Η Moody’s υποβάθμισε την πιστοληπτική αξιολόγηση των Ηνωμένων Πολιτειών, ακολουθώντας το παράδειγμα των S&P και Fitch που είχαν κάνει ανάλογες κινήσεις το 2011 και το 2023 αντίστοιχα. Δεδομένης της επιδείνωσης των δημοσιονομικών της χώρας τα τελευταία χρόνια, ήταν αναμενόμενο ότι και ο τρίτος μεγάλος οίκος αξιολόγησης θα προχωρούσε σε αντίστοιχη κίνηση. Η Moody’s ανακοίνωσε την υποβάθμιση της αξιολόγησης των ΗΠΑ από το ΑΑΑ στο Aa1 αργά το απόγευμα της Παρασκευής, μετά τη λήξη της συνεδρίασης των αγορών.

Στην ανακοίνωσή της, η Moody’s ανέφερε πως η απόφαση βασίστηκε στη σταδιακή αλλά συνεχή αύξηση του δημοσίου χρέους και των πληρωμών τόκων τα τελευταία δέκα χρόνια, σε επίπεδα σημαντικά υψηλότερα σε σχέση με άλλες χώρες με παρόμοια αξιολόγηση. Η αδυναμία διαδοχικών κυβερνήσεων και του Κογκρέσου να συμφωνήσουν σε μέτρα περιορισμού των ελλειμμάτων και του κόστους εξυπηρέτησης του χρέους αποτέλεσε επίσης καθοριστικό παράγοντα.

Παρ’ όλα αυτά, η πιθανότητα να αθετήσει η αμερικανική κυβέρνηση τις υποχρεώσεις της προς τους πιστωτές της παραμένει σχεδόν μηδενική. Όπως αποδείχθηκε και από τις προηγούμενες υποβαθμίσεις από S&P και Fitch, η δυνατότητα δανεισμού του αμερικανικού Δημοσίου επηρεάζεται από παράγοντες πολύ ευρύτερους της βαθμολογίας αξιολόγησης. Ενδεικτικά, οι ξένοι επενδυτές σχεδόν διπλασίασαν τις θέσεις τους σε κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ από το 2011, φτάνοντας πλέον τα 9 τρισ. δολάρια, ενώ μόνο μετά το 2023 προστέθηκαν περίπου 1,5 τρισ. δολάρια. Το δολάριο, άλλωστε, παραμένει το κυρίαρχο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, με μερίδιο 58%, έναντι μόλις 20% του ευρώ.

Έτσι, ενώ η ενέργεια της Moody’s δεν επηρεάζει άμεσα την ικανότητα των ΗΠΑ να εκπληρώνουν τις οικονομικές τους υποχρεώσεις, επισημαίνει την αυξανόμενη αδιαφορία απέναντι στην εκρηκτική άνοδο του χρέους και των ελλειμμάτων, τα οποία ξεπερνούν πλέον το 1 τρισ. δολάρια ετησίως. Από το 2019, οι ΗΠΑ έχουν αυξήσει το δημόσιο χρέος τους κατά περίπου 13 τρισ. δολάρια, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την πανδημία και να στηρίξουν τις πολιτικές των προεδριών Τραμπ και Μπάιντεν, ανεβάζοντας το συνολικό χρέος στα 36 τρισ. δολάρια.

Την ίδια στιγμή, οι Ρεπουμπλικάνοι στη Βουλή προωθούν προϋπολογιστικό σχέδιο που, σύμφωνα με εκτιμήσεις, θα προσθέσει 3,3 τρισ. δολάρια στο δημόσιο χρέος και θα αυξήσει το δημοσιονομικό έλλειμμα στο 7% του ΑΕΠ έως το 2034. Το δημόσιο χρέος, από το 100% του ΑΕΠ φέτος, προβλέπεται να φτάσει στο 117%, ενώ αν υλοποιηθούν οι φοροελαφρύνσεις και οι αυξήσεις δαπανών του σχεδίου, θα μπορούσε να εκτιναχθεί στο 125%.

Η Moody’s, εκφράζοντας σκεπτικισμό για την πολιτική βούληση, υπογραμμίζει ότι δεν αναμένει ουσιαστικές και μακροπρόθεσμες μειώσεις στα υποχρεωτικά έξοδα και στα ελλείμματα από τις προτάσεις που βρίσκονται στο τραπέζι.

Το πρόβλημα είναι γνωστό και στους αρμόδιους. Τον Μάιο, ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ δήλωσε ότι η χώρα βρίσκεται σε μη βιώσιμη δημοσιονομική πορεία και προειδοποίησε πως μια ενδεχόμενη κρίση θα μπορούσε να προκαλέσει "απότομη παύση" της οικονομικής δραστηριότητας λόγω αδυναμίας πρόσβασης σε χρηματοδότηση. Διαβεβαίωσε, πάντως, ότι θα κάνει ό,τι είναι δυνατό για να αποφευχθεί αυτό το σενάριο.

Ωστόσο, η κυβέρνηση Τραμπ – πέρα από την πρόθεση να επεκτείνει τον νόμο του 2017 για τις φορολογικές περικοπές, με το επιχείρημα ότι θα ενισχύσει την οικονομία και θα αυξήσει τα δημόσια έσοδα – δεν φαίνεται να έχει καταθέσει συγκεκριμένο σχέδιο για τη δημοσιονομική εξυγίανση. Η Moody’s κρίνει αυτή την προσέγγιση υπερβολικά αισιόδοξη. Όπως σημειώνει, την τελευταία δεκαετία τα ελλείμματα και το δημόσιο χρέος αυξήθηκαν, οι δημόσιες δαπάνες διογκώθηκαν και οι φορολογικές μειώσεις περιόρισαν τα κρατικά έσοδα. Παράλληλα, η αύξηση των επιτοκίων έχει εκτοξεύσει τις πληρωμές τόκων σε ιστορικά υψηλά επίπεδα.

Η πιο κρίσιμη ίσως επισήμανση της Moody’s αφορά ακριβώς αυτές τις πληρωμές. Το 2024, οι ΗΠΑ κατέβαλαν 1,13 τρισ. δολάρια για την εξυπηρέτηση του χρέους – σχεδόν διπλάσιο ποσό σε σχέση με προηγούμενα έτη. Υπάρχει σοβαρός προβληματισμός ότι αν συνεχιστεί αυτή η πορεία, τα φορολογικά έσοδα δεν θα επαρκούν ούτε για την κάλυψη των τόκων, και η κυβέρνηση θα αναγκάζεται να δανείζεται μόνο και μόνο για να πληρώνει τις υποχρεώσεις της — μια κατάσταση γνωστή στους οικονομολόγους ως «βόμβα χρέους».

Παρά τα ανησυχητικά αυτά δεδομένα, η διεθνής εμπιστοσύνη προς τις ΗΠΑ παραμένει υψηλή. Το Υπουργείο Οικονομικών ανέφερε ότι οι ξένοι επενδυτές αύξησαν τις θέσεις τους σε αμερικανικά κρατικά ομόλογα κατά 233 δισ. δολάρια τον Μάρτιο, μετά από 257 δισ. τον Φεβρουάριο – δύο συνεχόμενα ιστορικά ρεκόρ.

Η ιστορία είναι γεμάτη παραδείγματα μεγάλων εθνών και αυτοκρατοριών που κατέρρευσαν λόγω οικονομικής κακοδιαχείρισης και ανεξέλεγκτων ελλειμμάτων. Όταν τα περιθώρια στενεύουν, οι κοινωνίες αντιδρούν. Είναι απογοητευτικό το γεγονός ότι ελάχιστοι στο πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ φαίνεται να αντιμετωπίζουν το ζήτημα με τη σοβαρότητα που απαιτείται, επιλέγοντας την ευκολία της βραχυπρόθεσμης πολιτικής έναντι της υπεύθυνης στρατηγικής με μακροπρόθεσμο όραμα. Και όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες ηγούνται ακόμη της παγκόσμιας οικονομίας, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι αυτό θα συνεχιστεί και στο μέλλον.