Οι συνεχιζόμενοι περιορισμοί που επιβάλλει η Κίνα στις εξαγωγές σπάνιων γαιών δημιουργούν σοβαρά εμπόδια στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, παρά τις δεσμεύσεις του Πεκίνου για διευκόλυνση της διαδικασίας. Η πολιτική αυτή προκαλεί σημαντικές δυσκολίες στην εφοδιαστική αλυσίδα της Ε.Ε., ιδίως μετά την απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ τον περασμένο Απρίλιο να επιβάλει νέους δασμούς στο πλαίσιο της λεγόμενης «Ημέρας Απελευθέρωσης».

Από τότε, το Πεκίνο έχει θέσει σε εφαρμογή ένα καθεστώς εξαγωγικών αδειών που χαρακτηρίζεται από έντονη γραφειοκρατία. Αν και οι κινεζικές αρχές υποστηρίζουν ότι οι περιορισμοί είναι «ουδέτεροι», οι ευρωπαϊκές εταιρείες βρίσκονται αντιμέτωπες με χρονοβόρες διαδικασίες και χαμηλά ποσοστά έγκρισης. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Εμπορικό Επιμελητήριο στην Κίνα, έχουν κατατεθεί πάνω από 140 αιτήσεις από επιχειρήσεις που χρειάζονται τις κρίσιμες πρώτες ύλες, όμως λιγότερο από το 25% έχει εγκριθεί. Ήδη, κάποιες εταιρείες καταγράφουν σοβαρές ζημιές, με μία εξ αυτών να δηλώνει απώλειες εκατομμυρίων ευρώ.

Η Κίνα κατέχει δεσπόζουσα θέση στην παγκόσμια αγορά σπάνιων γαιών, καθώς το 2024 έλεγχε το 69% της εξόρυξης και περίπου το ήμισυ των γνωστών αποθεμάτων, σύμφωνα με τη Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ. Το στρατηγικό αυτό πλεονέκτημα χρησιμοποιείται από το Πεκίνο ως διαπραγματευτικό εργαλείο στις εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. Από τα τέλη του 2023 οι περιορισμοί έχουν ενταθεί, με την Κίνα να απαιτεί αποδείξεις ότι τα μέταλλα δεν θα αξιοποιηθούν για στρατιωτικούς σκοπούς.

Παρά τις προσωρινές εκεχειρίες και τις διαβεβαιώσεις που δόθηκαν στις συναντήσεις του καλοκαιριού μεταξύ του Σι Τζινπίνγκ, της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και Αμερικανών αξιωματούχων, οι καθυστερήσεις παραμένουν. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Επιμελητηρίου στην Κίνα, Γενς Εσκελουντ, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «δεν υπάρχει ουσιαστική αλλαγή μετά τη σύνοδο κορυφής».

Οι σπάνιες γαίες είναι ζωτικής σημασίας για πλήθος κλάδων, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, η άμυνα και οι τεχνολογίες αιχμής. Η έλλειψή τους ήδη πλήττει την παραγωγή, ενώ οι αναλυτές προειδοποιούν ότι περισσότερες ευρωπαϊκές εταιρείες ίσως αναγκαστούν να σταματήσουν τη λειτουργία τους αν συνεχιστούν οι καθυστερήσεις. Αν και τα κινεζικά τελωνειακά στοιχεία δείχνουν άνοδο στις εξαγωγές μαγνητών, η εικόνα για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις παραμένει δύσκολη.

Πέρυσι, σχεδόν οι μισές εισαγωγές σπάνιων γαιών της Ε.Ε. προήλθαν από την Κίνα, ενώ ακολούθησαν η Ρωσία και η Μαλαισία. Αυτό καταδεικνύει την εξάρτηση της Ευρώπης από το Πεκίνο, το οποίο παραμένει ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ε.Ε. με συναλλαγές ύψους 732 δισ. ευρώ το 2024.

Οι κινεζικές αρχές αναμένεται να παρουσιάσουν τον Οκτώβριο το νέο πενταετές σχέδιο για την περίοδο 2026–2030, στο οποίο οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα στρέψουν το ενδιαφέρον τους, αναζητώντας ενδείξεις για το αν θα υπάρξει χαλάρωση στο αυστηρό πλαίσιο αδειοδοτήσεων.