|
Είναι δε
τραγικό, ότι δεν συνειδητοποιείται η ζωτικής
σημασίας ανάγκη για «αλλαγή πλεύσης» σε
λειτουργικό χρόνο, διότι η ταχύτητα της εξέλιξης
είναι πολύ μεγάλη και παράγεται δύσκολα
διαχειρίσιμη πολυπλοκότητα, ενώ παράλληλα οι
πολίτες είναι σχεδόν ανέφικτο να διαχειρίζονται
νοητικά την συνεχώς μεταβαλλόμενη πραγματικότητα
και τις επιπτώσεις της, διότι είτε δεν διαθέτουν
επαρκή χρόνο και τα απαραίτητα μεθοδολογικά
εργαλεία, είτε δεν έχουν ολοκληρωμένη ενημέρωση.
Το
πολιτικό σύστημα, στο οποίο ανατίθεται η λήψη
δεσμευτικών αποφάσεων για την προοπτική των
κοινωνιών, από το ένα μέρος δεν ανταποκρίνεται
στις ανάγκες της εξέλιξης, διότι δεν πληροί τις
απαραίτητες ποιοτικές προϋποθέσεις και από το
άλλο μέρος η διαχείριση της δυναμικής, που
αναπτύσσεται, δεν ελέγχεται ως προς τις
συνθήκες, που δημιουργεί και τις επιπτώσεις τους
στην προοπτική του χρόνου.
Η
εμπειρική προσέγγιση και αποτύπωση της
πραγματικότητας είναι αποκαλυπτική. Ενώ η
αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση των κοινωνιών
και τα παγκόσμιας εμβέλειας προβλήματα και
ανισορροπίες (π.χ. κλιματική αλλαγή και οι
παρενέργειες της, παγκόσμια κατανομή εργασίας,
πανδημίες κ.λ.π.) επιβάλλουν την συνεργασία και
την οικοδόμηση ενός συστήματος παγκόσμιας
διακυβέρνησης, συμβαίνει το αντίθετο με την
κυρίαρχη οπτική του εθνικισμού.
Σύμφωνα
με το Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας για την Ειρήνη
στην Στοκχόλμη (SIPRI, Stockholm International
Peace Research Institute) στην Σουηδία το 2022
διπλασιάσθηκαν οι εισαγωγές στρατιωτικών
εξοπλισμών στην Ευρώπη, κυρίως λόγω της
αποστολής οπλικών συστημάτων στην Ουκρανία. Το
2022 η Ουκρανία έγινε ο τρίτος προορισμός όπλων
παγκοσμίως μετά το Κατάρ και την Ινδία. Οι
εισαγωγές όπλων στην Ουκρανία
συμπεριλαμβανομένων και των δωρεών από κράτη της
Δύσης εξηνταπλασιάσθηκαν αυτή την χρονιά σύμφωνα
με το SIPRI.
Τα 5
τελευταία χρόνια οι μεγάλες εξαγωγικές χώρες
όπλων ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (40%),
η Ρωσία (16%), η Γαλλία (11%), η Κίνα (5%) και η
Γερμανία(4%).
Οι
ευρωπαϊκές εισαγωγές οπλικών συστημάτων από το
2018 έως το 2022 αυξήθηκαν κατά 47% σε σύγκριση
με την προηγούμενη 5ετία. Στις άλλες ηπείρους
καταγράφεται μείωση εισαγωγών όπλων τα τελευταία
5 χρόνια (στην Αφρική -40%, στην Βόρεια και
Νότια Αμερική -20%, στην Ασία -7% και στην Μέση
Ανατολή -9%).
Πολύ
ανησυχητική είναι επίσης η απόφαση των κρατών
μελών της συμμαχίας AUKUS (Ηνωμένες Πολιτείες
Αμερικής, Βρετανία, Αυστραλία) να συγκροτήσουν
ένα κοινό στόλο πυρηνοκίνητων υποβρυχίων, τα
οποία θα ελέγχουν τον Ινδικό και τον Ειρηνικό
ωκεανό, ώστε να ισορροπήσουν τις συνθήκες, που
διαμορφώνονται με την άνοδο της κινεζικής
παρουσίας στην περιοχή.
Ο
εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών
Cin Gang είπε, ότι οι δυνάμεις, που συνθέτουν
την συμμαχία του AUKUS, «αγνοούν εντελώς τις
ανησυχίες της διεθνούς κοινότητας και προχώρησαν
σε ένα λανθασμένο και επικίνδυνο δρόμο». Επίσης
τόνισε, ότι η συμφωνία «θα οδηγήσει σε μια
κούρσα εξοπλισμών, θα υπονομεύσει το διεθνές
σύστημα μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων και θα
βλάψει την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα».
Πραγματικά αυτή η κίνηση από την συμμαχία του
AUKUS δείχνει, ότι δεν υπολογίζονται οι
κίνδυνοι, που συνεπάγονται οι πυρηνικοί
εξοπλισμοί, από τους ισχυρούς γεωπολιτικούς
«παίκτες» στο πλαίσιο της στόχευσης ελέγχου του
παγκόσμιου συστήματος ασφαλείας (της Κίνας
συμπεριλαμβανομένης).
Η
απάντηση από την Κίνα δεν άργησε να έλθει. Η
κινεζική Βουλή αύξησε τον προϋπολογισμό του 2023
στον στρατιωτικό τομέα κατά 7%, ενώ ενέκρινε τον
κυβερνητικό σχεδιασμό για την επίτευξη του
στόχου οικονομικής ανάπτυξης γύρω στο 5%. Ο
πρόεδρος της Κίνας Xi Jinping στην ομιλία του
είπε, ότι ο κινεζικός στρατός θα γίνει ένα
«μεγάλο σιδερένιο τείχος».
Άνοδος
των εξοπλισμών καταγράφεται και στην Βρετανία. Ο
βρετανός πρωθυπουργός Rishi Sunak ανακοίνωσε,
ότι θα επενδυθούν 5,6 δισεκατομμύρια ευρώ στην
άμυνα της χώρας του, επειδή «οι παγκόσμιες
συνθήκες γίνονται όλο και πιο ασταθείς και ο
ανταγωνισμός μεταξύ των κρατών γίνεται πιο
έντονος».
Ιδιαιτέρως αυτή η τοποθέτηση του βρετανού
πρωθυπουργού δείχνει και τον υψηλό βαθμό
διακινδύνευσης των ανισορροπιών, που παράγει το
πολιτικό σύστημα στο γεωπολιτικό επίπεδο σε όλο
τον πλανήτη.
Όμως η
παραγωγή ανισορροπιών δεν περιορίζεται μόνο στο
επίπεδο του γεωπολιτικού ανταγωνισμού και των
τεράστιων ποσών, που επενδύονται σε αυτό τον
τομέα, ενώ θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την
διαμόρφωση θετικών συνθηκών για την βιωσιμότητα
των κοινωνιών και την συρρίκνωση των ανισοτήτων
τόσο στο εσωτερικό τους όσο και μεταξύ τους.
Ιδιαιτέρως στην Δυτική και την Κεντρική Αφρική
λόγω των παρενεργειών της κλιματικής αλλαγής και
κυρίως εξαιτίας της λειψυδρίας και των πολύ
κακών κοινωνικών συνθηκών απειλούνται περίπου
200 εκατομμύρια άνθρωποι, διότι δεν έχουν καθαρό
νερό. Σύμφωνα με την Unicef πλήττονται
ιδιαιτέρως οι χώρες Benin, Burkina Faso,
Kamerun, Tschad, Guinea, Mali, Niger, Nigeria
και Somalia.
Επισημαίνεται δε, ότι σε παγκόσμιο επίπεδο
πεθαίνουν κάθε ημέρα πάνω από 1.000 παιδιά κάτω
των 5 ετών από ασθένειες, που προκαλούνται από
μη καθαρό νερό.
Σύμφωνα
δε με την έκθεση για το νερό σε παγκόσμιο
επίπεδο της UNESCO (22 Μαρτίου 2023) 2
δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε
καθαρό νερό. Στο μέλλον μάλιστα θα
αντιμετωπίσουν πρόβλημα λειψυδρίας και άλλες
περιοχές, που τώρα έχουν επάρκεια νερού. Σύμφωνα
με την Μη Κυβερνητική Οργάνωση OXFAM σε μερικές
περιοχές της Αιθιοπίας, της Κένυας και της
Σομαλίας από τον Ιανουάριο του 2021 το νερό
είναι 400% πιο ακριβό.
Οι
ανισορροπίες βέβαια δεν πλήττουν μόνο την
ανθρώπινη ζωή. Τον Μάρτιο του 2023 κύμα καυσώνων
και πλημμύρες στην Νοτιοανατολική Αυστραλία
προκάλεσαν μαζικό θάνατο σε τοπικά ψάρια, όπως
στον ποταμό Darling στο δυτικό τμήμα του
ομόσπονδου κρατιδίου New South Wales.
Το ίδιο
φαινόμενο παρατηρήθηκε μετά από ξηρασία στο
τέλος του 2018 και στις αρχές του 2019 με
μαζικούς θανάτους ψαριών. Η Αυστραλία πλήττεται
πολύ σκληρά από την κλιματική αλλαγή, τους
καύσωνες, τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες.
Επίσης η
δραστηριότητα των κοινωνιών προκαλεί την
κλιματική αλλαγή, η οποία με την σειρά της
διαμορφώνει συγκρουσιακές συνθήκες μεταξύ
ανθρώπων και ζώων, χωρίς να συνειδητοποιούνται
οι ευθύνες από τις κοινωνίες.
Η
κλιματική αλλαγή δυσκολεύει την εξεύρεση τροφής,
νερού και κατάλληλων οικοτόπων στα ζώα και τα
αναγκάζει να αναζητήσουν διεξόδους σε νέες
περιοχές με παρενέργεια τις συγκρούσεις, όπως
μεταξύ γαλάζιων φαλαινών με πλοία ή ελεφάντων,
που κάνουν «επιδρομές» σε χωράφια με
καλλιέργειες και έχουν ως αποτέλεσμα
τραυματισμούς ή θανάτους ζώων ή ανθρώπων.
Σύμφωνα
με μελέτη («Climate change as a global amplifier
of human-wildlife conflict», Briana Abrahms,
Neil H. Carter, T. J. Clark-Wolf …), που
δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature
Climate Change στις 27.2.2023 και ασχολήθηκε με
49 περιπτώσεις σύγκρουσης ανθρώπων και ζώων σε
όλες τις ηπείρους και στους πέντε ωκεανούς,
διαπιστώθηκε, πως οι συγκρούσεις αφορούν κάθε
ομάδα άγριας ζωής, πτηνά, ψάρια, θηλαστικά,
ερπετά μέχρι και αφρικανικούς ελέφαντες. Οι
αλλαγές στην θερμοκρασία και οι βροχοπτώσεις
είναι οι πιο συνήθεις αιτίες σε πάνω από το 80%
των περιπτώσεων.
Μια από
τις βασικές αιτίες για την συνεχή διαμόρφωση
επικίνδυνων ανισορροπιών είναι η εργαλειοποίηση
του ανθρώπου στο πλαίσιο της οργάνωσης και
λειτουργίας των κοινωνικών συστημάτων τόσο σε
εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, χωρίς να
λαμβάνονται υπόψη και να συνυπολογίζονται οι
παρενέργειες στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του
ανθρώπου, το κοινωνικό συμφέρον και η
βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας και της
βιοποικιλότητας.
Πολύ
χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η υποκατάσταση
του ανθρώπου από την τεχνητή νοημοσύνη στον
εργασιακό τομέα σε μηχανισμούς λήψης αποφάσεων
(π.χ. για την επιλογή εργασιακού δυναμικού)
μέχρι και στο στρατό με την χρησιμοποίηση των
φονικών ρομπότ (Νότια Κορέα).
Για την
ακολουθούμενη πορεία ως προς την εργαλειοποίηση
του ανθρώπου συμβάλλουν η μη οικοδόμηση
κοινωνικής συνείδησης σε λειτουργικό βαθμό και η
μη δραστηριοποίηση των κοινωνιών και των πολιτών
ως συλλογικών και ατομικών υποκειμένων. Για αυτό
δεν αναδεικνύονται ούτε εκφράζονται το ανθρώπινο
και το κοινωνικό συμφέρον στο πλαίσιο της
πολιτικής λειτουργίας και ενεργοποίησης.
Πολύ
σημαντική αιτία επίσης για την διαμόρφωση
ανισορροπιών με υψηλό βαθμό διακινδύνευσης είναι
η ακολουθούμενη εθνικιστική οπτική στην
διαχείριση της εξέλιξης σε συνθήκες
παγκοσμιοποίησης, στο πλαίσιο της οποίας η
αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση των κοινωνιών
είναι πολύ μεγάλη και παράλληλα διαμορφώνει την
πραγματικότητα.
Αυτή η
οπτική αυξάνει τις ανισότητες μεταξύ των
κοινωνιών, με αποτέλεσμα από το ένα μέρος να
πριμοδοτείται η σταδιακή συρρίκνωση αδύναμων
κοινωνιών (π.χ. στην Αφρική με την λειψυδρία και
την πιο σκληρή βίωση της κλιματικής αλλαγής) και
από το άλλο μέρος να υφίστανται και οι ισχυρές
κοινωνίες τις παρενέργειες με την μείωση των
φυσικών πόρων και την αύξηση των μαζικά
μετακινούμενων πληθυσμών προς τις ανεπτυγμένες
κοινωνίες του Βορρά.
Ακόμη
και η διαχείριση του χρόνου είναι προβληματική
τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο.
Οι πολιτικές αποφάσεις δεν ανταποκρίνονται στις
ανάγκες της ταχύτατα εξελισσόμενης
πραγματικότητας σε λειτουργικό χρόνο, αλλά
έπονται των εξελίξεων στους διάφορους τομείς
δραστηριοποίησης των κοινωνιών. Πολύ
χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι τραγωδίες
με το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη και την
πυρκαγιά στο Μάτι.
Όμως και
στο κοινωνικό πεδίο οι συνθήκες δεν διαφέρουν,
διότι οριοθετούνται από την οπτική του
βιολογικού χρόνου, η οποία διαπερνά τους
πολίτες. Σύμφωνα με αυτήν η υλική ευημερία στα
όρια του ατομικού βιολογικού χρόνου αποτελεί
βασικό κριτήριο για την πολιτική και κοινωνική
λειτουργία, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι
μακροπρόθεσμες παρενέργειες (π.χ. παράνομη
οικοδόμηση εκτός των ορίων του πολεοδομικού
σχεδιασμού, η οποία αυξάνει την πιθανότητα
πλημμυρών ή η εναπόθεση σκουπίδιών στο φυσικό
περιβάλλον με κίνδυνο πυρκαγιάς κ.λ.π.).
Επείγει
ο χώρος της πολιτικής να σταματήσει την παραγωγή
ανισορροπιών με υψηλό βαθμό διακινδύνευσης και
να αρχίσει να αντιμετωπίζει τους πολίτες ως
ατομικά υποκείμενα, με παράλληλη προώθηση της
δραστηριοποίησης τους ως συλλογικών υποκειμένων
στο πλαίσιο της κοινωνίας πολιτών, η οποία
στηρίζεται σε πολυδιάστατη, αντικειμενική και σε
βάθος ενημέρωση με επιστημονική τεκμηρίωση.
Με αυτό
τον τρόπο θα δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για
μια πιο ασφαλή πορεία προς το μέλλον με την
ανάληψη τόσο της πολιτικής όσο και της
κοινωνικής ευθύνης.
Παράλληλα είναι ζωτικής σημασίας ανάγκη στην
σύγχρονη πολυδιάστατη πραγματικότητα της
παγκοσμιοποίησης ο σχεδιασμός της εξέλιξης να
στηρίζεται σε ολιστικές πολιτικές, οι οποίες
ισορροπούν λειτουργικά και με βιώσιμο τρόπο την
δυναμική του συνόλου των κοινωνικών συστημάτων,
ώστε να αποφεύγονται οι μεταξύ τους ανισορροπίες
με οδυνηρές επιπτώσεις και υψηλό κόστος.
*πρώτη
δημοσίευση: Metarithmisi.gr |
