Συστηματική διαφθορά και πολιτική εύνοια

Η ανάλυση υπογραμμίζει πως απομαγνητοφωνημένες συνομιλίες αποκαλύπτουν μια νοοτροπία πολιτικής παρέμβασης και οργανωμένης απάτης εντός του ΟΠΕΚΕΠΕ, γεγονός που εντείνει το ήδη υψηλό έλλειμμα εμπιστοσύνης των πολιτών. Με την αντιπολίτευση να ζητά εις βάθος διερεύνηση, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη δέχεται διαρκώς μεγαλύτερη πίεση, σε συνδυασμό με πτωτική τάση στα ποσοστά των δημοσκοπήσεων.

Από τα σοβαρότερα πλήγματα της κυβέρνησης

Ο Πρωθυπουργός βρίσκεται αντιμέτωπος με μία από τις σοβαρότερες κρίσεις της διακυβέρνησής του, μετά την αποκάλυψη ενός μεγάλου σκανδάλου κατάχρησης ευρωπαϊκών επιδοτήσεων. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) και οι εθνικές εισαγγελικές αρχές ερευνούν καταγγελίες για εκτεταμένες παρατυπίες στις αγροτικές επιδοτήσεις την περίοδο 2019–2022, οι οποίες ήδη οδήγησαν στην αποχώρηση πέντε κυβερνητικών στελεχών, ενώ οι πολιτικές και διοικητικές συνέπειες αναμένεται να διευρυνθούν.

Η ουσία της υπόθεσης επικεντρώνεται σε ένα καλά εδραιωμένο σύστημα κατάχρησης, με επίκεντρο τον ΟΠΕΚΕΠΕ, που φέρεται να ενέκρινε επιδοτήσεις με βάση πλαστά μισθωτήρια, ψευδείς δηλώσεις ζωικού κεφαλαίου και ανύπαρκτες εκμεταλλεύσεις. Ειδικά στο πρόγραμμα βιολογικής γεωργίας, οι αιτήσεις υπερέβησαν τα 705 εκατ. ευρώ, τη στιγμή που το διαθέσιμο κονδύλι ήταν μόλις 298 εκατ..

Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διεξήγαγε ξεχωριστό έλεγχο για την περίοδο 2016–2023, εντοπίζοντας συστηματικές αποκλίσεις από τους κανόνες της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), όπως ανεπαρκείς έλεγχοι και τεχνητά κριτήρια επιλεξιμότητας. Η Ελλάδα καλείται να επιστρέψει 415 εκατ. ευρώ λόγω αυτών των ευρημάτων.

Παραιτήσεις μετά τις διαρροές συνομιλιών

Η κατάσταση επιδεινώθηκε με τη δημοσιοποίηση απομαγνητοφωνημένων τηλεφωνικών συνομιλιών, όπου φέρονται να καταγράφονται παρεμβάσεις πολιτικών για χειραγώγηση της διαδικασίας επιδοτήσεων και παρεμπόδιση της έρευνας. Οι διάλογοι, στους οποίους εμπλέκονται βουλευτές και πρώην στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ, περιλαμβάνουν περιστατικά αλλοίωσης δηλώσεων καλλιεργειών, πλασματικούς αριθμούς ζώων και πιέσεις σε ελεγκτικούς μηχανισμούς. Ο επιπόλαιος ή και κυνικός χαρακτήρας των διαλόγων έχει εντείνει την κοινωνική αγανάκτηση.

Στις 27 Ιουνίου, ο πρωθυπουργός έκανε δεκτές τις παραιτήσεις των εξής στελεχών:

Μάκης Βορίδης, Υπουργός Μετανάστευσης και πρώην Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης

Τάσος Χατζηβασιλείου, Υφυπουργός Εξωτερικών

Διονύσης Σταμενίτης, Υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης

Χρήστος Μπουκώρος, Υφυπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης

Γιώργος Στρατάκος, Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης

Όλοι οι παραιτηθέντες αρνήθηκαν παρανομίες και επικαλέστηκαν την ανάγκη διαφύλαξης της θεσμικής ακεραιότητας ως λόγο αποχώρησης. Ο Μάκης Βορίδης, μάλιστα, υποστήριξε ότι αποσύρεται για να υπερασπιστεί τη φήμη του στη Βουλή, αφού χαρακτηρίστηκε ύποπτος στην έρευνα.

Διάλυση του ΟΠΕΚΕΠΕ, μεταφορά αρμοδιοτήτων

Η κυβέρνηση αποφάσισε τη διάλυση του ΟΠΕΚΕΠΕ και την ανάθεση των αρμοδιοτήτων του στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), επιδιώκοντας να σηματοδοτήσει μια σαφή ρήξη με τις παθογένειες του παρελθόντος. Ωστόσο, η κίνηση αυτή δεν φαίνεται να αντιστρέφει το κύμα πίεσης που δέχεται, καθώς η αντιπολίτευση απαιτεί πλέον την έναρξη εξεταστικής επιτροπής στη Βουλή.

Πολιτικό κόστος και ασφυκτική πίεση

Ο φάκελος της EPPO, μήκους περίπου 3.000 σελίδων, περιλαμβάνει ονόματα 15 βουλευτών, εκ των οποίων οι 13 ανήκουν στη Νέα Δημοκρατία, καθώς και περιφερειακών και διοικητικών παραγόντων. Η άρση της ασυλίας των εμπλεκομένων εναπόκειται στη Βουλή, με την αντιπολίτευση να πιέζει για ταχεία διαδικασία πριν από την παραγραφή τον Οκτώβριο.

Οι επιπτώσεις είναι ήδη εμφανείς. Η στήριξη προς την κυβέρνηση φθίνει, ενώ η εικόνα του Πρωθυπουργού δέχεται σοβαρά πλήγματα. Το σκάνδαλο έχει επαναφέρει στο προσκήνιο επικρίσεις για διαχρονική αδυναμία διαφάνειας, με φόντο τα σκάνδαλα των υποκλοπών, των Τεμπών και του ναυαγίου στην Πύλο.

Εντείνεται επίσης η εντύπωση ότι η κυβέρνηση επιχειρεί να θωρακίσει πολιτικά πρόσωπα μέσω θεσμικών μηχανισμών, ειδικά μετά από αποκαλύψεις περί στοχευμένης κρατικής προπαγάνδας.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης απέδωσε τα προβλήματα στον ΟΠΕΚΕΠΕ σε χρόνια, δομική παθογένεια που προϋπήρχε της θητείας του και δεσμεύτηκε για πλήρη συνεργασία με τη Δικαιοσύνη. Ωστόσο, η στρατηγική αποφυγής προκαταρκτικής έρευνας ενδέχεται να ενισχύσει την αίσθηση συγκάλυψης, σε μια περίοδο αυξημένης πίεσης.

Το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΡΙΖΑ έχουν καταστήσει σαφές ότι μόνο μια ανοιχτή και διαφανής κοινοβουλευτική διερεύνηση μπορεί να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών και τη θεσμική αξιοπιστία.