|
Στο
εύστοχο άρθρο του
«The last grand strategists: what Brzezinski and
Kissinger could teach Trump» (12 Απριλίου) στη
στήλη “The Weekend Essay” των Financial Times, ο
Έντουαρτ Λους καταλήγει ότι ο κόσμος είχε
μεγαλύτερο ενδιαφέρον την εποχή που στις
εξωτερικές υποθέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών της
Αμερικής πρωταγωνιστούσαν οι δύο κορυφαίοι της
στρατηγικής, ο Χένρι Κίσινγκερ και ο Ζμίπγκνιου
Μπρεζίνσκι· διότι σε κάθε περίπτωση οι
ανταγωνιστικές στρατηγικές υπερτερούν της
έλλειψης στρατηγικής.
Για την
ακρίβεια, δεδομένου ότι και οι δύο ακαδημαϊκοί
ανέλυαν σταθερά τις σινοαμερικανικές σχέσεις στο
πλαίσιο της γεωπολιτικής και της διεθνούς
πολιτικής οικονομίας, με το όφελος της
αναδρομικής θεώρησης των πραγμάτων η οπτική τους
προσφέρει πολύτιμα μαθήματα για την περιήγηση
στην τρέχουσα παγκόσμια τάξη.
|
|
Αμφισβητώντας την πρόγνωση για την αναπόφευκτη
αναβίωση του «Μέσου Βασιλείου» (στα κινεζικά
Chung-ku) ως παγκόσμιας κεντρικής δύναμης, ο
Μπρεζίνσκι έγραφε στο βιβλίο του Η Μεγάλη
Σκακιέρα ότι, πρώτον, προκειμένου να διατηρηθούν
οι εκρηκτικοί αναπτυξιακοί ρυθμοί της Κίνας σε
βάθος ιστορικά μακράς περιόδου, απαιτείται
μεταξύ άλλων ένας ασυνήθιστα επιτυχημένος
συνδυασμός αποδοτικής ηγεσίας, πολιτικής
ηρεμίας, κοινωνικής πειθαρχίας, υψηλών ποσοστών
αποταμιεύσεων, συνεχιζόμενης εισροής ξένων
επενδύσεων και περιφερειακής σταθερότητας·
δεύτερον, για να επιτευχθεί μια ελεγχόμενη
δημοκρατικοποίηση, η κινεζική πολιτική ελίτ θα
πρέπει να εμφορείται από ρεαλισμό και κοινή
λογική, ενώ ο πληθυσμός θα πρέπει να είναι και
υπομονετικός και μη απαιτητικός· και τρίτον,
ακόμα κι αν η Κίνα αποφύγει σοβαρές πολιτικές
αναταραχές και καταφέρει να διατηρήσει υψηλούς
ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης επί ένα τέταρτο
του αιώνα (μέχρι τη δεκαετία του 2020), η Κίνα
θα εξακολουθεί να είναι συγκριτικά πολύ φτωχή
—στις χαμηλότερες θέσεις του κόσμου σε ό,τι
αφορά το κατά κεφαλήν εισόδημα.
Ο
Μπρεζίνσκι μάλλον δεν αστόχησε να συλλάβει την
μεγάλη εικόνα. Ωστόσο, παρά τη συγκριτική
υστέρηση της Κίνας βάσει της παγκόσμιας
κατάταξης ως προς τη φτώχεια, αξίζει να
σημειωθεί ότι μέσα σε 45 χρόνια, από το 1980 έως
το 2025, το ΑΕΠ κατά κεφαλήν στην Κίνα σε σχέση
με το αντίστοιχο στις ΗΠΑ θα έχει ανέλθει από 2%
το 1980 σχεδόν στο ένα τρίτο των αμερικανικών
επιπέδων φέτος, σύμφωνα με τις πρόσφατες
προβλέψεις του ΔΝΤ στο World Economic Outlook
(Απρίλιος 2025).
Ο
Κίσινγκερ, ο άλλος κορυφαίος της στρατηγικής,
όπως μας υπενθυμίζει ο Λους, «μαγνητιζόταν
πάντοτε από την πυξίδα του Συνεδρίου της Βιέννης
του 1815· έναν κόσμο, στον οποίον οι μεγάλες
δυνάμεις επεδίωκαν να βρίσκονται σε ισορροπία».
Σε αντιδιαστολή με την θεώρηση αυτή, στο βιβλίο
του Παγκόσμια Τάξη ο Κίσινγκερ σημειώνει ότι
στην περίοδο μετά την ίδρυση της Λαϊκής
Δημοκρατίας της Κίνας τον Οκτώβριο του 1949, η
αντίληψη του Μάο ήταν ότι μια νέα Κίνα θα
αναδυόταν από την καταστροφή της παραδοσιακής
κομφουκιανής κουλτούρας, η οποία έδινε έμφαση
στην αρμονία· η ανισορροπία είναι ένας γενικός,
αντικειμενικός νόμος, έγραφε ο Μάο· ο κύκλος, ο
οποίος είναι ατέρμονος, συνεχίζει από την
ανισορροπία στην ισορροπία και έπειτα ξανά στην
ανισορροπία· η ανισορροπία είναι φυσιολογική και
απόλυτη, ενώ η ισορροπία είναι προσωρινή και
σχετική. Κρίνοντας πάλι εκ των υστέρων, αυτή η
διελκυστίνδα από μιαν άποψη μοιάζει δυστυχώς να
ομοιοκαταληκτεί στις υποθέσεις της σημερινής
παγκόσμιας τάξης.
*Ο
Κωνσταντίνος Γκράβας είναι κάτοχος του FT NED
Diploma, διδάκτωρ του Τμήματος Ιστορίας και
Φιλοσοφίας της Επιστήμης του ΕΚΠΑ, εντεταλμένος
διδάσκων του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του
Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, συγγραφέας του
βιβλίου «Οικονομικός Πόλεμος και Νομισματική
Ειρήνη» (εκδόσεις Ι. Σιδέρης, πρόλογος: Γιάννης
Στουρνάρας) και συν-συγγραφέας του βιβλίου
«Κεντρικές Τράπεζες» (εκδόσεις Παπαδόπουλος).
|
