|
«Υφαλοκρηπίδα»: από τα λεξικά στο διεθνές
εθιμικό δίκαιο
Στα
τουρκικά, η υφαλοκρηπίδα αποδίδεται με τον όρο
«kta sahanlıği». Σύμφωνα με τα οικεία λεξικά, ο
όρος αυτός αντιστοιχεί στον γαλλικό «plateau
continental» και τον αγγλικό «continental
shelf», όπου και στους δύο γίνεται χρήση του
επιθέτου continental, δηλαδή ηπειρωτικός.
Η τουρκική
επιχειρηματολογία περί υφαλοκρηπίδας στηρίζεται
ακριβώς στη λεξικογραφική κατανόηση του διεθνούς
αυτού όρου, όπως αποδίδεται και στα τουρκικά.
Δεν είναι δύσκολο να κατανοήσουμε τη λογική των
Τούρκων.
Αφού κατά
κυριολεξία «η υφαλοκρηπίδα» είναι, εντός της
θάλασσας, η «ηπειρωτική πλάκα», το «ηπειρωτικό
πέτρωμα», μόνο οι ήπειροι Ευρώπης και Ασίας
μπορεί να έχουν υφαλοκρηπίδα. Τα νησιά όχι,
ιδίως μάλιστα αυτά που είναι ακριβώς απέναντι
από μια ήπειρο.
Με άλλα
λόγια, από τις ίδιες τις λέξεις ξεκινά η
παρεξήγηση. Οταν ο Τούρκος ακούει στη γλώσσα του
«ηπειρωτική πλάκα», είναι προφανές ότι του
φαίνεται έξω από τη φύση των πραγμάτων να δεχθεί
ότι τα νησιά έχουν γεωφυσικά, και συνακόλουθα
νομικά, υφαλοκρηπίδα.
Ομως, παρά
την ετυμολογία του όρου, ήρθε το διεθνές εθιμικό
δίκαιο και διευκρίνισε ότι και τα νησιά έχουν
υφαλοκρηπίδα.
«Πλήρης
επήρεια»: τι μας δείχνουν σε χάρτες τέσσερις
αποφάσεις;
Για την
έννοια της πλήρους επήρειας των νησιών, πρέπει
πριν από κάθε συζήτηση να γίνει αντιληπτό τι
ακριβώς έχει αποφασίσει σχετικώς η Διεθνής
Δικαιοσύνη σε συγκεκριμένες αντίστοιχες προς την
ελληνοτουρκική διαφορά περιπτώσεις. Και για να
γίνει αυτό αντιληπτό, τα λόγια δεν αρκούν.
Πρέπει να το δούμε σε χάρτες.
Στους
χάρτες 1 και 2 εμφανίζεται ο καθορισμός της
υφαλοκρηπίδας μεταξύ Νικαράγουας και Κολομβίας.
Στον χάρτη
1 γίνεται εμφανές ότι οι δύο χώρες απέχουν
σημαντικά η μία από την άλλη. Ομως, νησιά που
ανήκουν στην Κολομβία βρίσκονται κοντά στις
ακτές της Νικαράγουας.
Η θέση της
Νικαράγουας ήταν να τεθεί η διαχωριστική γραμμή
της υφαλοκρηπίδας των δύο χωρών στην ενδιάμεση
γραμμή μεταξύ των ηπειρωτικών τους εδαφών. Να
αγνοηθούν παντελώς τα νησιά τους.
Τα νησιά
της Κολομβίας να μην έχουν δηλαδή καμία επήρεια
στον καθορισμό υφαλοκρηπίδας, απλώς να
αναγνωριστεί γύρω τους μια μικρή αιγιαλίτιδα
ζώνη.
Η Κολομβία,
διαμετρικώς αντίθετα, πρόβαλε ότι η διαχωριστική
γραμμή της υφαλοκρηπίδας έπρεπε να τεθεί στη
μέση της θαλάσσιας έκτασης μεταξύ των
αντιμέτωπων νησιών κάθε χώρας και έτσι να
αποκλειστεί εντελώς οποιοδήποτε δικαίωμα σε
υφαλοκρηπίδα της Νικαράγουας πίσω από τα
κολομβιανά νησιά προς τον Ωκεανό.
Στο χάρτη 2
βλέπουμε τι αποφάσισε το Δικαστήριο. Αναγνώρισε
περιορισμένη επήρεια στα νησιά της Κολομβίας.
Στα πιο απομακρυσμένα αναγνώρισε θύλακα χωρικών
υδάτων γύρω τους. Στα περισσότερα, που
εμφανίζονταν ως σύμπλεγμα, αναγνώρισε μόνο
χωρικά ύδατα στο μέτωπό τους προς τις ακτές της
Νικαράγουας, αλλά στο μέτωπό τους προς την
ενδιάμεση ηπειρωτική γραμμή χορήγησε μια στήλη
υφαλοκρηπίδας που έφθανε μέχρι τον Ωκεανό.
Χάρτης 1:
ICJ 2012 – Λύση: θύλακα + στήλη υφαλοκρηπίδας
Στο χάρτη 3
βλέπουμε καθαρά τη «στήλη ύδατος» ως λύση για
τον καθορισμό θαλάσσιων ζωνών. Στη σχετική
υπόθεση, Γαλλία και Καναδάς είχαν ζητήσει από τη
Διεθνή Διαιτησία να καθορίσει τα όρια της ΑΟΖ
μεταξύ των δύο χωρών, καθώς τα γαλλικά νησιά Σαν
Πιερ και Μικελόν βρίσκονταν πολύ κοντά στις
καναδικές ακτές.
Χάρτης 3:
Διαιτησία 1992 – St Pierre & Miquelon: 12 ν.μ +
στήλη ΑΟΖ
Η Διαιτησία
κατέληξε στην εξής λύση: Περιέβαλε τα γαλλικά
νησιά σε θύλακα χωρικών υδάτων 12 ναυτικών
μιλίων. Και, μετά, πίσω από τα νησιά προς τον
Ατλαντικό Ωκεανό καθόρισε μια στήλη ΑΟΖ, της
οποίας οι δύο παράλληλες γραμμές ξεκινούσαν από
τις άκρες των εδαφών των γαλλικών νησιών και όχι
από τις άκρες των χωρικών υδάτων τους.
Περιορισμένη επήρεια και εδώ.
Στους
χάρτες 4 και 5 βλέπουμε περιπτώσεις όπου η
Διεθνής Δικαιοσύνη δεν αναγνώρισε επήρεια σε
μικρά νησιά, σε υφαλοκρηπίδα (χάρτης 4) και σε
ΑΟΖ (χάρτης 5).
Χάρτης 4:
Anglo-French 1977 – Channel Islands: μόνο 112
ν.μ
Οι
συγκεκριμένες περιστάσεις των δύο υποθέσεων ήταν
τέτοιες που κατέστησαν ανεπίτρεπτο, τουλάχιστον
κατά την αντίληψη όσων έκριναν τις περιπτώσεις,
να δεχτούν κάτι αντίθετο. Ετσι, τα βρετανικά
νησιά απέναντι από το γαλλικό ηπειρωτικό έδαφος
περιβλήθηκαν σε θύλακα 12 ναυτικών μιλίων.
Ενώ το
μικρό κατοικημένο νησί του Μπανγκλαντές,
απέναντι ακριβώς από τη Μιανμάρ, δεν κρίθηκε
άξιο να του αναγνωριστεί δικαίωμα σε ΑΟΖ, μόνο
σε χωρικά ύδατα.
Χάρτης 5Q
ITLOS 2012 – St. Martin’s Island: χωρίς επήρεια
σε ΑΟΖ
Τι
σημαίνουν για το Αιγαίο αυτές οι τέσσερις
αποφάσεις;
Στο δεξί
μέρος της διαχωριστικής γραμμής μεταξύ των
ηπειρωτικών εδαφών Ελλάδας και Τουρκίας – γραμμή
που αρχίζει στον Εβρο και καταλήγει στην Κρήτη –
τα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και η
Τουρκία με τα εδάφη της προβάλλουν δικαιώματα σε
υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ που μεταξύ τους
επικαλύπτονται.
Οι
τέσσερις αποφάσεις όμως δείχνουν σαφέστατα ότι:
Ούτε η
Τουρκία έχει δίκιο όταν περιορίζει την επήρεια
των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου μόνο
στα ελληνικά χωρικά ύδατα γύρω από τα νησιά
αυτά.
Ούτε η
Ελλάδα έχει δίκιο αν θεωρεί, όπως η Κολομβία
στην υπόθεση που αναφέρθηκε, ότι η πλήρης
επήρεια των ελληνικών νησιών σημαίνει αυτομάτως
τον πλήρη αποκλεισμό της Τουρκίας πέραν της
θαλάσσιας διαχωριστικής γραμμής των ακτών της
από τα ελληνικά νησιά.
Κανείς δεν
μπορεί να πει με βεβαιότητα πού ακριβώς θα
κατέληγε η Διεθνής Δικαιοσύνη αν επιλαμβανόταν
του καθορισμού των θαλάσσιων ζωνών στο Αιγαίο
Πέλαγος. Πιθανόν να απέκλειε την προβολή της
Τουρκίας στο ανοικτό Αιγαίο. Αν αποφάσιζε έτσι,
αυτό όμως θα γινόταν ύστερα από λεπτομερειακή
εξέταση πλείστων παραγόντων που θα σταθμίζονταν
συγκεκριμένα, και όχι με αυτοματισμούς, μιας
απόλυτης αντίληψης περί την πλήρη επήρεια.
Για να
φθάσουμε ωστόσο εκεί, στη λύση δηλαδή του
προβλήματος από τη Διεθνή Δικαιοσύνη, πρέπει
προκαταρκτικά οι δύο λαοί – όχι οι υπουργοί τους
– να αντιληφθούν τι είναι στο Διεθνές Δίκαιο η
«υφαλοκρηπίδα» και τι η «πλήρης επήρεια». Κι
αυτό, αν θέλουμε πράγματι να λύσουμε τις
διαφορές μας με βάση το υπαρκτό Διεθνές Δίκαιο,
όχι ό,τι ο καθένας, κακόπιστα ή καλόπιστα,
επικαλείται χωρίς γνώση.
Στην
αναζήτηση του μίτου της Αριάδνης, αυτό θα πρέπει
να είναι το πρώτο βήμα.
Ο
κ. Ιωάννης Σαρμάς είναι τέως υπηρεσιακός
πρωθυπουργός, επίτιμος πρόεδρος του Ελεγκτικού
Συνεδρίου.
Πρώτη
δημοσίευση στο Βήμα
|
