Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς έχει μια σπάνια ευκαιρία να καταστεί ένας από τους πιο καθοριστικούς ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το φιλόδοξο σχέδιό του, ύψους πολλών εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ, για τον εκσυγχρονισμό του στρατού και την ανακατασκευή κρίσιμων υποδομών, αποτελεί ίσως την ισχυρότερη ελπίδα της ΕΕ για την τόνωση της ανάπτυξης και την αναχαίτιση της επικίνδυνης ανόδου του ακροδεξιού λαϊκισμού.

Ωστόσο, το σχέδιο αυτό μπορεί να μετατραπεί σε μεγάλη απογοήτευση, εάν ο ίδιος και οι εταίροι του στον κυβερνητικό συνασπισμό δεν καταφέρουν να το εφαρμόσουν αποτελεσματικά.

Ο Μερτς, πολιτικός με μακρά σταδιοδρομία και υπόβαθρο στο εταιρικό δίκαιο, δεν είχε προκαλέσει ιδιαίτερη προσμονή όταν η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση επικράτησε στις εκλογές του Φεβρουαρίου. Στη συνέχεια, όμως, προέβη σε κάτι που φάνταζε αδύνατο: πέτυχε συμφωνία για να παρακαμφθούν οι αυστηροί δημοσιονομικοί κανόνες που για χρόνια επιβράδυναν τη Γερμανία και περιόριζαν την ευελιξία της ΕΕ. Η κυβέρνησή του ανακοίνωσε ότι θα επενδύσει όσα χρειαστούν για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας απέναντι στη Ρωσία, θα διαθέσει 500 δισ. ευρώ για την επανεκκίνηση μιας οικονομίας που έχει παγιδευτεί στη στασιμότητα λόγω ακριβής ενέργειας και κινεζικού ανταγωνισμού, και θα προχωρήσει σε μείωση της γραφειοκρατίας ώστε να καταστεί εφικτή η υλοποίηση αυτών των δεσμεύσεων.

Το στοίχημα αυτό είναι εξαιρετικά υψηλού ρίσκου. Με την απόφασή του να εγκαταλείψει τη δημοσιονομική ορθοδοξία που αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της γερμανικής ταυτότητας, ο Μερτς έχει δει τη δημοτικότητά του να υποχωρεί, ενώ το ακροδεξιό AfD ενισχύεται. Η μόνη λύση για να αντιστραφεί η κατάσταση είναι να παρουσιάσει απτά αποτελέσματα πριν από τις επόμενες εθνικές εκλογές, που το αργότερο θα διεξαχθούν το 2029. Για να το πετύχει, απαιτείται εντυπωσιακή ικανότητα υλοποίησης, τόσο για την ανασυγκρότηση ενός στρατού που έχει αποδυναμωθεί από δεκαετίες υποεπένδυσης όσο και για την εξασφάλιση ότι οι επενδύσεις σε τομείς όπως οι μεταφορές και το ενεργειακό δίκτυο θα αποδώσουν διαρκή οφέλη.

Παρά το ρίσκο, έχουν σημειωθεί ορισμένα θετικά βήματα. Η κυβέρνηση έχει θεσπίσει φορολογικές ελαφρύνσεις για επιχειρηματικές επενδύσεις και έχει επιταχύνει τις αδειοδοτήσεις για έργα όπως η κατασκευή νέων κατοικιών. Παρόλα αυτά, τα σημάδια επιβράδυνσης και απομάκρυνσης από τον αρχικό σχεδιασμό είναι εμφανή. Τον Σεπτέμβριο εγκρίθηκε από το κοινοβούλιο το ταμείο υποδομών των 500 δισ. ευρώ. Ωστόσο, αντί να μειωθεί η εξάρτηση από την ακριβή εισαγόμενη ενέργεια –για παράδειγμα με την επαναλειτουργία των πυρηνικών αντιδραστήρων που έχουν μπει σε αδρανοποίηση– η κυβέρνηση επιλέγει να επιδοτεί την ηλεκτρική ενέργεια για τη βιομηχανία. Επιπλέον, ορισμένα ποσά που προορίζονταν για επενδύσεις διοχετεύονται πλέον για την κάλυψη ελλειμμάτων του τακτικού προϋπολογισμού.

Οι προβλέψεις των οικονομολόγων αντανακλούν αυτές τις εξελίξεις. Το Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών εκτιμά ανάπτυξη μόλις 0,2% φέτος και 1,3% το 2025, κυρίως λόγω της προσωρινής ανόδου των δημόσιων δαπανών. Παράλληλα, οι αναλυτές που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση του Bloomberg μείωσαν την εκτίμησή τους για την ανάπτυξη του 2027 στο 1,5%, από 1,8% τον Ιούνιο.

Φυσικά, καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να υπερνικήσει όλες τις εξωτερικές αντιξοότητες. Οι επιζήμιες δασμολογικές πολιτικές των ΗΠΑ δεν βρίσκονται στον έλεγχο της Γερμανίας, ενώ υπάρχουν σοβαροί περιορισμοί ως προς τον αριθμό των εταιρειών και των ειδικών που μπορούν να υλοποιήσουν μεγάλα έργα. Παρ’ όλα αυτά, το τεράστιο επενδυτικό έλλειμμα που έχει συσσωρευτεί στη Γερμανία τα τελευταία είκοσι χρόνια σημαίνει ότι υπάρχουν τεράστια περιθώρια βελτίωσης της παραγωγικότητας: από την αναβάθμιση των ευρυζωνικών υποδομών έως τη σταθεροποίηση των διαβόητα αναξιόπιστων δρομολογίων των τρένων μεγάλων αποστάσεων της Deutsche Bahn.

Η Γερμανία έχει μια πραγματική ευκαιρία να ανακτήσει το χαμένο έδαφος. Αν όμως τα χρήματα που έχουν δεσμευτεί για επενδύσεις μετατραπούν σε επιδοτήσεις και τρέχουσες δαπάνες, η χώρα μπορεί να βρεθεί με εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ πρόσθετου χρέους και ελάχιστα απτά αποτελέσματα. Ο Μερτς και οι κυβερνητικοί του εταίροι φαίνεται, από τις δηλώσεις τους, να αντιλαμβάνονται πόσο κρίσιμο θα ήταν ένα τέτοιο λάθος. Απομένει να αποδειχθεί αν μπορούν να αποφύγουν αυτή την παγίδα και να υλοποιήσουν το πιο ριψοκίνδυνο αλλά και πιο καθοριστικό σχέδιο της σύγχρονης Γερμανίας.