Τουλάχιστον έξι
πειραματικά αντιπηκτικά
βρίσκονται υπό ανάπτυξη,
τα οποία αναστέλλουν μια
πρωτεΐνη που ονομάζεται
παράγοντας πήξης ΧΙ,
έναν από τους πολλούς
παράγοντες του αίματος
που ρυθμίζουν τον
σχηματισμό θρόμβων.
Η πρόκληση είναι η
εξής: Ο
οργανισμός παράγει δύο
τύπους θρόμβων –
καλούς που κλείνουν τις
τρύπες στα αιμοφόρα
αγγεία για να
σταματήσουν την
αιμορραγία που
προκαλείται από
εξωτερικούς
τραυματισμούς, και
κακούς που αναπτύσσονται
στο εσωτερικό των
αγγείων και μπορούν να
εμποδίσουν τη ροή του
αίματος σε κρίσιμα
όργανα, οδηγώντας
δυνητικά σε βλάβες ή
θάνατο.
Εδώ και δεκαετίες, τα
φάρμακα που έχουν
αναπτυχθεί για την
πρόληψη των κακών
θρόμβων στοχεύουν σε
πρωτεΐνες που
συμμετέχουν στον
σχηματισμό και των δύο
τύπων θρόμβων. Ετσι, η
πρόληψη των θρόμβων
συχνά έχει ως τίμημα τον
υψηλότερο κίνδυνο
αιμορραγίας, με
αποτέλεσμα πολλοί
ασθενείς να αρνούνται να
λάβουν ή να σταματούν τη
λήψη των φαρμάκων.
Ο παράγοντας ΧΙ είναι
ζωτικής σημασίας για τον
σχηματισμό των κακών
θρόμβων στα αιμοφόρα
αγγεία,
αυτό που οι γιατροί
αποκαλούν θρόμβωση. Ομως
οι ερευνητές πιστεύουν
τώρα ότι ο παράγοντας
ΧΙ, σε αντίθεση με
άλλους παράγοντες του
αίματος, παίζει ελάχιστο
ρόλο στον σχηματισμό των
καλών θρόμβων που
σταματούν την
αιμορραγία. Αυτό
σημαίνει ότι τα φάρμακα
κατά του παράγοντα αυτού
θα μπορούσαν να
αποτρέψουν τη δημιουργία
των κακών θρόμβων χωρίς
να διαταράξουν σημαντικά
τη διαδικασία που
προκαλεί τους καλούς
θρόμβους και έτσι να
ελαχιστοποιήσουν την
υπερβολική αιμορραγία
που συνδέεται με πολλά
αντιπηκτικά φάρμακα.
Υπάρχουν ακόμα σημαντικά
ερωτήματα σχετικά με την
αποτελεσματικότητα των
αναστολέων του παράγοντα
ΧΙ και η επιτυχία δεν
είναι εξασφαλισμένη.
Αρκετές κλινικές δοκιμές
μεγάλης κλίμακας ή φάσης
3 βρίσκονται σήμερα σε
εξέλιξη με σκοπό τον
προσδιορισμό των
κλινικών και οικονομικών
δυνατοτήτων των νέων
ουσιών. Τα αποτελέσματα
αναμένονται αργότερα
μέσα στη δεκαετία.
Μια μεγάλη πρόοδος
Οποιοσδήποτε παράγοντας
ΧΙ φτάσει στο ευρύ κοινό
θα αποτελέσει σημαντική
πρόοδο σε σχέση με τα
φάρμακα που ονομάζονται
αναστολείς του παράγοντα
Xa, μια πολύ επιτυχημένη
κατηγορία φαρμάκων με
κυριότερα το Eliquis και
το Xarelto.
Αλλά ενώ τα φάρμακα αυτά
μειώνουν σημαντικά τον
κίνδυνο σοβαρών
αιμορραγιών, οι ασθενείς
που τα λαμβάνουν
εξακολουθούν να
διατρέχουν κίνδυνο για
παρενέργειες όπως
ρινορραγία, αιμορραγία
των ούλων και αιμορραγία
από το πεπτικό σύστημα,
που μπορεί να επηρεάσουν
την ποιότητα ζωής τους ή
ακόμη και να τους
οδηγήσουν στο
νοσοκομείο.
Σύμφωνα με μελέτες το
40% έως 60% των ασθενών
με κολπική μαρμαρυγή
αρνούνται να πάρουν,
σταματούν να παίρνουν ή
παραλείπουν δόσεις των
αντιπηκτικών φαρμάκων –
ή οι γιατροί τους
αποφασίζουν να μην τους
τα συνταγογραφήσουν.
Αυτό οδηγεί, μόνο στις
ΗΠΑ, σε
περισσότερα από 50.000
εγκεφαλικά επεισόδια
κάθε χρόνο που θα
μπορούσαν να έχουν
προληφθεί.
Ο αναστολέας του
παράγοντα Xa «άλλαξε
πραγματικά το τοπίο»
στον τομέα της
αντιπηκτικής αγωγής,
«αλλά η αιμορραγία
εξακολουθεί να είναι η
σοβαρότερη επιπλοκή»,
λέει ο Jeffrey Weitz,
καθηγητής και ειδικός σε
θέματα πήξης στο
Πανεπιστήμιο McMaster
στο Χάμιλτον του
Οντάριο, ο οποίος είναι
σύμβουλος πολλών
εταιρειών που
αναπτύσσουν φάρμακα για
τον παράγοντα XI. «Αν
κατορθώσουμε να έχουμε
κάτι που να είναι
τουλάχιστον εξίσου
αποτελεσματικό και
παράλληλα ασφαλέστερο,
αυτό θα μπορούσε να μας
οδηγήσει στο επόμενο
βήμα».
Δοκιμάζοντας τις
δυνατότητες
Σημαντική ώθηση στην
προσπάθεια αυτή δίνουν
οι έρευνες που δείχνουν
ότι τα άτομα που
γεννιούνται με χαμηλά
επίπεδα του παράγοντα XI
παρουσιάζουν λιγότερα
εγκεφαλικά και άλλα
θρομβωτικά επεισόδια,
όπως καρδιακές
προσβολές, σε σχέση με
τα άτομα που έχουν
φυσιολογικά ή αυξημένα
επίπεδα της πρωτεΐνης.
Είναι επίσης λιγότερο
επιρρεπείς σε υπερβολική
αιμορραγία, για
παράδειγμα κατά τη
διάρκεια χειρουργικών
επεμβάσεων, σε σχέση με
τα άτομα με υψηλότερα
επίπεδα του παράγοντα
XI. Επιπλέον, δεν
φαίνεται να εμφανίζουν
καμία αρνητική επίπτωση
από την έλλειψη του
παράγοντα ΧΙ. Η
Bristol-Myers και η J&J,
ανταγωνιστές στην αγορά
του παράγοντα Xa, έχουν
ενώσει τις δυνάμεις τους
και έχουν κάνει μια
τεράστια επένδυση στον
παράγοντα XI, με ένα
χάπι που χορηγείται δύο
φορές την ημέρα και
ονομάζεται milvexian.
Στο παιχνίδι έχει μπει
και η Anthos
Therapeutics, μια
startup που ιδρύθηκε το
2019 από την Blackstone
Life Sciences, μονάδα
της εταιρείας ιδιωτικών
επενδυτικών κεφαλαίων
Blackstone Group, για
την ανάπτυξη ενός
αντισώματος κατά του
παράγοντα ΧΙ, που
ονομάζεται abelacimab.
Η Merck, η Ionis
Pharmaceuticals και η
ολιγομετοχική Aronora
έχουν υπό ανάπτυξη σε
πρωιμότερο στάδιο ουσίες
που στοχεύουν σε
διάφορες παθήσεις που
σχετίζονται με θρόμβους.
Η Anthos έδειξε πρόοδο
όσον αφορά τις ουσίες
κατά του παράγοντα ΧΙ
στην ετήσια επιστημονική
συνάντηση της
Αμερικανικής
Καρδιολογικής Εταιρείας
τον Νοέμβριο. Εκεί, οι
ερευνητές ανέφεραν ότι
το abelacimab έδειξε
εντυπωσιακή μείωση του
κινδύνου αιμορραγίας
κατά 67% όταν
δοκιμάστηκε έναντι του
Xarelto σε μια μελέτη
1.287 ασθενών με κολπική
μαρμαρυγή και μέτριο έως
υψηλό κίνδυνο
εγκεφαλικού επεισοδίου.
Επιπλέον, οι ασθενείς
που έλαβαν θεραπεία με
abelacimab, η οποία
χορηγείται μία φορά τον
μήνα με ένεση,
παρουσίασαν 93% μείωση
της αιμορραγίας από το
πεπτικό σύστημα σε
σύγκριση με εκείνους που
έπαιρναν Xarelto. Αλλά
ενώ η
μείωση της αιμορραγίας
δείχνει ότι το φάρμακο
είναι ασφαλέστερο από
τους αναστολείς του
παράγοντα Xa, η
δοκιμή δεν ήταν αρκετά
εκτεταμένη για να δείξει
αν η abelacimab ήταν
τουλάχιστον εξίσου
αποτελεσματική με το
Xarelto ως προς την
πρόληψη του εγκεφαλικού
επεισοδίου, αφήνοντας
αναπάντητο το ερώτημα
της αποτελεσματικότητας.
Μία εβδομάδα αργότερα, η
Bayer, ένας τρίτος
ανταγωνιστής στην κούρσα
του παράγοντα ΧΙ, εξέπληξε
δυσάρεστα τους
καρδιολόγους όταν
ανακοίνωσε ότι μια
μελέτη φάσης 3 για τον
αναστολέα του παράγοντα
ΧΙa asundexian διακόπηκε
πρόωρα λόγω έλλειψης
αποτελεσματικότητας στην
πρόληψη του εγκεφαλικού
επεισοδίου σε ασθενείς
με κολπική μαρμαρυγή,
όταν δοκιμάστηκε έναντι
του Eliquis.
Αγώνας δρόμου
Η αποτυχία της μελέτης
του asundexian σημαίνει
ότι μόλις δύο φάρμακα
που στοχεύουν στον
παράγοντα ΧΙ έχουν σαφές
προβάδισμα στον αγώνα
δρόμου για να βγουν στην
αγορά για την πρόληψη
των εγκεφαλικών
επεισοδίων σε ασθενείς
με κολπική μαρμαρυγή –
μια αγορά συνολικά έξι
εκατομμυρίων ασθενών
στις ΗΠΑ, η οποία,
σύμφωνα με τα Κέντρα
Ελέγχου και Πρόληψης
Νοσημάτων των ΗΠΑ,
αναμένεται να αυξηθεί σε
12,1 εκατομμύρια ως το
2030.
Η Anthos, η οποία πέτυχε
τη μεγάλη νίκη στο πεδίο
της αιμορραγίας σε μια
μελέτη έναντι του
Xarelto, διεξάγει σε
περίπου 1.900 ασθενείς
μια μελέτη φάσης 3 που
δοκιμάζει το abelacimab
έναντι εικονικού
φαρμάκου σε έναν αριθμό
ασθενών με κολπική
μαρμαρυγή. Η
μελέτη στοχεύει μόνο στο
ποσοστό 40% έως 60% των
ασθενών με κολπική
μαρμαρυγή που εκτιμάται
ότι, λόγω κινδύνου ή
φόβου αιμορραγίας, δεν
λαμβάνουν αναστολέα του
παράγοντα Xa ή άλλα
αντιπηκτικά όπως
βαρφαρίνη ή το
αντιθρομβωτικό φάρμακο
δαβιγατράνη.
Η Bristol-Myers και η
J&J δοκιμάζουν το
milvexian σε μια
συγκριτική κλινική
μελέτη έναντι του
Eliquis, σε 15.500
ασθενείς. Το ζητούμενο
είναι να αποδειχθεί ότι
το φάρμακο είναι
τουλάχιστον εξίσου
αποτελεσματικό με το
Eliquis στην πρόληψη των
εγκεφαλικών επεισοδίων,
με σημαντικά χαμηλότερο
κίνδυνο αιμορραγίας. Τα
αποτελέσματα αναμένονται
το 2027.
Εάν οι δοκιμές κριθούν
επιτυχημένες, και στις
δύο περιπτώσεις, τα
φάρμακα θα μπορούσαν να
βγουν στην αγορά ακριβώς
τη στιγμή που θα λήξουν
οι πατέντες του Eliquis
και του Xarelto και θα
κυκλοφορήσουν φθηνότερες
γενόσημες εκδόσεις. Οι
εταιρείες θα πρέπει να
παρουσιάσουν σημαντικό
πλεονέκτημα των νέων
φαρμάκων έναντι των
αναστολέων του παράγοντα
Xa για να μπορέσουν να
ανταγωνιστούν τα
γενόσημα, λένε οι
ερευνητές.
«Είναι
συναρπαστική η προοπτική
φαρμάκων που θα
προλαμβάνουν (το
εγκεφαλικό επεισόδιο)
που σχετίζεται με την
κολπική μαρμαρυγή χωρίς
να αυξάνουν την
αιμορραγία»
λέει η δρ Mariell
Jessup, επιστημονική και
ιατρική διευθύντρια της
Αμερικανικής
Καρδιολογικής Εταιρείας,
η οποία δεν έχει
εμπλακεί στη
συγκεκριμένη έρευνα.
«Εάν αυτό αποδειχθεί
αποτελεσματικό, θα
αλλάξει πολλά, πολλά
πράγματα» στη θεραπεία
των καρδιαγγειακών
νοσημάτων.
Ο Ron Winslow είναι
δημοσιογράφος και
συγγραφέας στο Νορθ
Κόνγουεϊ, Νιου Χάμσαϊρ.
Πηγή: The Wall Street
Journal |