Οριζόντιοι δασμοί και επιβαρύνσεις σε κρίσιμους κλάδους

Ο κόσμος βίωσε έντονη αστάθεια τις τελευταίες εβδομάδες, με το ενδεχόμενο μαζικών δασμών να μοιάζει λιγότερο πιθανό, αλλά οι ήδη εφαρμοσμένοι συντελεστές παραμένουν αισθητά αυξημένοι σε σχέση με την περίοδο πριν τη λεγόμενη «Ημέρα Απελευθέρωσης». Ένας ενιαίος δασμός της τάξης του 10%, σε συνδυασμό με ειδικές επιβαρύνσεις σε προϊόντα όπως ο χάλυβας, το αλουμίνιο, τα αυτοκίνητα και πιθανώς τα φαρμακευτικά σκευάσματα, είναι πιθανό να προκαλέσουν σοβαρές αναταράξεις στην παγκόσμια οικονομία.

Ακόμη κι αν ισχύσει η προσωρινή αναστολή για 90 ημέρες, η παρούσα κλιμάκωση οδηγεί τους δασμούς σε επίπεδα που έχουν να εμφανιστούν από τη δεκαετία του 1930, όταν ο νόμος Smoot-Hawley άναψε τη σπίθα ενός παγκόσμιου εμπορικού πολέμου με γνωστή κατάληξη.

Το βασικό συμπέρασμα παραμένει: σε έναν εμπορικό πόλεμο δεν υπάρχουν νικητές, μόνο χαμένοι – και κάποιοι χάνουν περισσότερο. Οι δασμοί που έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή αναμένεται να ενισχύσουν τις πληθωριστικές πιέσεις και ενδέχεται να προκαλέσουν ύφεση στις ΗΠΑ, χωρίς να είναι πιθανή η επιστροφή θέσεων εργασίας στη μεταποίηση ή η ενίσχυση των δημοσίων εσόδων.

Η στάση της Fed θα είναι καθοριστική

Η επόμενη φάση θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την προθυμία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας (Federal Reserve) να διαχειριστεί αυτό που ο Brzeski χαρακτηρίζει ως «αυτοπροκληθέν σοκ». Παράλληλα, αβέβαιο παραμένει αν θα υλοποιηθούν οι εξαγγελθείσες φορολογικές μειώσεις από την κυβέρνηση Trump.

Στην Ευρώπη και σε άλλες οικονομίες με ισχυρές εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, οι επιπτώσεις των δασμών αναμένεται να έχουν ύφεσιακό και αποπληθωριστικό χαρακτήρα. Οι συνέπειες στον ήδη ευάλωτο εξαγωγικό τομέα είναι ορατές, ενώ περισσότερο ασαφής είναι η επίδραση στην εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων και των καταναλωτών. Καθώς οι χώρες επιχειρούν να ανακατευθύνουν τις εξαγωγές τους προς την Ε.Ε., ο κίνδυνος ενός αποπληθωριστικού σοκ εντείνεται.

Για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η επιβράδυνση της ανάπτυξης και οι αποπληθωριστικές πιέσεις δημιουργούν τις προϋποθέσεις όχι μόνο για μείωση των επιτοκίων τον Απρίλιο, αλλά και για περαιτέρω παρεμβάσεις το καλοκαίρι.

Το τέλος της ευρωπαϊκής εξάρτησης από τις ΗΠΑ

Ο Brzeski παραδέχεται ότι υπάρχουν πολλά άγνωστα: για πόσο διάστημα θα παραμείνουν σε ισχύ τα μέτρα, αν θα υπάρξουν εξαιρέσεις ή αν θα μειωθεί τελικά η ένταση των απειλών. Αναρωτιέται, επίσης, αν μια ενδεχόμενη ύφεση στις ΗΠΑ και νέες αναταράξεις στις αγορές θα αναγκάσουν την κυβέρνηση Trump να αλλάξει στάση, και πώς θα αντιδράσουν οι υπόλοιπες χώρες – είτε μέσω αντιποίνων, είτε μέσω διαπραγματεύσεων ή στρατηγικών εξισορρόπησης.

Είτε το αποδεχόμαστε είτε όχι, είτε το αναγνωρίζουμε είτε επιλέγουμε να αγνοήσουμε τις εξελίξεις, οι ΗΠΑ φαίνεται να αποσύρονται από τον ρόλο του κατόχου του «υπερβολικού προνομίου». Η παγκόσμια τάξη πραγμάτων μετασχηματίζεται.

Στο παρελθόν, οι ΗΠΑ πρωτοστάτησαν στη δημιουργία των θεσμών της μεταπολεμικής διεθνούς τάξης – όπως το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΝΑΤΟ και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου. Αυτό διαμόρφωσε ένα πλαίσιο παγκόσμιας σταθερότητας υπό αμερικανική ηγεμονία. Σήμερα, αυτή η περίοδος φαίνεται να κλείνει, με τις μονομερείς προσεγγίσεις να παίρνουν τη θέση του πολυμερούς διαλόγου.

Τι έπεται

Οι παγκόσμιες επιπτώσεις είναι δύσκολο να αποτιμηθούν πλήρως. Ιστορικά, θα μπορούσε κανείς να συγκρίνει την παρούσα κατάσταση είτε με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989 είτε με την πανδημία. Η πρώτη άλλαξε ριζικά τον παγκόσμιο χάρτη, ενώ η δεύτερη φάνηκε να επιφέρει δομικές αλλαγές, οι οποίες όμως, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων όπως η τηλεργασία, αποδείχθηκαν παροδικές.

Για την Ευρώπη, η περίοδος εξάρτησης από τις ΗΠΑ οδεύει προς το τέλος της. Το ζητούμενο πλέον είναι η διαμόρφωση στρατηγικής αυτονομίας και η αναζήτηση ενός «ευρωπαϊκού υπερβολικού προνομίου». Σύμφωνα με τον Brzeski, αυτός ο νέος δρόμος θα πρέπει να χαραχθεί σταδιακά και με σαφή στόχευση.