|
Με έναν
τρόπο βλέπει κανείς να επαναλαμβάνεται το σχήμα
και τώρα με την εκλογή Μαμντάνι στη Νέα Υόρκη:
λέχθηκε ότι ο Μαμντάνι να είναι, τρόπον τινά, η
άλλη όψη του τραμπικού «άκρου», ο Μαμντάνι ο
λαϊκιστής και «ισλαμιστής» ως η άλλη, τάχα,
πλευρά των MAGA δημαγωγών.
Το πιο πάνω
σχήμα δεν έχει να πει κάτι για το τι συντελείται
γύρω μας. Πολύ γρήγορα μετατράπηκε σε ιδεολογικό
δηλητήριο ενώ προοριζόταν για φάρμακο στις τυχόν
ψευδαισθήσεις ή στα σφάλματα της πολιτικής. Αν
μάλιστα φανερώνει η αμερικανική εμπειρία της
τραμπικής περιόδου, όπως και οι εξελίξεις σε
πολλές ευρωπαϊκές και λατινοαμερικανικές χώρες,
είναι κάτι πολύ διαφορετικό: οι φορείς του
συμβατικού (νεο)φιλελεύθερου κέντρου συμβάλλουν
στη διάδοση (ακρο)δεξιών ιδεών και συναισθημάτων
στο κοινωνικό σώμα. Οι Αντριου Κουόμο της
συμβατικής ελίτ φαίνεται πως συνεννοούνται
καλύτερα με τους Τραμπ παρά με τους Μαμντάνι.
Μπορεί να
το δει κανείς σαν συμφωνία κυρίων μεταξύ όσων
προτιμούν ειλικρινά να έλθει το τέλος του κόσμου
παρά να αλλάξουν οι βάσεις της οικονομικής και
κοινωνικής πολιτικής. Σε όσους θεωρούν πιο
φυσιολογικό ότι κατασκευάζουν τεράστια υπόγεια
καταφύγια ο Ζάκερμπεργκ ή ο Μπέζος παρά να
δυσκολέψει, έστω λίγο, η «μοίρα» των
δισεκατομμυριούχων (πόσω μάλλον να κηρυχθούν
εκτός δημοκρατικού τόξου οι ακόρεστοι
ολιγάρχες).
Στην
περίπτωση του εκλεγέντος Μαμντάνι φάνηκε καθαρά
ότι κάποιοι συντηρητικοί πραγματιστές χάνουν την
ψυχραιμία τους όταν μια άλλη πολιτική φωνή
αποτιμήσει διαφορετικά τα ζητήματα αντλώντας από
εναλλακτικές παραδόσεις. Ακόμα και η μνεία σε
κάποιον σοσιαλισμό ηχεί στα μουδιασμένα αφτιά
σαν προάγγελος όλων των δεινών.
Ασκείται
φυσικά κριτική σε θεσμικές εκτραχύνσεις και
αισθητικές πλευρές του τραμπισμού. Αυτό είναι
εύκολο και μάλλον κομψό. Στο όνομα όμως του
συναλλακτικού ρεαλισμού, πολιτικές ηγεσίες όπως
και πολίτες-ψηφοφόροι των κατεστημένων κομμάτων
στη Δύση σαγηνεύονται από τα αποτελέσματα της
τραμπικής «αποφασιστικότητας».
Σαν να λένε
«είναι άθλιος» μεν, όμως δεν τα πάει και άσχημα.
Το είδαμε το προηγούμενο διάστημα με χτυπήματα
κάτω από τη μέση στα πρόσωπα ή στα κινήματα που
ύψωσαν φωνή. Είτε είναι η Γκρέτα Τούνμπεργκ είτε
ο Μαμντάνι είτε το παγκόσμιο κίνημα αλληλεγγύης
στον παλαιστινιακό λαό κ.λπ., δέχτηκαν
καταιγιστικά πυρά από έναν γαλαξία με ανάμεικτη
προέλευση, είτε τη συμβατική Κεντροδεξιά είτε
την πολύμορφη άκρα Δεξιά.
Τα
προδρομικά σημάδια αυτής της αμοιβαίας
«κατανόησης» μεταξύ συμβατικών αστικών δυνάμεων
και τραμπισμού ή νεολεπενισμού είναι σαφή: η
επίθεση στα δικαιώματα υπό το πρόσχημα της
εναντίωσης στη woke κουλτούρα, η καταφυγή στην
αυστηροποίηση των ποινών ως εύκολη απάντηση στις
ανομικές πλευρές της κοινωνικής πραγματικότητας,
η στροφή στη στρατιωτικοποίηση μαζί με έναν
«αντικομμουνισμό» του ψυγείου γεμάτο στερεότυπα.
Θεωρείται,
ας πούμε, λαϊκιστικός αριστερισμός μια λίγο πιο
τολμηρή αναδιανεμητική και προνοιακή πολιτική
και ένδειξη μνησικακίας η απαίτηση για
φορολόγηση των δισεκατομμυριούχων. Μετριοπαθή
αιτήματα κάποιας ηθικής επανόρθωσης, όπως η
κατάργηση των φορολογικών παραδείσων ή μια
αυστηρή ρύθμιση του ανερμάτιστου καπιταλισμού
της Τεχνητής Νοημοσύνης, λογαριάζονται επίσης ως
πολιτικοί και οικονομικοί κίνδυνοι.
Συγχρόνως
έγινε φανερό ότι οι ευρωπαϊκές φιλελεύθερες και
συντηρητικές ελίτ χρησιμοποίησαν την πουτινική
εισβολή και τον πόλεμο στην Ουκρανία ως πεδίο
ευκαιριών για να «οπισθοδρομήσουν» όπως το
επιδίωκαν: προς τα ορυκτά καύσιμα, την πολεμική
οικονομία, την εγκατάλειψη φιλόδοξων στόχων που
τους δημιουργούσαν εκλογικά άγχη. Η απουσία
σημαντικών αντιπολιτεύσεων και οι συνθήκες
υπαρξιακής αβεβαιότητας που φέρνει παντού ο
επικείμενος τεχνολογικός μετασχηματισμός
απελευθερώνουν χώρο για να υπάρξει αυτό που ο
ίδιος ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ αποκαλεί
ηθική χρεοκοπία.
Αυτή η
πορεία προς όλο και πιο δεξιά έχει πολλούς
λόγους. Οφείλεται και στην ανυποληψία των
περισσότερων εκδοχών πολιτικής Αριστεράς, όπως
και το ότι ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού
προτιμά ένα μέτριο παρόν από οποιαδήποτε
περιπέτεια στο άγνωστο. Το θεμέλιο του αδιεξόδου
είναι η μαζική παραίτηση εκατομμυρίων πολιτών
από την ιδιότητα του πολίτη.
Και
επιπλέον το γεγονός πως ο κόσμος έχει τρομάξει
από την πολυπλοκότητα των σύγχρονων συστημάτων,
τις ευέλικτες απορρυθμίσεις των συμβολαίων και
βυθίζεται σε άγχη επιβίωσης που παράγουν κόπωση.
Πολιτικές
στιγμές όπως η εκλογή Μαμντάνι στη Νέα Υόρκη
είναι, λοιπόν, συμβολικές ρωγμές σε αυτή την
αίσθηση ότι ο βιότοπος της πολιτικής μοιράζεται
ανάμεσα σε «συστημικές» και ψευδο-αντισυστημικές
φυσιογνωμίες και σχήματα, στους Κουόμο και στους
Τραμπ του πλανήτη.
Δεν έχουμε
την άνοδο «δύο λαϊκισμών» όσο μια προσπάθεια
στεγανοποίησης της πολιτικής και της Δύσης σε
μοντέλα και ιδέες που δεν ενδιαφέρονται για το
τι θα συμβεί μετά από δέκα ή τριάντα χρόνια στο
περιβάλλον, στην εργασία, στα δικαιώματα.
Πολιτικά πρόσωπα όπως ο νέος δήμαρχος της Νέας
Υόρκης διαφέρουν γιατί ακριβώς δεν συναινούν σε
αυτή τη φιλοσοφία κυνικών δεινοσαύρων που ζουν
στα bunkers των προνομίων τους. Είναι όμως η
εξαίρεση και όχι ο κανόνας και αυτό προφανώς δεν
αρκεί.
Ο κ.
Νικόλας Σεβαστάκης είναι καθηγητής Πολιτικής
Φιλοσοφίας στο ΑΠΘ, συγγραφέας.
Πρώτη
δημοσίευση στο Βήμα
|
