00:01 - 31/03/25

Τα γνωστά

Έχουμε πει πως όποτε θα δημοσιεύονται τα σχετικά στοιχεία θα στεκόμαστε σε αυτά, με την κατάσταση της πλειοψηφίας των περισσοτέρων νοικοκυριών να παραμένει αρκετά προβληματική, με ανάγκη άμεσων ουσιαστικών αυξήσεων των πραγματικών εισοδημάτων.

Όπως λοιπόν είχε γίνει γνωστό την προηγούμενη εβδομάδα. Προτελευταία στην κατάταξη όσον αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε όρους αγοραστικής δύναμης βρίσκεται η Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία για το 2024 που δημοσίευσε η Eurostat και είναι 30% χαμηλότερη από το ευρωπαϊκό μέσο όρο. Στη πρώτη θέση βρίσκεται το Λουξεμβούργο και στην τελευταία η Βουλγαρία.

Το 2024, παρατηρούνται σημαντικές διαφορές στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, εκφρασμένο σε πρότυπα αγοραστικής δύναμης, μεταξύ των χωρών της ΕΕ. 10 χώρες, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 34% του πληθυσμού της ΕΕ, ξεπερνούσαν το μέσο όρο της ΕΕ σε κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Το Λουξεμβούργο και η Ιρλανδία είχαν τα υψηλότερα επίπεδα (141% και 111% πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ, αντίστοιχα), πολύ πριν από τις Κάτω Χώρες (35% πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ), τη Δανία (+28%) και το Βέλγιο (+17%).

Το χαμηλότερο επίπεδο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ καταγράφηκε στη Βουλγαρία, με 34% κάτω από το μέσο όρο της ΕΕ. Η Ελλάδα και η Λετονία έπεσαν επίσης κάτω από τον μέσο όρο, κατά 30% και 29%, αντίστοιχα.

Γεωγραφική διάρθρωση

Το Λουξεμβούργο έχει μακράν το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ μεταξύ των 27 χωρών που περιλαμβάνονται σε αυτή τη σύγκριση, με 141% πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Αυτό εξηγείται εν μέρει από το γεγονός ότι ένας μεγάλος αριθμός κατοίκων εξωτερικού απασχολείται στη χώρα και συνεπώς συμβάλλει στο ΑΕΠ της, ενώ δεν αποτελεί μέρος του μόνιμου πληθυσμού του Λουξεμβούργου. Οι καταναλωτικές τους δαπάνες καταγράφονται στους εθνικούς λογαριασμούς της χώρας διαμονής τους.

Η Ιρλανδία έρχεται δεύτερη μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, με 111% πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ, ακολουθούμενη από τις Κάτω Χώρες και τη Δανία, με κατά κεφαλήν ΑΕΠ πάνω από 20% πάνω από το μέσο όρο. Το υψηλό επίπεδο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην Ιρλανδία μπορεί να εξηγηθεί εν μέρει από την παρουσία μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών που κατέχουν πνευματική ιδιοκτησία. Η συναφής με αυτά τα περιουσιακά στοιχεία εργολαβική παραγωγή συμβάλλει στο ΑΕΠ, ενώ μεγάλο μέρος του εισοδήματος που αποκτάται από την παραγωγή αυτή επιστρέφεται στους τελικούς ιδιοκτήτες των εταιρειών στο εξωτερικό.

Το Βέλγιο, η Αυστρία, η Γερμανία, η Σουηδία, η Μάλτα και η Φινλανδία ήταν τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ με κατά κεφαλήν ΑΕΠ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Η Γαλλία, η Ιταλία, η Κύπρος, η Ισπανία, η Τσεχία και η Σλοβενία βρίσκονταν λιγότερο από 10% κάτω από τον εν λόγω μέσο όρο, ακολουθούμενες από τη Λιθουανία και την Πορτογαλία με 10% έως 20% κάτω.

Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Εσθονίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας, της Κροατίας, της Ουγγαρίας, της Σλοβακίας και της Λετονίας ήταν 30% χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας ήταν 30% κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ και η Βουλγαρία κατέγραψε κατά κεφαλήν ΑΕΠ 34% κάτω πό τον μέσο όρο της ΕΕ.

Ελληνική Οικονομία

Την Παρασκευή 7/3/2025 ανακοινώθηκαν από την ΕΛΣΤΑΤ τα στοιχεία για το ΑΕΠ του 2024. Ο πραγματικός ρυθμός μεγέθυνσης ήταν 2,3%, οριακά υψηλότερος από την τελευταία πρόβλεψη του Υπουργείου Οικονομικών (2,2%), όπως αποτυπώθηκε τον Νοέμβριο του 2024 στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2025. Ωστόσο, όπως φαίνεται στο διάγραμμα 1, η μεταβολή στις επιμέρους συνιστώσες του ΑΕΠ από την πλευρά της δαπάνης αποκλίνουν αισθητά από τις αντίστοιχες προβλέψεις.

Συγκεκριμένα, μόνο η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε περισσότερο από την πρόβλεψη κατά 2,1% έναντι πρόβλεψης 1,7%. Αντίθετα, η δημόσια κατανάλωση μειώθηκε σημαντικά, κατά 4,1%, όταν η πρόβλεψη έβλεπε οριακή αύξηση κατά 0,4%. Αρκετά μεγάλη ήταν και η αστοχία στις επενδύσεις που προβλέπονταν να αυξηθούν 6,7% αλλά περιορίστηκαν στο 4,5%. Ακόμα μεγαλύτερη ήταν η αστοχία για τις εξαγωγές που αυξήθηκαν μόλις 1% έναντι της ιδιαίτερα φιλόδοξης πρόβλεψης για αύξηση 5,4%. Τέλος, οι εισαγωγές – που επιδρούν αρνητικά στην αύξηση του ΑΕΠ – αυξήθηκαν κατά 5,5%, αρκετά περισσότερο από την πρόβλεψη 4%.

Με άλλα λόγια, όλες οι συνιστώσες της δαπάνης (εκτός από την ιδιωτική κατανάλωση) εξελίχθηκαν χειρότερα από τις προβλέψεις της κυβέρνησης. Προκύπτει, επομένως, το ερώτημα από ποιες συνιστώσες προήλθε η αύξηση του συνολικού ΑΕΠ κατά 2,3%. Η απάντηση βρίσκεται στη συνιστώσα «Ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου» που διακρίνεται στον «Ακαθάριστο σχηματισμό παγίου κεφαλαίου», δηλαδή τις επενδύσεις, και τη «Μεταβολή αποθεμάτων», δηλαδή αγορές αγαθών και υπηρεσιών που δεν αυξάνουν το πάγιο κεφάλαιο και δεν μπορούν να ταξινομηθούν ως επενδύσεις. Εφόσον, όμως, πρόκειται για πραγματικές δαπάνες συνυπολογίζονται στο συνολικό ΑΕΠ.

Ένας απλός τρόπος να δείξουμε την επίπτωση κάθε επιμέρους συνιστώσας στη μεταβολή του ΑΕΠ είναι να υπολογίσουμε τη συνεισφορά τους, δηλαδή τη μεταβολή τους σαν ποσοστό του ΑΕΠ του προηγούμενου έτους. Αυτό δείχνει το διάγραμμα 2 που περιλαμβάνει και τη μεταβολή των αποθεμάτων ως διακριτή συνιστώσα

Στο διάγραμμα 2 μπορούμε να δούμε πόσο συνεισέφερε κάθε συνιστώσα στη συνολική μεταβολή του ΑΕΠ κατά 2,3%[1]. Η ιδιωτική κατανάλωση συνεισέφερε 1,4 ποσοστιαίες μονάδες αλλά η δημόσια κατανάλωση αφαίρεσε 0,8 μονάδες. Οι επενδύσεις συνεισέφεραν 0,7 ποσοστιαίες μονάδες και οι εξαγωγές 0,4 μονάδες, ενώ οι εισαγωγές αφαίρεσαν 2,4 ποσοστιαίες μονάδες. Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι η πρωτοφανής αύξηση των αποθεμάτων που συνεισέφερε 3,2 ποσοστιαίες μονάδες στη συνολική αύξηση του ΑΕΠ και χωρίς αυτή το ΑΕΠ δεν θα είχε αυξηθεί αλλά θα είχε μειωθεί. Μένει να δούμε αν σε μελλοντικές αναθεωρήσεις των στοιχείων, η μεταβολή αποθεμάτων θα επαναταξινομηθεί στις υπόλοιπες συνιστώσες.

Ένα τελευταίο στοιχείο που μπορούμε να δούμε είναι η διανομή του εγχώριου εισοδήματος μεταξύ μισθών, κερδών και κράτους. Συγκεκριμένα, οι μισθοί δίνονται από τις αμοιβές της εξαρτημένης εργασίας, τα κέρδη από το λειτουργικό πλεόνασμα και μικτό εισόδημα (που περιλαμβάνει το εισόδημα των αυτοαπασχολούμενων) και το κράτος από τη διαφορά μεταξύ φόρων στην παραγωγή και στις εισαγωγές μείον τις επιδοτήσεις (δεν περιλαμβάνει φόρους εισοδήματος και ασφαλιστικές εισφορές). Το διάγραμμα 3 παρουσιάζει τα παραπάνω εισοδηματικά μερίδια για το 2023 και το 2024.

Όπως βλέπουμε, το μερίδιο των μισθών στο συνολικό εισόδημα αυξήθηκε από 34,4% σε 35%, το μερίδιο των κερδών μειώθηκε από το 51,4% στο 50,2% ενώ το μερίδιο του κράτους αυξήθηκε από 14,2% σε 14,7%. Πρόκειται για θετική εξέλιξη που μετριάζει τη συρρίκνωση του μεριδίου των μισθών που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια εξαιτίας, κυρίως, του πληθωρισμού. Υπενθυμίζεται ότι το 2019 το μερίδιο των μισθών ήταν 36,8% ενώ το μερίδιο των κερδών ήταν 48,3% και το μερίδιο του κράτους 14,8%.

[1] Για την ακρίβεια, το άθροισμα των συνεισφορών είναι 2,5% και αποκλίνει ελαφρά από το 2,3% της συνολικής αύξησης καθώς η προσαρμογή της κάθε συνιστώσας σε σταθερές τιμές 2020 έχει γίνει με διαφορετικούς αποπληθωριστές.

Κόστος διαβίωσης

Η Αθήνα κατατάσσεται στην 23η θέση παγκοσμίως και 15η στην Ευρώπη, σύμφωνα με έρευνα του Compare the Market για τις πόλεις με το καλύτερο κόστος ζωής το 2024. Η θέση της Αθήνας στην κατάταξη είναι χαμηλότερη εξαιτίας του χαμηλού μέσου ετήσιου μισθού (€10.000-€15.000) σε σύγκριση με άλλες πόλεις και των υψηλών τιμών σε βασικά αγαθά, όπως το ψωμί (€5,23 για 500 γρ.) και η ηλεκτρική ενέργεια (€1,98/kWh). Παρόλα αυτά, η Αθήνα προσφέρει πιο προσιτές τιμές σε προϊόντα όπως το γάλα (€1,56/λίτρο) και τον καφέ (€2,97), ενώ το κόστος των δημόσιων συγκοινωνιών είναι ανταγωνιστικό (€3,96 για εισιτήριο μίας διαδρομής). Αν και υπάρχουν οικονομικές προκλήσεις, η Αθήνα παραμένει μια προσιτή επιλογή σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές μητροπόλεις.

Το Λουξεμβούργο κατέχει την τρίτη θέση στην κατάταξη των πόλεων με φιλικό κόστος ζωής, ακολουθούμενο από τη Μαδρίτη και τη Ρώμη. Η Σεούλ και το Μπρίσμπεϊν υπερίσχυσαν του Λουξεμβούργου σε όρους κόστους ζωής. Η Σεούλ είχε το χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας (2,50%), χαμηλά επιτόκια (3,50%) και συγκρατημένες αυξήσεις στις τιμές ακινήτων και ενοικίων από το 2015 (11,10% και 8,50%, αντίστοιχα), ενώ οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας ήταν επίσης χαμηλές (€0,12/kWh). Το Μπρίσμπεϊν, από την άλλη, επωφελήθηκε από πολύ χαμηλά κόμιστρα στις δημόσιες συγκοινωνίες (€0,31 ανά διαδρομή), φθηνότερη βενζίνη (€1,04 ανά λίτρο) και μικρότερη αύξηση των ενοικίων (17,70% από το 2015).

Αντίθετα, το Ρέικιαβικ, το Σαν Χοσέ και η Κοπεγχάγη εμφανίστηκαν ως οι λιγότερο οικονομικά φιλικές πόλεις για το κόστος διαβίωσης.

Η έρευνα εξέτασε 42 πρωτεύουσες από 37 οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες και 11 παράγοντες που επηρεάζουν το κόστος ζωής. Ο Γενικός Διευθυντής του Compare the Market για τα Χρηματοοικονομικά, Stephen Zeller, ανέφερε ότι δεν υπάρχει «τέλεια» πόλη για το κόστος ζωής. Αν και πόλεις όπως η Σεούλ, το Μπρίσμπεϊν και το Λουξεμβούργο βρίσκονται στην κορυφή της κατάταξης, καμία δεν έχει πάρει βαθμολογία πάνω από 6,70 στα 10. Ο κ. Zeller επισήμανε ότι η σύγκριση είναι το κλειδί για την εξεύρεση καλύτερων προσφορών και τη μείωση των καθημερινών εξόδων.

Αυτή είναι η πιο σωστή προσέγγιση

Γνωστό ότι ασχολούμαστε αρκετά με την αγορά ακινήτων και θεωρητικά και πρακτικά. Επειδή λοιπόν πολύ συχνά ακούμε πως παρά την άνοδο των τιμών των κατοικιών, συγκριτικά και με τις διεθνείς αγορές, υπάρχουνε μεγάλα περιθώρια ανόδου. Πιστεύουμε πως σε μεγάλο βαθμό το παρακάτω άρθρο προσεγγίζει το ζήτημα από σχετικά σωστή πλευρά, με το ζήτημα της αγοραστικής δύναμης των πολιτών να είναι κομβικής σημασίας για να πει κανείς αν μια αγορά είναι φτηνή ή όχι.

Πριν από μερικά χρόνια, η Ελλάδα εμφάνιζε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ιδιοκατοίκησης στην Ευρώπη, που ανερχόταν σε πάνω από 77% το 2010. Μετά τη δεκαετή οικονομική κρίση όμως, η κατάσταση έχει αλλάξει σημαντικά, και η χώρα μας φιγουράρει πλέον στις μεσαίες θέσεις της σχετικής κατάταξης, κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat για το 2023, η ιδιοκατοίκηση στην Ελλάδα δεν ξεπερνά το 69,4%, καταγράφοντας ιστορικό χαμηλό. Στο σύνολο της ΕΕ, η ιδιοκατοίκηση διαμορφώνεται στο 69,2%.

Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο τελευταίο Οικονομικό Δελτίο της ΕΚΤ, Ε. Μεταξύ των 11 χωρών (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Φινλανδία) που αφορά η μελέτη, η Ελλάδα έχει το τέταρτο μεγαλύτερο ποσοστό ενοικιαστών, πίσω μόνο από Γερμανία, Αυστρία και Φινλανδία, ενώ έχει το μεγαλύτερο ποσοστό ατόμων που φιλοξενούνται δωρεάν στο σπίτι όπου ζουν.

Η δραματική μείωση της ιδιοκατοίκησης στη χώρα όμως δεν είναι το μόνο σημείο προβληματισμού, αφού η Ελλάδα ξεχωρίζει και όσον αφορά το ποσοστό του διαθέσιμου εισοδήματος που πηγαίνει για την κάλυψη του ενοικίου. Σύμφωνα με την ίδια μελέτη, η χώρα μας έρχεται δεύτερη στη σχετική κατάταξη, πίσω μόνο από την Ιρλανδία. Συγκεκριμένα, το μέσο ενοίκιο στην Ελλάδα αντιστοιχεί στο 35% του μέσου εισοδήματος. Ο μέσος ρυθμός αύξησης των ενοικίων, δε, είναι ο τρίτος υψηλότερος ανάμεσα στις χώρες που συμμετέχουν στη μελέτη, πίσω από Πορτογαλία και Ιρλανδία, με αύξηση άνω του 6% τον τελευταίο χρόνο. 

Παρά ταύτα, τα ενοίκια στην Ελλάδα εξακολουθούν να είναι τα χαμηλότερα μεταξύ των 11 χωρών που περιλαμβάνονται στη συγκεκριμένη μελέτη, με το 50% των κατοικιών να νοικιάζονται έναντι ποσού 300-500 ευρώ και μέση τιμή τα 400 ευρώ. Στο σύνολο της ευρωζώνης, το 50% των ενοικίων βρίσκεται μεταξύ 440 και 820 ευρώ, ενώ το μέσο ενοίκιο διαμορφώνεται στα 680 ευρώ. Τα παραπάνω ευρήματα επιβεβαιώνουν ότι το πρόβλημα με τις τιμές των ακινήτων στην Ελλάδα δεν έγκειται τόσο στις τιμές τους καθαυτές, αλλά στα χαμηλά εισοδήματα του πληθυσμού της χώρας.

Ανηλεή πυρά κατά Τσάφου…

Όπως τώρα έγραφε ο Βηματοδότης … Oμοβροντία πυρών δέχθηκε από την αντιπολίτευση στην παρθενική εμφάνισή του στην Βουλή ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Νίκος Τσάφος με αφορμή την παλαιότερη ανάρτησή στην οποία αποκαλούσε το ψευδοκράτος «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» και την έχει κατεβάσει αναγνωρίζοντας το λάθος του.

Η παρουσία του όμως στην Βουλή με αφορμή τροπολογία που κατέθεσε, προκάλεσε σειρά παρεμβάσεων των κοινοβουλευτικών εκπροσώπων των κομμάτων που του είπαν ότι αυτό «δεν είναι ένα απλό λάθος», αλλά «αποτυπώνει την άποψη που έχει». Του καταλόγισαν ακόμη ότι εμφάνισε χάρτη στον οποίο η Λέσβος ήταν κόκκινη με τα χρώματα της Τουρκίας. Το «δια ταύτα» των περισσότερων τοποθετήσεων ήταν ότι δεν μπορεί να παραμένει μέλος της κυβέρνησης και ότι οφείλει να παραιτηθεί.

Ο μόνος που τον υπερασπίστηκε ήταν ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΝΔ Μακάριος Λαζαρίδης ο οποίος μίλησε για «ανθρωποφαγία» επειδή, όπως είπε, «έχει ξεκαθαρίσει το λάθος του με μεγάλη παρρησία» και ότι «προφανώς υπηρετεί και πιστεύει τις πάγιες εθνικές θέσεις», κάτι που δεν έχει αμφισβητηθεί ούτε από την κυπριακή κυβέρνηση με την οποία έχει συνεργαστεί σε ενεργειακά θέματα.

…και η «απολογία» που δεν θα είναι τελευταία

Ο ίδιος ο νεόκοπος υφυπουργός στην πρώτη τοποθέτησή του στην εθνική αντιπροσωπεία, επανέλαβε ότι η ανάρτησή του «ήταν σοβαρό λάθος και την έχω σβήσει», όμως για τον χάρτη διευκρίνισε πως υπάρχει πλήρης αντιστροφή, καθώς σήκωσε τον επίμαχο χάρτη για να αποκρούσει τα τουρκικά επιχειρήματα και του προσάπτουν πως τα υιοθετεί. «Εδώ γεννήθηκα, εδώ μεγάλωσα, πήγα στην Αμερική, δούλεψα σύμβουλος επιχειρήσεων, δίδαξα και το 2022 μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία ο Πρωθυπουργός μού είπε να γυρίσω στη χώρα και να βοηθήσω. Πιστεύω σε αυτή τη χώρα, θέλω να βοηθήσω αυτή τη χώρα», «απολογήθηκε» ο κ. Τσάφος.

«Στην ενέργεια κάνουμε πολλά πράγματα, αυτό ήρθα να υπηρετήσω, αυτό είναι το εθνικό συμφέρον: ενεργειακή αυτονομία, στρατηγική ανεξαρτησία και καλύτερες τιμές για τους Έλληνες», συμπλήρωσε σε εξαιρετικά χαμηλούς τόνους, χωρίς να κρύψει τη δυσαρέσκειά του για όσα του καταμαρτυρήθηκαν.

Συνεργάτης μου, πάντως, που παρεπιδημεί στο περιστύλιο της Βουλής προεξοφλεί ότι η χθεσινή «απολογία» Τσάφου δεν θα είναι η τελευταία. Κι αυτό καθώς ο υφυπουργός Ενέργειας αποτελεί προσφιλή σάκο του μποξ και για γαλάζιους βουλευτές που μετά τον πρόσφατο ανασχηματισμό έχουν λόγους να δείχνουν επιθετικοί…