηκαν από την αμερικανική Mission Barn, που χρησιμοποιεί συνδυασμό καλλιεργημένου λίπους και φυτικών συστατικών. Μάλιστα, το γενετικό υλικό προήλθε από χοιρομητέρα που συνεχίζει να ζει σε φάρμα της Νέας Υόρκης. Το αποτέλεσμα: πιάτα με γεύση και υφή που παραπέμπουν στο πραγματικό κρέας, χωρίς να απαιτείται σφαγή ζώων και με σαφώς μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Κλιματική μάχη μέσα στην κουζίνα

Ορισμένες συνταγές δεν περιορίζονται στη μίμηση της γεύσης, αλλά επιχειρούν να δώσουν λύσεις και στο μέτωπο της κλιματικής αλλαγής. Το βούτυρο που συνοδεύει τα παραδοσιακά μπισκότα του Νότου παρασκευάζεται από την αμερικανική Savor, χρησιμοποιώντας λιπαρά οξέα που συντίθενται στο εργαστήριο με βάση διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο και υδρογόνο. Οι δημιουργοί του δεν διστάζουν να σχολιάσουν ότι «στην πράξη, μπορεί κανείς να τρώει την ίδια την κλιματική αλλαγή».

Γεύσεις με παιχνιδιάρικο χαρακτήρα

Το μενού δεν στερείται και πιο πειραματικών touches. Στο επιδόρπιο σερβίρεται ένας ροζ ανανάς – προϊόν μιας απλής γενετικής τροποποίησης που διατηρεί το λυκοπένιο και του χαρίζει διαφορετικό χρώμα. Δεν διαθέτει κάποια ιδιαίτερη διατροφική υπεροχή· περισσότερο λειτουργεί ως επίδειξη των δυνατοτήτων της σύγχρονης βιοτεχνολογίας. Αναπόφευκτα, όμως, εγείρει το ερώτημα: πόσο αναγκαίο είναι να αλλάξουμε το χρώμα σε ένα φρούτο;