Δημογραφικό – Συνταξιούχοι

Μια έντονη αύξηση στις συνταξιοδοτήσεις αναμένεται τα επόμενα χρόνια, ως αποτέλεσμα του μεγάλου κύματος εξόδου των ασφαλισμένων που έχουν γεννηθεί μετά το 1960. Σήμερα οι συνταξιούχοι υπολογίζονται περίπου στα 2,5 εκατομμύρια, αριθμός που σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα φτάσει τα 2,8 εκατ. έως το 2040 και θα προσεγγίσει τα 3 εκατ. μέχρι το 2050.

Την ίδια περίοδο, η συνεχής άνοδος των συνταξιούχων θα συνοδεύεται από μείωση του αριθμού των εργαζομένων, εξαιτίας της επιδεινούμενης δημογραφικής κρίσης. Οι γεννήσεις το 2024 έπεσαν για πρώτη φορά κάτω από τις 70.000, καταγράφοντας μόλις 68.467 έναντι 71.465 το 2023, αποτυπώνοντας τη διαρκή συρρίκνωση του πληθυσμού.

Η γενιά των baby boomers —όσοι γεννήθηκαν στη δεκαετία του 1960— αποτελεί πλέον το δυναμικό που εισέρχεται στη συνταξιοδότηση με αυξανόμενη ταχύτητα. Η τάση αυτή αναμένεται να εντείνει τις πιέσεις στο ασφαλιστικό σύστημα τα προσεχή χρόνια. Ήδη εδώ και σχεδόν μία δεκαετία, οι νέες συνταξιοδοτήσεις υπερβαίνουν τα ανεκτά όρια, κυμαινόμενες μεταξύ 170.000 και 212.000 ετησίως, όταν η μακροχρόνια ισορροπία απαιτεί 80.000–90.000 νέες απονομές ανά έτος.

Στο πλήθος αυτό δεν περιλαμβάνονται οι συντάξεις λόγω θανάτου, οι οποίες αποτελούν μεταβίβαση υφιστάμενων συντάξεων σε δικαιούχους χηρείας και όχι νέες απονομές. Παρόλα αυτά, ο αριθμός των αιτήσεων για κύριες συντάξεις εξακολουθεί να βρίσκεται πολύ πάνω από τις αντοχές του συστήματος. Ήδη μέχρι τον Οκτώβριο του 2025 έχουν υποβληθεί πάνω από 190.000 αιτήσεις νέας σύνταξης ή μεταβίβασης, με τις εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για πάνω από 200.000 αιτήσεις μέχρι το τέλος της χρονιάς, δεδομένης της αυξημένης ροής τους σε Νοέμβριο και Δεκέμβριο.

Το «τέλειο καταιγιστικό σενάριο» για το ασφαλιστικό

Το ασφαλιστικό σύστημα βρίσκεται αντιμέτωπο με μια τριπλή πίεση: την ταχεία άνοδο των συνταξιοδοτήσεων, την εντεινόμενη δημογραφική γήρανση και το ερώτημα της επάρκειας των παροχών στο μέλλον. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες της Eurostat, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ΟΟΣΑ:

Ο αριθμός των συνταξιούχων θα παραμείνει σταθερός έως το 2030, αλλά στη συνέχεια θα αυξηθεί στα 2,7–2,8 εκατ. το 2040 και θα αγγίξει τα 2,9–3 εκατ. μέχρι το 2050.

Οι ασφαλισμένοι από 4,1 εκατ. το 2022 αναμένεται να μειωθούν σε λίγο πάνω από 4 εκατ. το 2030, 3,7 εκατ. το 2040 και 3,3  εκατ. το 2050.

Η σχέση εργαζομένων προς συνταξιούχους θα υποχωρήσει από 1,65:1 σήμερα σε 1,46:1 το 2030 και σε μόλις 1,23:1 το 2050.

Το ποσοστό ατόμων άνω των 65 ετών θα εκτοξευθεί από 39% το 2022 στο 60,6% το 2040 και στο 74,4% έως το 2050.

Οι δαπάνες για συντάξεις θα αυξηθούν από 12,7% του ΑΕΠ το 2030 σε 14% το 2050.

Ο συνολικός πληθυσμός της χώρας θα συνεχίσει να μειώνεται, πέφτοντας σε 7,77 εκατομμύρια έως το 2070.

Οι επερχόμενες αλλαγές στα όρια ηλικίας

Έχει ήδη θεσπιστεί η σύνδεση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής μετά τα 65. Παρότι η διαδικασία έπρεπε να ξεκινήσει το 2021 και να επαναλαμβάνεται ανά τριετία, η εφαρμογή αναμένεται να εξεταστεί την περίοδο 2027–2030, με τις αλλαγές να τίθενται σε ισχύ από το 2030 και μετά.

Το προσδόκιμο ζωής το 2023 αυξήθηκε στα 79 έτη και 2 μήνες για τους άνδρες και στα 84 έτη και 4 μήνες για τις γυναίκες, με άνοδο έως 1,5 έτος σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.

Η προσαρμογή των ορίων μπορεί να γίνει:

1 προς 1: κάθε έτος αύξησης προσδόκιμου → +1 έτος στο όριο ηλικίας

1 προς 2/3: κάθε έτος → +8 μήνες

1 προς 1/3: κάθε έτος → +4 μήνες

Αν η αύξηση γίνει σταδιακά, κάποιος που κλείνει τα 62 το 2030 μπορεί να συνταξιοδοτηθεί στα 62,6, ενώ όσοι κλείνουν τα 62 το 2031 και 2032 μπορεί να χρειαστεί να αποχωρήσουν στα 62,9 μήνες και στα 63 αντίστοιχα.

Διεθνείς Οικονομία & Μια είδηση που κρατάμε

Το καταναλωτικό κλίμα στις Ηνωμένες Πολιτείες υποχώρησε τον Νοέμβριο σε ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα που έχουν καταγραφεί, καθώς οι Αμερικανοί εμφανίζονται ιδιαίτερα απαισιόδοξοι για τις προσωπικές τους οικονομικές προοπτικές. Ο τελικός δείκτης εμπιστοσύνης του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν διαμορφώθηκε στις 51 μονάδες, από 53,6 τον Οκτώβριο, κινούμενος πάντως ελαφρώς υψηλότερα από την προκαταρκτική μέτρηση.

Οι εκτιμήσεις για τα προσωπικά οικονομικά υποχώρησαν στο πιο αρνητικό επίπεδο από το 2009, ενώ ο δείκτης τρεχουσών συνθηκών κατέγραψε βουτιά 7,5 μονάδων, αγγίζοντας το ιστορικό χαμηλό των 51,1 μονάδων. Σύμφωνα με τη διευθύντρια της έρευνας, Joanne Hsu, οι καταναλωτές εξακολουθούν να πλήττονται από τις επίμονες υψηλές τιμές και την αποδυνάμωση των εισοδημάτων τους.

Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό υποχώρησαν για τρίτο συνεχόμενο μήνα, με τους καταναλωτές να αναμένουν αυξήσεις τιμών της τάξης του 4,5% σε ορίζοντα ενός έτους και 3,4% σε ορίζοντα πενταετίας έως δεκαετίας – έναντι 3,9% τον Οκτώβριο. Παρά τη βελτίωση στις προσδοκίες, το υψηλό κόστος ζωής και οι ανησυχίες για την αγορά εργασίας παραμένουν έντονες. Η πιθανότητα απώλειας θέσης εργασίας ανέβηκε στο υψηλότερο σημείο από τον Ιούλιο του 2020, ενώ οι συνεχιζόμενες αιτήσεις για επιδόματα ανεργίας έχουν αυξηθεί στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων τεσσάρων ετών, υποδηλώνοντας δυσκολία επανένταξης στην αγορά εργασίας.

Η έρευνα υπογραμμίζει και τη διευρυνόμενη ανισότητα μεταξύ καταναλωτών υψηλότερου και χαμηλότερου εισοδήματος. Ενώ τα εύπορα νοικοκυριά φαίνεται να διατηρούν τις δαπάνες τους, η οικονομική κατάσταση όσων δεν διαθέτουν επενδυτικά χαρτοφυλάκια επιδεινώνεται. Όπως σημειώνει η Hsu, αυτή η απόκλιση ενδέχεται να αποκρύπτει ευπάθειες συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων πίσω από τους συνολικούς μακροοικονομικούς δείκτες.

Παρά το τέλος της μακρύτερης κυβερνητικής παύσης λειτουργίας στην αμερικανική ιστορία, οι καταναλωτές εμφανίζονται ελαφρώς πιο αρνητικοί για τις βραχυπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές. Οι συνθήκες αγοράς για διαρκή καταναλωτικά αγαθά διαμορφώθηκαν στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από τις 3 έως τις 17 Νοεμβρίου.

Οικονομία  Ευρώπη

Τα όσα είπε τέλος η Κ. Λαγκάρντ είναι ακριβώς αυτά που πιστεύουμε για την κατάσταση της Ευρωπαικής Οικονομίας. Συγκεκριμένα, η ευρωπαϊκή οικονομία είναι «διαμορφωμένη για έναν κόσμο που σταδιακά εκλείπει», σύμφωνα με την προειδοποίηση της Κριστίν Λαγκάρντ, η οποία υπογράμμισε ότι η ΕΕ χρειάζεται βαθιές μεταρρυθμίσεις ώστε να ενισχύσει την αναπτυξιακή της δυναμική και να αποφύγει περαιτέρω επιδείνωση της οικονομικής της πορείας.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας επισήμανε ότι η έντονη εξάρτηση της Ευρώπης από το διεθνές εμπόριο την καθιστά εκτεθειμένη, καθώς βασικοί εμπορικοί εταίροι έχουν απομακρυνθεί από τις πρακτικές που ενίσχυσαν την ευημερία των ευρωπαίων εξαγωγέων.

Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει πρωτοστατήσει στη διεθνή στροφή προς τον προστατευτισμό και την απομάκρυνση από την παγκοσμιοποίηση, επιβάλλοντας υψηλούς δασμούς σχεδόν σε όλους τους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ. Παράλληλα, η Κίνα αξιοποιεί την κυριαρχία της στην παραγωγή ορισμένων κρίσιμων υλικών και προϊόντων ως μέσο άσκησης πίεσης.

Η Λαγκάρντ τόνισε ότι η Ευρώπη καθίσταται ευάλωτη εξαιτίας της εξάρτησης από τρίτες χώρες τόσο για την ασφάλειά της όσο και για τον εφοδιασμό στρατηγικών πρώτων υλών. Αναφέρθηκε στον κινεζικό έλεγχο των σπάνιων γαιών που είναι απαραίτητες για ηλεκτροκινητήρες και ανεμογεννήτριες, καθώς και στο «σημείο συμφόρησης» που προκύπτει από τα power chips που παράγονται από τη Nexperia στην Κίνα, τα οποία απειλούν με διακοπή της παραγωγής την παγκόσμια αυτοκινητοβιομηχανία.

Σε ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Τραπεζικό Συνέδριο στη Φρανκφούρτη, η Λαγκάρντ ανέφερε ότι η Ευρώπη δεν κατάφερε να διορθώσει τα δικά της διαρθρωτικά προβλήματα. Αντίθετα, οι αρμόδιοι φορείς πολιτικής επέτρεψαν στις αδυναμίες να «διαβρώνουν σταδιακά την ανάπτυξη, με κάθε νέο σοκ να μας τοποθετεί σε μια ελαφρώς χαμηλότερη τροχιά».

Υπογράμμισε ότι η ενιαία αγορά έχει παραμείνει στάσιμη, ειδικά σε τομείς που θα καθορίσουν τη μελλοντική ανάπτυξη, όπως η ψηφιακή τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη, αλλά και στους κλάδους που θα χρηματοδοτήσουν αυτή την πρόοδο, όπως οι κεφαλαιαγορές.

Σημείωσε, επίσης, πως η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με έναν «φαύλο κύκλο», καθώς οι ευρωπαίοι αποταμιευτές κατευθύνουν τα κεφάλαιά τους σε αμερικανικές μετοχές, ενισχύοντας την ταχύτερη ανάπτυξη της οικονομίας των ΗΠΑ σε σχέση με αυτή της ΕΕ και αφήνοντας πίσω τους μια «στασιμότητα της παραγωγικότητας στο εσωτερικό και αυξανόμενη εξάρτηση από άλλους».

Ωστόσο, η Λαγκάρντ αναφέρθηκε και σε θετικά στοιχεία για την Ευρώπη, όπως η ανθεκτικότητα της αγοράς εργασίας, οι αυξανόμενες επενδύσεις στην ψηφιακή μετάβαση και οι δημόσιες δαπάνες –ιδίως στον τομέα της άμυνας λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία– που έχουν συμβάλει στη συγκράτηση των πιέσεων στην οικονομία.

Στο πλαίσιο των προτάσεων για ανάκαμψη, η Λαγκάρντ περιέγραψε την ανάγκη μείωσης των ενδοενωσιακών εμποδίων στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών. Βάσει ανάλυσης της ΕΚΤ, τα σημερινά εμπόδια είναι ισοδύναμα με δασμούς 100% στις υπηρεσίες και 65% στα αγαθά. Η προσαρμογή τους στα επίπεδα της Ολλανδίας –μιας από τις πιο ανοιχτές οικονομίες της Ένωσης– θα εξουδετέρωνε πλήρως τον αντίκτυπο των αμερικανικών δασμών, όπως σημείωσε.

Ζήτησε επίσης την καθιέρωση αμοιβαίας αναγνώρισης των ρυθμιζόμενων εταιρειών, ώστε η άδεια λειτουργίας σε μία χώρα της ΕΕ να ισχύει αυτόματα σε ολόκληρη την ενιαία αγορά. Παράλληλα, υποστήριξε ότι η Ένωση πρέπει να θεσπίσει ειδική πλειοψηφία σε φορολογικά ζητήματα, ώστε ένα μόνο κράτος-μέλος να μην μπορεί να μπλοκάρει αλλαγές.

Κατά την άποψή της, τα οφέλη θα περιελάμβαναν, μεταξύ άλλων, την εναρμόνιση του ΦΠΑ, διευκολύνοντας την πρόσβαση των μικρότερων επιχειρήσεων στην ενιαία αγορά χωρίς την ανάγκη συμμόρφωσης με 27 διαφορετικά φορολογικά συστήματα.