00:01 - 23/05/25

Βιοτικό Επίπεδο

Ασχολούμαστε σχεδόν Καθημερινά με ζητήματα που αφορούν εισοδήματα και βιοτικό επίπεδο …  Πολύ του “The Point” ένα άρθρο του Business Review.

Μια μαγική εικόνα σχηματίζεται για την Ελλάδα από τα τελευταία στοιχεία του ΟΗΕ για το βιοτικό επίπεδο στα κράτη μέλη του. Η θέση της χώρας βελτιώθηκε κατά δύο θέσεις, βρίσκεται αρκετά υψηλότερα από τη Βουλγαρία, αλλά και πάνω από την Πορτογαλία, όμως., σε ό,τι αφορά τα εισοδήματα, η Ελλάδα υστερεί αρκετά και πλέον χώρες όπως η Τουρκία και η Βουλγαρία πλησιάζουν σε απόσταση αναπνοής.

Ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (Human Development Index - HDI) έχει καθιερωθεί ως ο βασικός εναλλακτικός τρόπος για να προσεγγίζεται το βιοτικό επίπεδο των χωρών, πέραν της γνωστής προσέγγισης με βάση το εισόδημα (κατά κεφαλήν ΑΕΠ), που δείχνει μόνο ποιες χώρες είναι οι πλουσιότερες. 

Πρόκειται για μια προσέγγιση που έχει στόχο να αναδείξει και άλλες παραμέτρους που συνθέτουν το βιοτικό επίπεδο μιας χώρας, όπως είναι το επίπεδο υγείας και εκπαίδευσης.

Τα τελευταία στοιχεία του ΟΗΕ δείχνουν ότι το βιοτικό επίπεδο στην Ελλάδα είναι καλύτερο από όσο δείχνουν τα εισοδήματα των Ελλήνων, επειδή οι δείκτες υγείας και εκπαίδευσης παραμένουν υψηλοί, παρότι το κατά κεφαλήν εισόδημα δεν απέχει πολύ από αυτό των πολιτών της Βουλγαρίας ή της Τουρκίας.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα έχασε πολύ έδαφος στην κατάταξη του δείκτη HDI με την οικονομική κρίση, που συρρίκνωσε το ΑΕΠ της χώρας κατά το ένα τέταρτο. Το 2008, πριν ξεσπάσει η μεγάλη κρίση, η Ελλάδα βρισκόταν στην 28η θέση της κατάταξης του ΟΗΕ, ενώ στην τελευταία δημοσίευση κέρδισε μεν δύο θέσεις, αλλά βρισκόταν στην 34η, καθώς ακόμη το κατά κεφαλήν ΑΕΠ δεν έχει επιστρέψει στα προ κρίσης επίπεδα.

Όπως φαίνεται στον πίνακα, όπου παρατίθενται τα στοιχεία για την Ελλάδα, χώρες της περιοχής μας και χώρες του ευρωπαϊκού Νότου (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία), η Ελλάδα βρίσκεται στην 34η θέση, πίσω από την Ισπανία, την Ιταλία και την Κύπρο, αλλά ξεπερνά αρκετά την Πορτογαλία, που βρίσκεται στην 40η θέση. Ξεπερνά, επίσης, με μεγάλη διαφορά τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία (55η θέση), όπως και την Τουρκία, που βρίσκεται στην 51η θέση.

Τα εισοδήματα υστερούν

Όμως, αυτό που κάνει το βιοτικό επίπεδο στην Ελλάδα να κρατιέται σε σχετικά υψηλά επίπεδα, με βάση τον δείκτη HDI, δεν είναι τα εισοδήματα, αλλά οι πολύ καλές επιδόσεις σε δείκτες υγείας και εκπαίδευσης, όπως το προσδόκιμο ζωής και ο μέσος χρόνος εκπαίδευσης των πολιτών, που ξεπερνά τα 20 έτη και είναι από τους μεγαλύτερους διεθνώς.

Είναι χαρακτηριστικό το συμπέρασμα που προκύπτει από τη σύγκριση με την Πορτογαλία: το κατά κεφαλήν εισόδημα στην Πορτογαλία (δολάρια σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης) είναι περίπου 15% μεγαλύτερο από το αντίστοιχο στην Ελλάδα, αλλά η χώρα βρίσκεται έξι θέσεις χαμηλότερα στην κατάταξη, επειδή υστερεί στους κοινωνικούς δείκτες.

Προσεγγίζοντας μόνο τα εισοδήματα, όπως τα καταγράφει ο ΟΗΕ, οι επιδόσεις της Ελλάδας είναι μέτριες, όπως φαίνεται στον πίνακα:

*Δολάρια σε ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, PPP

Ιταλία, Ισπανία, Κύπρος, Κροατία, Πορτογαλία, ακόμη και Ρουμανία και Σλοβακία φαίνεται να έχουν υψηλότερα εισοδήματα κατά κεφαλήν από την Ελλάδα. Η μέτρηση γίνεται σε δολάρια με ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, κάτι που σημαίνει ότι δεν επηρεάζεται μόνο από τα εισοδήματα, αλλά και από το σχετικό επίπεδο των τιμών σε κάθε χώρα.

Επίσης, είναι εντυπωσιακό ότι χώρες όπως η Τουρκία και η Βουλγαρία έχουν σημειώσει μεγάλη πρόοδο, όσον αφορά τα εισοδήματα, και πλέον ελάχιστα απέχουν από την Ελλάδα. Μόνο από την Αλβανία υπάρχει ακόμη μεγάλη απόσταση, με περίπου διπλάσιο εισόδημα στην Ελλάδα, αλλά και η Αλβανία καλύπτει γρήγορα τα τελευταία χρόνια τη διαφορά.

Οι συνέπειες της πανδημίας δεν έχουν ξεπερασθεί

Όσον αφορά την παγκόσμια εικόνα, όπως σημειώνει ο Economist, τα τελευταία στοιχεία του ΟΗΕ αναδεικνύουν μια μεγάλη πρόκληση για την ανθρωπότητα, που βρίσκεται αντιμέτωπη με τις συνέπειες της πανδημίας, με αποτέλεσμα να επιβραδύνεται η ανάκαμψη του βιοτικού επιπέδου.

Στην κορύφωση της πανδημίας COVID-19, τονίζει το έγκυρο περιοδικό, όταν τα νοσοκομεία ήταν υπερπλήρη, τα σχολεία και τα γραφεία έκλεισαν και οι οικονομίες παρέλυσαν, πολλοί αναρωτήθηκαν πότε θα ανέκαμπτε ο κόσμος. Πέντε χρόνια μετά, τα δεδομένα δείχνουν ότι η καθυστέρηση στο βιοτικό επίπεδο μπορεί να είναι διαρκής.

Η παγκόσμια βαθμολογία του δείκτη HDI μειώθηκε το 2020 και το 2021. Ήταν οι πρώτες μειώσεις από τότε που ξεκίνησε ο δείκτης το 1990., ενώ ανέκαμψε κάπως το 2022. Η τελευταία έκθεση δείχνει ότι ο ρυθμός βελτίωσης το 2023 ήταν ο πιο αργός που έχει καταγραφεί. Οι πλούσιες χώρες, όπως είναι αναμενόμενο, τα πάνε καλύτερα. Το 97% αυτών έχουν ανακάμψει πλήρως ή έχουν υπερβεί τις βαθμολογίες τους πριν από την πανδημία, αλλά αυτό ισχύει για λιγότερο από το 60% των φτωχών χωρών.

Μετά από δύο χρόνια στην κορυφή, η Ελβετία ξεπεράστηκε (ελάχιστα) από την Ισλανδία. Οι σκανδιναβικές χώρες κατέχουν τις υψηλότερες θέσεις στις περισσότερες κατατάξεις που μετρούν την ποιότητα ζωής. Ένα μωρό που γεννιέται σήμερα στην Ισλανδία αναμένεται να ζήσει περισσότερα από 82 χρόνια και να λάβει περισσότερα από 18 χρόνια εκπαίδευσης. Το μέσο εισόδημα ανά άτομο είναι κοντά στα 70.000 δολάρια.

Οι 20 κορυφαίες χώρες

Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης
Θέση	Χώρα	Τιμή
1	Ισλανδία	0,972
2	Νορβηγία	0,97
2	Ελβετία	0,97
4	Δανία	0,962
5	Γερμανία	0,959
5	Σουηδία	0,959
7	Αυστραλία	0,958
8	Χονγκ Κονγκ	0,955
8	Ολλανδία	0,955
10	Βέλγιο	0,951
11	Ιρλανδία	0,949
12	Φινλανδία	0,948
13	Σιγκαπούρη	0,946
13	Ηνωμένο Βασίλειο	0,946
15	Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα	0,94
16	Καναδάς	0,939
17	Λιχτενστάιν	0,938
17	Νέα Ζηλανδία	0,938
17	ΗΠΑ	0,938
20	Κορέα	0,937

 

Πέφτουμε από τα σύννεφα;

Σε αυτή τη στήλη έχουμε αναφερθεί πάρα πολλές φορές στο ζήτημα του μαύρου χρήματος που υπάρχει στην αγορά ακινήτων, με χιλιάδες ενοικιαστές να μένουνε σε σπίτια που τα ενοίκια δεν δηλώνονται ή κυρίως δηλώνονται πολύ μικρότερα ποσά. Νομίζουμε πως όλα αυτά είναι γνωστά. Προσωπικά λοιπόν καμία έκπληξη δε μας έκαναν τα παρακάτω στοιχεία. Σε μια εποχή που το κόστος στέγασης έχει εκτοξευθεί σε όλη την Ελλάδα –κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα–, τα επίσημα φορολογικά στοιχεία αποκαλύπτουν ένα εκτεταμένο φαινόμενο φοροδιαφυγής στον τομέα των ενοικίων. Η αναντιστοιχία μεταξύ των δηλωμένων ποσών στις φορολογικές δηλώσεις και των πραγματικών τιμών που επικρατούν στην αγορά ακινήτων είναι ενδεικτική.

Όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, σύμφωνα με στοιχεία που αντλήθηκαν από τις δηλώσεις φορολογουμένων για τα έτη 2017-2023, η μέση μηνιαία δαπάνη ενοικίου για κύρια κατοικία κυμάνθηκε το 2023 στα 211 ευρώ ανά φορολογούμενο. Αντίστοιχα, για φοιτητικές κατοικίες η μέση μηνιαία δαπάνη ήταν 173 ευρώ. Αυτά τα ποσά παραμένουν εμφανώς χαμηλότερα από τις πραγματικές τιμές της αγοράς. Αν γυρίσουμε μερικά χρόνια πίσω διαπιστώνουμε ότι τα πράγματα ήταν ακόμη χειρότερα. Συγκεκριμένα, το 2019 καταγράφηκε η χαμηλότερη μέση δαπάνη ενοικίου, η οποία ήταν στα 186 ευρώ, ενώ για φοιτητική κατοικία το μέσο δηλωθέν μηνιαίο εισόδημα είχε διαμορφωθεί το 2017 στα 150 ευρώ.

Σύμφωνα με στοιχεία από το Spitogatos.gr για το τέταρτο τρίμηνο του 2023 (χρησιμοποιούνται στοιχεία του 2023 για να είναι συγκρίσιμα), το μέσο ζητούμενο ενοίκιο στο κέντρο της Αθήνας είχε φθάσει στα 10 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο, με τα νότια προάστια να φθάνουν ακόμη και στα 12 ευρώ. Ενα διαμέρισμα 80 τ.μ. στο κέντρο της Αθήνας κοστίζει περίπου 800 ευρώ τον μήνα, ενώ το ίδιο ακίνητο στα νότια προάστια μπορεί να ξεπεράσει τα 950 ευρώ. Οι πραγματικές τιμές δηλαδή είναι έως και τέσσερις φορές υψηλότερες από τα ποσά που εμφανίζονται στις δηλώσεις. Η απόκλιση αυτή αποδίδεται σε εκτεταμένη υποδήλωση ενοικίων ή ακόμη και σε μη δήλωση εισοδημάτων από μισθώσεις. Οι πληρωμές σε μετρητά και η αποφυγή συμβολαίων συμβάλλουν όπως όλα δείχνουν στη διαιώνιση του φαινομένου. Ανησυχητικά είναι και τα στοιχεία της Eurostat, σύμφωνα με τα οποία η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη στην Ε.Ε. σε ποσοστό νοικοκυριών που δαπανούν το 35,2% του εισοδήματός τους για στέγαση. Το πρόβλημα είναι δηλαδή διπλό: οι πολίτες επιβαρύνονται υπέρμετρα για στέγη, ενώ το κράτος χάνει φορολογικά έσοδα από την αδήλωτη δραστηριότητα.

Η ανάγκη για εντατικοποίηση των ελέγχων αλλά και για κίνητρα συμμόρφωσης είναι προφανής. Η υποχρεωτική χρήση ηλεκτρονικών πληρωμών, η διασταύρωση στοιχείων από πλατφόρμες μισθώσεων και η στοχευμένη ενίσχυση των ενοικιαστών με αποδείξεις ενοικίου θα μπορούσαν να περιορίσουν το πρόβλημα, αναφέρουν στελέχη του οικονομικού επιτελείου. Η στέγαση είναι βασική ανάγκη και η διαφάνεια στις συναλλαγές της δεν είναι μόνο θέμα δικαιοσύνης, αλλά και ζήτημα κοινωνικής συνοχής. Τα τελευταία δύο χρόνια η κυβέρνηση έχει επιχειρήσει να δώσει λύση στο μεγάλο αυτό πρόβλημα, αλλά προς το παρόν τα μέτρα δεν έχουν φέρει αποτελέσματα. Τα κίνητρα (τριετής απαλλαγή από τον φόρο για όσους ανοίξουν κλειστά διαμερίσματα) και η επιστροφή ενός ενοικίου θα φανούν ενδεχομένως τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, σε αυτό που καταλήγουν όλοι είναι ότι η κυβέρνηση πρέπει να δράσει άμεσα.

Ενας από τους λόγους της υποδήλωσης των εισοδημάτων από ενοίκια είναι και η υψηλή φορολογία. Οι συντελεστές για εισοδήματα άνω των 12.000 ευρώ εκτινάσσονται από το 15% στο 35% και για ακόμη υψηλότερα εισοδήματα στο 45%. Εχει διαπιστωθεί ότι όσο μεγαλύτερη είναι η φορολογία τόσο αυξάνεται και η φοροδιαφυγή. Στις σκέψεις της κυβέρνησης είναι να «πειράξει» την κλίμακα με την οποία φορολογούνται τα εισοδήματα από ενοίκια, προσθέτοντας έναν ή δύο συντελεστές με στόχο να περιορισθούν οι επιβαρύνσεις.

Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι θα επιλυθεί αυτόματα το μεγάλο πρόβλημα. Τα μέτρα είναι εξαιρετικά πιθανόν να συνοδευτούν και από πρόστιμα για όσους φοροδιαφεύγουν. Ηδη οι προτάσεις που έχουν «πέσει» στο τραπέζι είναι πολλές, χωρίς ωστόσο να έχουν αξιολογηθεί και να έχει ληφθεί κάποια απόφαση. Μια αποτελεσματική πρόταση για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής στα ενοίκια στην Ελλάδα είναι η υποχρεωτική καταβολή όλων των ενοικίων μέσω τραπεζικού συστήματος (π.χ. τραπεζική κατάθεση ή e-banking) και η αυτόματη διασταύρωση αυτών των πληρωμών με τα δηλωθέντα ποσά στην εφορία, αλλά και με βάση τις πραγματικές τιμές που ισχύουν στην αγορά.

Παράλληλα εξετάζονται και τα εξής:

• Φορολογικό μπόνους για τους ενοικιαστές που δηλώνουν το ενοίκιο με αποδείξεις (π.χ. έκπτωση φόρου). Για παράδειγμα, οι ενοικιαστές που προσκομίζουν αποδεικτικά τραπεζικών πληρωμών δικαιούνται έκπτωση φόρου έως 10% επί του συνολικού ποσού ενοικίου, με ανώτατο όριο (π.χ.) τα 1.000 ευρώ ετησίως.

• Κάθε καταβολή μισθώματος για κύρια ή δευτερεύουσα κατοικία, επαγγελματικό ή τουριστικό ακίνητο πραγματοποιείται αποκλειστικά μέσω τραπεζικού ιδρύματος (κατάθεση, πάγια εντολή ή ηλεκτρονική μεταφορά).

• Σε περιοχές που διαπιστώνονται σημαντικές αποκλίσεις θα διενεργούνται εκτεταμένοι έλεγχοι μεταξύ αγοραίων τιμών και δηλωμένων ποσών και με χρήση ψηφιακών εργαλείων και cross-checks με Airbnb, πλατφόρμες αγγελιών κ.ά.

Κάτι (εξακολουθεί να) τρέχει μεταξύ Μητσοτάκη – Γεωργιάδη

Όπως τουλάχιστον τώρα σχολίαζε ο Βηματοδότης:

Μια επίσκεψη που άργησε. Κάπως έτσι θα μπορούσε να ήταν ο τίτλος της χθεσινής απογευματινής επίσκεψης του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο υπουργείο Υγείας, όπου συναντήθηκε με την πολιτική ηγεσία. Η επίσκεψη αυτή πέρασε από… σαράντα κύματα και αναβλήθηκε πολλές φορές στο παρελθόν λόγω της ενόχλησης του Κυριάκου Μητσοτάκη για κινήσεις και δηλώσεις του Άδωνι Γεωργιάδη. Ο υπουργός Υγείας δεν είναι, όπως πληροφορείται η στήλη, ψηλά στη λίστα των υπουργών που παίρνουν καλή βαθμολογία στην αξιολόγηση του Μεγάρου Μαξίμου, εν αντιθέσει με την αναπληρώτριά του Ειρήνη Αγαπηδάκη.

«Η απήχησή του όμως στο σκληρό δεξιό κοινό της ΝΔ τον σώζει», όπως μου λένε γνώστες του κυβερνητικού παρασκηνίου. Και προσθέτουν: «Πρόσωπα σαν τον Γεωργιάδη είναι καλό να μην τα έχεις απέναντι σου…». Επιπλέον και παρά τον επικοινωνιακό θόρυβο, οι επιδόσεις στην Υγεία δεν είναι οι καλύτερες ενώ τα προβλήματα στον χώρο της υγείας εξακολουθούν να είναι πολλά. Οπότε, όπως λένε αξιωματούχοι, εάν η κυβέρνηση θέλει αποτελέσματα στο πεδίο της καθημερινότητας, το υπουργείο Υγείας πρέπει να πρωταγωνιστήσει με θετικό πρόσημο. Κάτι που δεν γίνεται έως σήμερα ιδιαίτερα.

**

Οι «κρύες» φιλοφρονήσεις και η «παρακολούθηση» του Μαξίμου

Η καλύτερη απόδειξη ότι η σχέση του πρωθυπουργού με τον υπουργό Υγείας εξακολουθεί να μην διάγει την καλύτερη περίοδό της και κυρίως απέχει παρασάγγες από τότε που ο Άδωνις Γεωργιάδης διορίζονταν από τον Κυριάκο Μητσοτάκη αντιπρόεδρος της ΝΔ, επειδή τον είχε στηρίξει στον δεύτερο γύρο της κούρσας του 2015 για την ηγεσία του κόμματος, ήταν οι «κρύες» φιλοφρονήσεις που αντάλλαξαν κατά τη χθεσινή επίσκεψη Μητσοτάκη στο υπουργείο της οδού Αριστοτέλους.

Η ιστορική στήλη του Βήματος στο inbox σου

Γίνε μέλος του καθημερινού newsletter που αποκαλύπτει όσα συμβαίνουν στο πολιτικό παρασκήνιο και απόκτησε πρόσβαση σε αποκλειστικό περιεχόμενο.

«Στα πλαίσια των τακτικών συναντήσεων με τις ηγεσίες των Υπουργείων βρίσκομαι για ακόμα μία φορά στο Υπουργείο Υγείας, για να κάνουμε την επισκόπηση της προόδου του σχεδίου δρομολόγησης του νέου Εθνικού Συστήματος Υγείας, όπως είχαμε δεσμευθεί στους Έλληνες πολίτες στις εκλογές του 2023», ανέφερε ο πρωθυπουργός στην τοποθέτηση μπροστά στις κάμερες. «Πιστεύω, κ. Υπουργέ, ότι μαζί με το Υπουργείο Οικονομικών, το Υπουργείο Υγείας απολαμβάνει της πιο στενής, καλώς εννοούμενης, μην το παρεξηγήσετε, παρακολούθησης από εμένα προσωπικά και από την Προεδρία της Κυβέρνησης», συμπλήρωσε επαναλαμβάνοντας επανειλημμένα την προσφώνηση «κύριε υπουργέ» κάθε φορά που απευθυνόταν στον συνεργάτη του.

Από την πλευρά του, ο Άδωνις στη… λακωνική -όσο και αν ακούγεται παράδοξο- αντιφώνηση, προσπάθησε να ζεστάνει λίγο την ατμόσφαιρα. «Είμαστε πάρα πολύ υπερήφανοι, κ. Πρόεδρε, για όσα έχουμε πετύχει αυτό το διάστημα και με μεγάλη όρεξη συνεχίζουμε και ευχαριστούμε για την ολόθερμη στήριξή σας» είπε.