Η παγκόσμια οικονομία εισέρχεται σε μια περίοδο βαθιάς αναδιάταξης των εμπορικών ροών, καθώς χώρες και επιχειρήσεις αναζητούν εναλλακτικές αγορές για να αποφύγουν το κύμα των υψηλότερων αμερικανικών δασμών από τη δεκαετία του 1930. Η Βόρεια Αμερική ήδη προσαρμόζεται: ο Καναδάς και το Μεξικό ανακατανέμουν τις ροές αυτοκινήτων, με το Μεξικό να καθίσταται πλέον σημαντικότερος προμηθευτής για τον Καναδά απ’ ό,τι οι Ηνωμένες Πολιτείες. Στην Ασία, η Κίνα εγκαταλείπει την αμερικανική σόγια και στρέφεται προς τη Νότια Αμερική, ενώ αποκαθιστά εμπορικές και αεροπορικές σχέσεις με την Ινδία, ανοίγοντας νέα κανάλια ανταλλαγής πρώτων υλών, συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων γαιών.

Η αναδιάρθρωση αυτή δημιουργεί μια νέα ισορροπία στο διεθνές εμπόριο, με επιπτώσεις τόσο στις μεγάλες δυνάμεις όσο και σε μικρές εξαγωγικές οικονομίες. Όπως επισημαίνει η Σεσίλια Μάλμστρεμ, πρώην επίτροπος Εμπορίου της Ε.Ε. και συνεργάτιδα του Peterson Institute for International Economics, «βλέπουμε ξεκάθαρες προσπάθειες για τη δημιουργία και ενίσχυση νέων εμπορικών συμμαχιών». Οι αλλαγές αυτές διαπερνούν κάθε κρίκο της εφοδιαστικής αλυσίδας, δημιουργώντας ευκαιρίες για εταιρείες logistics και μεταφορών. «Το παγκόσμιο εμπόριο θα συνεχίσει να ρέει», δηλώνει ο Κρίστιαν Γκονζάλες, αντιπρόεδρος της International Container Terminal Services στις Φιλιππίνες, εκφράζοντας συγκρατημένη αισιοδοξία για τις αναδυόμενες αγορές.

Τα στοιχεία δείχνουν ήδη τη μετατόπιση: οι κινεζικές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ μειώθηκαν τον Αύγουστο κατά 33%, ενώ οι αποστολές προς την ASEAN αυξήθηκαν κατά 23%, προς την Ε.Ε. κατά 10% και προς την Αφρική κατά 26%. Οι εκτιμήσεις της Clarksons καταγράφουν πτώση 3% στον διατλαντικό διάδρομο, αλλά ανάπτυξη σε όλες τις άλλες γραμμές. Παράλληλα, επενδύσεις σε λιμένες και κόμβους logistics ενισχύουν τη συνδεσιμότητα περιοχών που έως τώρα βρίσκονταν στο περιθώριο του παγκόσμιου εμπορίου.

Στην Ευρώπη, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει καταστήσει σαφές ότι η Ε.Ε. επιταχύνει την ενίσχυση των 76 διακρατικών εμπορικών συνεργασιών της. Στόχος είναι η ολοκλήρωση συμφωνιών με τη Mercosur και την Ινδονησία, καθώς και η επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων με την Αυστραλία. Η στρατηγική αυτή επιδιώκει να θωρακίσει τις ευρωπαϊκές εξαγωγές και να εξασφαλίσει πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες, μειώνοντας την εξάρτηση από την αμερικανική αγορά.

Παράλληλα, μικρές χώρες προσαρμόζονται με ταχύτητα. Το Περού αναζητά νέες αγορές για τα μύρτιλά του στην Ασία, ενώ το Λεσότο, σημαντικός εξαγωγέας υφαντουργικών προϊόντων, διευρύνει τις συνεργασίες του σε Ευρώπη, Αφρική και Ασία. Επιπλέον, 14 χώρες —μεταξύ των οποίων η Νέα Ζηλανδία, η Σιγκαπούρη, η Ελβετία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα— δημιούργησαν ένα νέο πλαίσιο εμπορικής και επενδυτικής συνεργασίας. Αυτές οι κινήσεις αναδεικνύουν την αυξανόμενη ανάγκη για ευελιξία και ταχύτητα λήψης αποφάσεων, ιδίως για μικρές οικονομίες που στηρίζονται στις εξαγωγές.

Σύμφωνα με το ΔΝΤ, ο αμερικανικός προστατευτισμός επιτάχυνε προσωρινά τις ροές πριν από την επιβολή των δασμών, ωθώντας τον ΠΟΕ να αναθεωρήσει προς τα πάνω την πρόβλεψη για την ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου το 2025 στο 2,4% (από 0,9%). Ωστόσο, η πρόβλεψη για το 2026 υποχωρεί στο 2,9%, έναντι προηγούμενης εκτίμησης 3,3%. Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι η νέα εμπορική γεωγραφία θα δημιουργήσει αναπόφευκτα «κερδισμένους και χαμένους».

Ο καθηγητής Eswar Prasad από το Cornell University προειδοποιεί ότι η μετάβαση σε ένα πολυπολικό εμπορικό σύστημα χωρίς ενιαίο πλαίσιο κανόνων θα πλήξει δυσανάλογα τις μικρές οικονομίες. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του Ανατολικού Τιμόρ, του νεότερου μέλους του ΠΟΕ, με πληθυσμό 1,4 εκατ. και κατά κεφαλήν ΑΕΠ 1.300 δολάρια. Ο εκπρόσωπός του στον ΟΗΕ, Αντόνιο ντα Κονσεϊσάο, ελπίζει ότι η ένταξη θα βοηθήσει τη χώρα να μειώσει την εξάρτησή της από το πετρέλαιο, ανοίγοντας δρόμο για νέες εξαγωγές καφέ, βανίλιας και φρούτων.

Την ίδια ώρα, οι επιπτώσεις των δασμών γίνονται αισθητές και σε μικρές επιχειρήσεις. Ο Μπεν Κνέπλερ, ιδιοκτήτης της αμερικανικής True Places, που παράγει έπιπλα στην Καμπότζη, αναγκάστηκε να διακόψει τις πωλήσεις στις ΗΠΑ. «Είναι παράδοξο να είμαστε αμερικανική εταιρεία και να μην πουλάμε στην Αμερική, αλλά αυτή είναι η νέα πραγματικότητα», δηλώνει.

Η Ίνα Σιμονόβσκα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Ντέιβις, συνοψίζει τη νέα εποχή: «Ανασχεδιάζουμε τον χάρτη του διεθνούς εμπορίου. Θα δούμε ολοένα περισσότερες διμερείς συμφωνίες μεταξύ χωρών ή περιφερειακών ομάδων».