Τετάρτη, 00:01 - 30/07/2025

Τον Σεπτέμβριο του 2021 ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή στην Ελλάδα σημείωσε αύξηση 2,2% σε σύγκριση με τον Σεπτέμβριο του 2020. Αυτή ήταν η πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια που ο πληθωρισμός ξεπέρασε το όριο του 2%, σηματοδοτώντας την αρχή μιας μακράς περιόδου ανατιμήσεων, η οποία χαρακτηρίστηκε τελικά ως μια νέα πληθωριστική κρίση.

Η επανεμφάνιση του πληθωρισμού αποδόθηκε αρχικά στην αύξηση των τιμών ενέργειας (ηλεκτρισμός, φυσικό αέριο, υγρά καύσιμα), στην άνοδο των τιμών μεταφορών και τροφίμων, αλλά και σε διεθνείς πληθωριστικές πιέσεις λόγω διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα. Κατόπιν, ο πληθωρισμός επιταχύνθηκε και κορυφώθηκε το καλοκαίρι του 2022, με διψήφια ποσοστά για αρκετούς μήνες.

Από τα μέσα του 2023 επήλθε σταδιακή επιβράδυνση, με τον πληθωρισμό να επιστρέφει σε χαμηλότερα επίπεδα. Το 2025 ο πληθωρισμός κινείται γύρω στο 2,5%-2,8%, δείχνοντας σταθεροποίηση και παραμένοντας εν τούτοις άνω του 2%. Μία πολύ σημαντική εξέλιξη ήταν επίσης οι μεγάλες αυξήσεις στον κλάδο των ακινήτων που επιβαρύνουν ενοικιαστές και αγοραστές και προφανώς προκαλούν αλυσιδωτές πληθωριστικές πιέσεις που διαχέονται στην αγορά. 

Καθώς συμπληρώνονται τέσσερα χρόνια ανατιμήσεων, είναι σκόπιμο να συνοψίσουμε τι άλλαξε στη συμπεριφορά των καταναλωτών. Τα δεδομένα συγκλίνουν στην κοινή διαπίστωση ότι η συσσωρευτική άνοδος του κόστους διαβίωσης αυτά τα τέσσερα χρόνια είναι μεγάλη και προκάλεσε ριζικές αλλαγές στις καταναλωτικές συνήθειες των περισσότερων Ελλήνων. Οι αλλαγές αυτές περιλαμβάνουν τη μείωση της κατανάλωσης σε πραγματικούς όρους, τη στροφή σε φθηνότερες αγοραστικές επιλογές σε επιμέρους κατηγορίες προϊόντων και τη συστηματική αναζήτηση καλύτερων τιμών και εκπτώσεων.

Η αγοραστική συμπεριφορά γίνεται περισσότερο προσεκτική, λιγότερο παρορμητική και απαιτεί περισσότερο κόπο και χρόνο από τους καταναλωτές.

Παρά την αναγκαστική προσαρμογή των καταναλωτών στην ακρίβεια, το πρόβλημα παραμένει. Το γεγονός ότι μεγάλες συσσωρευτικές ανατιμήσεις 20%-35% περιλαμβάνουν αγαθά απολύτως απαραίτητα για την καθημερινή ζωή σημαίνει ότι για την πλειονότητα των οικογενειών το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος δαπανάται αναγκαστικά στην τριάδα των βασικών αναγκών, δηλαδή στα είδη σούπερμαρκετ, στην κατοικία και στην ενέργεια.

Εφόσον η τριάδα αυτή γίνεται ακριβότερη, οι καταναλωτές περιορίζουν αγορές μη απαραίτητων αγαθών, ώστε να καλυφθούν αυτές οι ανελαστικές ανάγκες. Αναπόφευκτα λοιπόν μειώνεται το μερίδιο δαπάνης που τελικά κατευθύνεται στους υπόλοιπους κλάδους.

Για παράδειγμα, συζητείται πολύ η δυσχέρεια σχεδόν των μισών οικογενειών στο θέμα των θερινών διακοπών, όπως καταγράφεται σε πρόσφατη έρευνα της Eurostat. Σε αυτό το πνεύμα, η μαγική εικόνα των γεμάτων χώρων εστίασης και φιλοξενίας αποδίδεται κυρίως στον (υπερ)τουρισμό και σίγουρα δεν αφορά την καθημερινότητα των περισσοτέρων Ελλήνων. Τα φαινόμενα λοιπόν απατούν, ενώ τα δεδομένα δείχνουν ότι η αντοχή των εργαζομένων εξαντλείται.

*Ο κ. Γιώργος Μπάλτας είναι καθηγητής του Τμήματος Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής Μεταπτυχιακών Σπουδών.

Πρώτη δημοσίευση στο Βήμα

Greek Finance Forum Team

Σχόλια Αναγνωστών