«Με κάθε σεβασμό, προτείνουμε…». Έτσι ξεκινά μια επιστολή που υπογράφεται από ομάδα άνω των 300 βετεράνων της αμερικανικής διπλωματίας, των υπηρεσιών πληροφοριών και της εθνικής ασφάλειας, απευθυνόμενη στις Επιτροπές Πληροφοριών της Γερουσίας και της Βουλής. Για μια στιγμή, η διατύπωση της έκκλησης έδινε την εντύπωση σάτιρας αλά Τζόναθαν Σουίφτ στο «A Moderate Proposal». Ωστόσο, η πραγματικότητα ήταν πολύ πιο σοβαρή: η επιστολή αποτυπώνει με ακρίβεια τις ανησυχίες που εκφράζουν εδώ και μήνες αναλυτές και παρατηρητές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ.

Οι υπογράφοντες καλούν το Κογκρέσο να ζητήσει μια απόρρητη αξιολόγηση των μυστικών υπηρεσιών, η οποία θα απαντήσει σε καίρια ερωτήματα: Πιστεύουν οι σύμμαχοι των ΗΠΑ ότι η Ουάσιγκτον παραμένει μια σταθερή δημοκρατία; Θεωρούν την Αμερική αξιόπιστο εταίρο; Στρέφονται σε εναλλακτικές συμμαχίες για την ασφάλειά τους; Και ακόμη πιο ανησυχητικό: επεξεργάζονται σχέδια για το ενδεχόμενο πολεμικής αναμέτρησης «ενάντια στις Ηνωμένες Πολιτείες», εάν η Ουάσιγκτον συμμαχήσει με τη Ρωσία απέναντι στο ΝΑΤΟ ή την Ουκρανία; Η ιδέα και μόνο φαντάζει εφιαλτική.

Μια τέτοια αξιολόγηση, φυσικά, είναι μάλλον απίθανο να υλοποιηθεί. Το Κογκρέσο, όπου κυριαρχούν οι Ρεπουμπλικανοί, ευθυγραμμίζεται πλήρως με τον Τραμπ, ενώ και η κοινότητα πληροφοριών υφίσταται συστηματικό «εκκαθαριστικό» έλεγχο, με στόχο την απομάκρυνση οποιουδήποτε θεωρείται «άπιστος» – ακόμη κι αν αυτό σημαίνει την απώλεια κρίσιμης τεχνογνωσίας.

Επικίνδυνη αστάθεια σε κρίσιμες γεωπολιτικές εστίες

Τα περιστατικά που καταγράφονται το τελευταίο διάστημα εντείνουν τις ανησυχίες. Η πρόσφατη αποστολή ρωσικών drones στην Πολωνία, τα οποία καταρρίφθηκαν από αεροσκάφη του ΝΑΤΟ, δείχνει την πρόθεση του Βλαντίμιρ Πούτιν να δοκιμάσει τα συστήματα άμυνας και τη συνοχή της Συμμαχίας, εκμεταλλευόμενος την αμφισημία του Τραμπ απέναντι στο Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ.

Στη Μέση Ανατολή, ο ισραηλινός βομβαρδισμός στο Κατάρ –που φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αμερικανική βάση της περιοχής και θεωρείται στρατηγικός εταίρος εκτός ΝΑΤΟ– ανέδειξε την αδυναμία του Τραμπ να υπερασπιστεί έναν σύμμαχο. Παρά τις πρόσφατες συμφωνίες και «δώρα» που προσέφερε η Ντόχα, ο Αμερικανός πρόεδρος περιορίστηκε σε χλιαρές δηλώσεις δυσαρέσκειας.

Στη Γροιλανδία, η στάση του Τραμπ χαρακτηρίζεται ακόμη πιο ανησυχητική. Παρά το ότι το νησί ανήκει στη Δανία, ιστορικό σύμμαχο των ΗΠΑ, ο πρόεδρος εξακολουθεί να μιλάει για «κατάληψη». Μάλιστα, αποκαλύφθηκε ότι Αμερικανοί πράκτορες δρούσαν μυστικά, καταρτίζοντας λίστες με πιθανούς συνεργάτες σε περίπτωση αμερικανικής επέμβασης – μια κίνηση που οδήγησε την Κοπεγχάγη να καλέσει τον Αμερικανό πρέσβη για εξηγήσεις.

Η φθορά του συμμαχικού κεφαλαίου

Η εικόνα που σχηματίζεται είναι αυτή μιας Αμερικής που προσβάλλει, περιφρονεί ή αγνοεί συστηματικά τους συμμάχους της:

Ο Καναδάς, με τον οποίο μοιράζεται το μεγαλύτερο αμυντικό σύνορο στον κόσμο, πλέον θεωρεί την Ουάσιγκτον απειλή.

Η συνεργασία «Five Eyes» (ΗΠΑ, Βρετανία, Καναδάς, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία) πλήττεται από παρεμπόδιση κρίσιμων ανταλλαγών πληροφοριών για τη Ρωσία.

Οι νέες αμυντικές πρωτοβουλίες AUKUS και Quad τίθενται υπό αμφισβήτηση από τον Λευκό Οίκο.

Όπως σχολιάζει ο Γκράχαμ Άλισον του Χάρβαρντ, η συστηματική αποδόμηση του συμμαχικού ιστού από τον Τραμπ είναι τόσο καταστροφική που «προκαλεί αποπροσανατολισμό». Η διαχρονική στρατηγική των ΗΠΑ μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο –να εδραιώσουν ένα σταθερό πλέγμα συμμαχιών που απέτρεψε πολέμους και περιόρισε την εξάπλωση των πυρηνικών όπλων– τίθεται σήμερα υπό αμφισβήτηση.

Αντιδράσεις και νέες ισορροπίες

Η αμερικανική αδυναμία δίνει ώθηση σε εναλλακτικές συμμαχίες. Οι Ευρωπαίοι επιδιώκουν στενότερη συνεργασία, με Γαλλία, Γερμανία και Ηνωμένο Βασίλειο να συζητούν εφεδρικές αμυντικές συμφωνίες. Συζητήσεις αναδύονται ακόμη και για αναθεώρηση των πυρηνικών στρατηγικών, σε περίπτωση που η «ομπρέλα» των ΗΠΑ πάψει να ισχύει.

Την ίδια στιγμή, η Κίνα ενισχύει τη θέση της. Όπως σημειώνουν οι Κερτ Κάμπελ και Ρας Ντόσι, έχει ήδη ξεπεράσει τις ΗΠΑ σε αρκετούς στρατηγικούς δείκτες – από ναυτική ισχύ έως πατέντες και βιομηχανική βάση. Μόνο η συντονισμένη «συμμαχική κλίμακα» θα μπορούσε να αντισταθμίσει αυτή την υπεροχή. Όμως η πολιτική Τραμπ υπονομεύει ακριβώς αυτό το πλεονέκτημα.

Η απώλεια εμπιστοσύνης

«Ο Τραμπ απομονώνει την Αμερική», τονίζει ο Γκρέγκορι Μικς, πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής. «Δεν ηγείται – διώχνει τους συμμάχους, τους αντιμετωπίζει σαν αντιπάλους».

Στην ερώτηση ποιο ζήτημα τον ανησυχεί περισσότερο, η απάντησή του ήταν αποκαλυπτική: «Αυτό που με κρατά ξάγρυπνο είναι αν οι φίλοι και οι σύμμαχοί μας θα μας εμπιστευτούν ξανά». Και, όπως φαίνεται, η απάντηση που υπονοείται είναι δυσοίωνη: μάλλον όχι.