00:01 - 26/03/25

Ελληνική Οικονομία

Δημοσιονομική σταθερότητα και άμυνα: Οι προκλήσεις για την Ελλάδα στο ευρωπαϊκό περιβάλλον

Η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει στον δρόμο της δημοσιονομικής σταθερότητας και της μείωσης του χρέους της, ενώ ταυτόχρονα να επιδιώξει ίση μεταχείριση στις διεργασίες για την αύξηση των αμυντικών δαπανών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με ερευνητικό σημείωμα που εξέδωσε το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή.

Το σημείωμα, με τίτλο "Δημοσιονομικός χώρος και εξελίξεις στην αγορά κρατικών ομολόγων σε επιλεγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες", συντάχθηκε από τους καθηγητές Αλέξανδρο Κοντονίκα και Γιάννη Τσουκαλά και αποτελεί το πρώτο από μια σειρά μελετών που θα δημοσιεύσει το Γραφείο Προϋπολογισμού σχετικά με επίκαιρα οικονομικά ζητήματα που επηρεάζουν την ελληνική οικονομία.

Δημοσιονομική προσαρμογή και προκλήσεις

Αναλύοντας στοιχεία από την αγορά κρατικών ομολόγων δέκα ευρωπαϊκών χωρών, το σημείωμα διαπιστώνει ότι η Ελλάδα έχει επιτύχει σημαντική πρόοδο στη δημοσιονομική της προσαρμογή. Από το 2021, έχει μειώσει τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ κατά 54,8 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ παρουσιάζει πρωτογενή πλεονάσματα εδώ και αρκετά χρόνια. Ωστόσο, το ευρωπαϊκό περιβάλλον μεταβάλλεται, με αυξανόμενες αμυντικές δαπάνες, εμπορικούς δασμούς και έντονη γεωπολιτική αβεβαιότητα. Οι συντάκτες της μελέτης υπογραμμίζουν ότι, παρά τη θετική δημοσιονομική πορεία, απαιτείται συνεχής επαγρύπνηση λόγω των νέων προκλήσεων.

Οι αμυντικές δαπάνες και η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση

Η ανάγκη ενίσχυσης της άμυνας σε ευρωπαϊκό επίπεδο δημιουργεί πίεση στα δημόσια οικονομικά όλων των κρατών-μελών της ΕΕ, ιδιαίτερα για την Ελλάδα, η οποία ήδη δαπανά σημαντικά ποσά στον τομέα αυτό. Το 2022, οι ελληνικές αμυντικές δαπάνες ανήλθαν στο 2,6% του ΑΕΠ, ξεπερνώντας τον στόχο του ΝΑΤΟ (2%) και τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (1,3%).

Το σημείωμα χαρακτηρίζει το ευρωπαϊκό σχέδιο ReArm Europe ως θετική εξέλιξη, καθώς επιτρέπει τη χρηματοδότηση αμυντικών δαπανών μέσω κοινοτικών πόρων. Επισημαίνει ότι τα κράτη που έχουν ιστορικά υψηλές αμυντικές δαπάνες, όπως η Ελλάδα, η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής, πρέπει να τύχουν δίκαιης μεταχείρισης και να μην επιβαρυνθούν δυσανάλογα σε σχέση με χώρες που αυξάνουν τώρα τις δαπάνες τους.

Επιπλέον, τονίζεται η ανάγκη να εξεταστεί η έκδοση κοινού ευρωπαϊκού χρέους για την κάλυψη των αυξημένων αμυντικών δαπανών, καθώς μεμονωμένες χώρες δεν μπορούν να αυξήσουν τη χρηματοδότησή τους χωρίς να διακυβεύσουν τη δημοσιονομική τους σταθερότητα.

Δημόσιο χρέος και προοπτικές δανεισμού

Το σημείωμα αναλύει τη σύνθεση του ελληνικού χρέους, σημειώνοντας ότι το 70% βρίσκεται σε ξένους θεσμικούς επενδυτές, γεγονός που προσφέρει σταθερότητα λόγω χαμηλών επιτοκίων και μεγάλης μέσης ωρίμανσης (18,8 έτη το 2024). Αυτή η δομή επιτρέπει στην Ελλάδα να επωφελείται από χαμηλότερο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους σε σχέση με τις αγορές.

Ωστόσο, προειδοποιεί ότι οι μελλοντικές εκδόσεις ελληνικών ομολόγων μπορεί να γίνουν με υψηλότερα επιτόκια, καθώς η ΕΕ αναμένεται να αυξήσει τον δανεισμό της για να χρηματοδοτήσει αμυντικές και ενεργειακές δαπάνες. Συνεπώς, η Ελλάδα πρέπει να διατηρήσει τη δημοσιονομική της πειθαρχία, να αξιοποιήσει ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία και να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν την ανάπτυξη.

Συμπέρασμα

Η δημοσιονομική σταθερότητα της Ελλάδας αποτελεί βασικό πλεονέκτημα, αλλά οι γεωπολιτικές και οικονομικές εξελίξεις απαιτούν συνεχή προσαρμογή. Η χώρα πρέπει να διεκδικήσει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για τις αμυντικές της δαπάνες, να διασφαλίσει ίση μεταχείριση στο πλαίσιο της ΕΕ και να συνεχίσει τη μείωση του χρέους της, προκειμένου να διατηρήσει τη δημοσιονομική της αξιοπιστία και να προστατεύσει την οικονομική της σταθερότητα.

Εισοδήματα

Αρκετά ενδιαφέροντα τώρα τα παρακάτω:

Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων στοχεύει να καταρρίψει πολλά ρεκόρ φέτος. Το πρώτο αφορά την είσπραξη εσόδων, με τον στόχο να ξεπεραστούν τα 71 δισ. ευρώ, ένα ποσό που δεν έχει επιτευχθεί ποτέ στο παρελθόν. Το δεύτερο ρεκόρ αφορά τη βεβαίωση φόρου στα χρεωστικά εκκαθαριστικά, με την εκτίμηση ότι το ποσό θα ξεπεράσει τα 5 δισ. ευρώ για πρώτη φορά στην ιστορία. Το τρίτο έχει να κάνει με τη δήλωση των εισοδημάτων, που αναμένεται να φτάσουν σε επίπεδα-ρεκόρ γύρω από τα 120 δισ. ευρώ.

Όλες αυτές οι επιδόσεις σχετίζονται με τα ποσά που έχουν βεβαιωθεί. Υπάρχουν, επίσης, και ρεκόρ που αφορούν τη διαδικασία υποβολής δηλώσεων. Το πρώτο από αυτά έχει ήδη καταρριφθεί, καθώς για πρώτη φορά συγκεντρώθηκαν 250.000 δηλώσεις πριν από το τέλος Μαρτίου. Αυτό συνέβη εξαιτίας της πρόωρης ενεργοποίησης της πλατφόρμας, η οποία έδωσε τη δυνατότητα στους φορολογούμενους να εκμεταλλευτούν τη δυνατότητα της έκπτωσης φόρου 4% για εφάπαξ πληρωμή.

Ο στόχος είναι να υποβληθούν 3 εκατομμύρια δηλώσεις μέχρι το τέλος Απριλίου, από τα συνολικά 6,5 εκατομμύρια που αναμένονται. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω της υποβολής μεμονωμένων δηλώσεων, αλλά και της αυτόματης εκκαθάρισης των προσυμπληρωμένων δηλώσεων. Αυτές οι δηλώσεις ανέρχονται σε 1,5 εκατομμύριο και η εκκίνηση της διαδικασίας θα γίνει προς το τέλος Απριλίου. Αν η κινητικότητα συνεχιστεί όπως τις πρώτες ημέρες, ο στόχος των τριών εκατομμυρίων δηλώσεων είναι εφικτός.

Επενδυτικό κενό

Η έλλειψη επενδύσεων εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική πρόκληση για την ελληνική οικονομία, όπως επισημαίνουν πολλοί οικονομικοί αναλυτές. Παρόλο που διαφαίνεται μια τάση σύγκλισης με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, το πρόβλημα παραμένει και απαιτεί περαιτέρω προσπάθειες από τη χώρα.

Παρά τα κεφάλαια που έχουν διατεθεί μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, η Ελλάδα δεν έχει καταφέρει ακόμα να φτάσει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, γεγονός που θα πρέπει να αποτελεί βασικό στόχο. Η οικονομική κρίση και τα μνημόνια οδήγησαν σε σημαντική μείωση των επενδύσεων στη χώρα.

Όπως ανέφερε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, στο 2ο Συνέδριο “Invest in Greece” σχετικά με τις επενδύσεις και την ελληνική οικονομία, η Ελλάδα καλείται να καλύψει το επενδυτικό κενό που δημιουργήθηκε κατά την κρίση χρέους, σε μια περίοδο αυξημένης αβεβαιότητας. Συγκεκριμένα, ο δείκτης επενδύσεων προς ΑΕΠ, που βρισκόταν κοντά στο 24% πριν από το 2008—παρόμοιος με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης—υποχώρησε δραματικά κατά την κρίση και διαμορφώθηκε περίπου στο 12% την επόμενη δεκαετία, παραμένοντας χαμηλότερος από τον αντίστοιχο της Ευρωζώνης (15,3% στην Ελλάδα το 2024 έναντι 21,1% στην Ευρωζώνη).

Ωστόσο, από το 2019 και μετά, οι συνολικές επενδύσεις έχουν παρουσιάσει σημαντική αύξηση. Σύμφωνα με τον κ. Στουρνάρα, ο ακαθάριστος σχηματισμός πάγιου κεφαλαίου αυξήθηκε στην Ελλάδα κατά περίπου 60% το 2024 σε σύγκριση με το 2019, ενώ στην Ευρωζώνη σημειώθηκε μικρή μείωση της τάξης του 0,4%. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η συμβολή των επενδύσεων στην ετήσια ανάπτυξη του ΑΕΠ να ανέλθει μεταπανδημικά στις 1,6 ποσοστιαίες μονάδες κατά μέσο όρο, έναντι 0,3 μονάδων στην Ευρωζώνη.

Το ζήτημα του επενδυτικού κενού

Παρά την πρόοδο, το επενδυτικό κενό παραμένει. Σύμφωνα με ανάλυση της Eurobank, την τελευταία πενταετία οι επενδύσεις σε πάγια στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί κατά 4,3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ—με το 35,6% αυτής της ανόδου να προέρχεται από τις κατοικίες—όμως η διαφορά σε σχέση με την Ευρωζώνη παραμένει αισθητή (-5,8 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ το 2024 έναντι -11% το 2019).

Επιπλέον, κατά την περίοδο 2023-2024, ο ρυθμός αύξησης του ποσοστού των επενδύσεων παγίων στο ΑΕΠ έχει αρχίσει να επιβραδύνεται. Σύμφωνα με την Eurobank, η εντατικοποίηση των μεταρρυθμίσεων μπορεί να αποφέρει σημαντικά οφέλη για την ελληνική οικονομία, όχι μόνο μέσω της ενίσχυσης του ρυθμού ανάπτυξης και των εισοδημάτων αλλά και μέσω της δημιουργίας μεγαλύτερης ανθεκτικότητας απέναντι σε μελλοντικές διεθνείς κρίσεις.

Προοπτικές για το 2026 και μετά

Ο επικεφαλής του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, Γιάννης Τσουκαλάς, επισήμανε πρόσφατα ότι, παρότι η Ελλάδα μειώνει τη διαφορά στις επενδύσεις με τους Ευρωπαίους εταίρους της, το επενδυτικό κενό δεν αναμένεται να καλυφθεί πλήρως τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2026, όταν θα ολοκληρωθεί το Ταμείο Ανάκαμψης. Αυτό δημιουργεί ανησυχίες για το μέλλον, εφόσον η εκτίμηση αυτή επιβεβαιωθεί.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής, το επενδυτικό κενό θα εξακολουθήσει να υπάρχει το 2026, κυμαινόμενο στο 2%-3%. Αυτό συνεπάγεται επενδύσεις χαμηλότερες κατά 4-5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως στην Ελλάδα.

Η έκθεση του Γραφείου αναφέρει ότι η οικονομική κρίση προκάλεσε ένα σημαντικό επενδυτικό κενό, το οποίο έφτασε στο ιστορικό υψηλό των 10,7 ποσοστιαίων μονάδων το 2019. Από τότε, η διαφορά αυτή μειώθηκε σημαντικά, φτάνοντας στο 5,4% το 2023. Βάσει των εκτιμήσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η τάση μείωσης θα συνεχιστεί, με το επενδυτικό κενό να διαμορφώνεται στο 4% το 2024, στο 3% το 2025 και στο 2,3% το 2026.

Οι παραπονούμενοι του ανασχηματισμού

Όπως τώρα έγραφε ο Βηματοδότης, Διακαής πόθος του Πρωθυπουργού, όπως μου λένε καλοί γνώστες των κυβερνητικών παρασκηνίων, ήταν να βρει τεχνοκράτη για να καλύψει τη χηρεύουσα θέση του υφυπουργού Έρευνας και Καινοτομίας, από την οποία… αποχώρησε ο Αρίστος Δοξιάδης πριν καλά-καλά καθίσει στην καρέκλα. «Δεν το θέλω, αλλά θα υποχρεωθώ να πάω σε βουλευτή», φέρεται, μάλιστα, να είπε ο Κυριάκος Μητσοτάκης σε έναν από τους εξωκοινοβουλευτικούς που βολιδοσκόπησε.

Εν τέλει, επέλεξε τον Σταύρο Καλαφάτη, ο οποίος είναι πρώτος σε σταυρούς βουλευτής της Α΄ Θεσσαλονίκης και φέρεται να είχε ενοχληθεί με την παράλειψή του, κυρίως επειδή οι τρεις επόμενοι στο ίδιο ψηφοδέλτιο της περιφέρειάς του – ήτοι οι Κώστας Γκιουλέκας, Ελενα Ράπτη και Αννα Ευθυμίου – είχαν ήδη πάρει χαρτοφυλάκια υφυπουργών.

Τώρα που έγιναν τέσσερις οι θεσσαλονικείς υφυπουργοί, μαθαίνω ότι δυσαρεστήθηκαν ο πέμπτος και ο έκτος σε σειρά σταυροδοσίας, που είναι οι Δημήτρης Κούβελας και Στράτος Σιμόπουλος, που θεωρούσαν ότι το rotation θα έδινε και σε εκείνους μια ευκαιρία.

***

Ο ανασχηματισμός και οι «αστοχίες υλικού» (Δοξιάδης – Τσάφος) που «στιγμάτισαν» το πρωθυπουργικό προνόμιο ανασύνταξης του κυβερνητικού σχήματος, προκάλεσαν στη «γαλάζια» ΚΟ αισθήματα αμηχανίας έως δυσαρέσκειας. Βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος δεν κρύβουν στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις τους την απογοήτευσή τους, η οποία, προφανώς, συνοδεύεται και από τη συνακόλουθη δυσαρέσκεια όσων δεν άκουσαν να ανακοινώνεται το όνομά τους από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο.

Κάποιοι πέρασαν το κατώφλι του Μεγάρου Μαξίμου για τις σχετικές «διευκρινίσεις», ώστε να κατευναστούν τα πνεύματα. Μεταξύ αυτών και ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κόμματος Θάνος Πλεύρης, ο οποίος εκλήθη, σύμφωνα με πληροφορίες, από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Μαθαίνω μάλιστα ότι έγινε συζήτηση για την επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση, η οποία θα εκκινήσει, εκτός απροόπτου, εντός του 2025.