Στον ΟΤ γράφουν και αναλύουν τα δεδομένα για το κόστος και την ενεργειακή ασφάλεια στην Ε.Ε. και την Ελλάδα οι κ.κ. Γιώργος Στάμτσης, Διδάκτωρ Μηχανικός Πανεπιστημίου Ντούισμπουργκ-Έσσεν και ειδικός επί Ενεργειακής Πολιτικής και Αγορών, Μιχάλης Μαθιουλάκης  Αναλυτής Ενεργειακής Στρατηγικής, Ακαδημαϊκός Διευθυντής του Greek Energy Forum και Επιστημονικός Συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ για θέματα ενέργειας και Αντώνης Παπαβασιλείου Επίκουρος Καθηγητής στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Οι τρεις ειδικοί δεν αποκλείουν για το 2024 ακόμη και χαμηλότερα επίπεδα τιμών από τα σημερινά, ενώ εξαρτούν την έκβαση τους, στο βαθμό διείσδυσης των ΑΠΕ, στην κατανάλωση ενέργειας και συγκεκριμένα των ορυκτών καυσίμων αλλά και στην πρόοδο των μεταρρυθμίσεων της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
Ακολουθούν, αναλυτικά οι προβλέψεις των κ.κ. Στάμτση, Μαθιουλάκη και Παπαβασιλείου:

Κλειδί για τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας η μεταρρύθμιση της αγοράς

Ο κ. Γιώργος Στάμτσης Διδάκτωρ Μηχανικός Πανεπιστημίου Ντούισμπουργκ – Έσσεν και ειδικός επί Ενεργειακής Πολιτικής και Αγορών σημειώνει πως το 2024 ξεκινά με καλύτερες προϋποθέσεις έναντι του 2023 για τις τιμές ενέργειας. 

Βλέπει τη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα να κινείται στα επίπεδα των 100 ευρώ/MWh, ενώ κλειδί για ακόμη χαμηλότερες τιμές θα είναι πως κλειδί για την έκβαση των τιμών ηλεκτρισμού θα είναι η έγκριση της νέας αγοράς διαθέσιμης ηλεκτρικής ισχύος:

«Ένα πράγμα που σίγουρα μπορούμε να πούμε στην αρχή του 2024 είναι ότι το νέο έτος φαίνεται να ξεκινά με καλύτερες προϋποθέσεις σε σχέση με το 2023, όσον αφορά τις τιμές βασικών ενεργειακών προϊόντων στην Ευρώπη. Να θυμίσουμε ότι ο Ιανουάριος 2023 ξεκίνησε με την τιμή του αερίου στο TTF να βρίσκεται πάνω από τα 80 Ευρώ ανά μεγαβατώρα. Το επίπεδο τιμής μειώθηκε γοργά μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2023 και από τον Απρίλιο και μετά το αέριο στην Ευρώπη κινείται σε ένα νέο εύρος κανονικότητας περίπου στα 25 με 55 Ευρώ ανά μεγαβατώρα. Η αγορά βρήκε αυτόν τον νέο, διευρυμένο χώρο ισορροπίας αλλά επειδή η προσφορά αερίου στην Ευρώπη παραμένει σφιχτή —μετά τη δραστική μείωση των εισαγωγών από τη Ρωσία— οποιαδήποτε είδηση ή αναμονή είδησης για έστω και μικρή μείωση της προσφοράς αερίου προς την Ευρώπη προκαλεί σημαντική άνοδο της τιμής. Το 2024 ξεκινά με την τιμή αερίου να είναι κάτω από τα 35 Ευρώ ανά μεγαβατώρα και οι προβλέψεις που έχουμε υπόψη μας δείχνουν ότι η τιμή στη διάρκεια της νέας χρονιάς δεν θα ξεφύγει από το συγκεκριμένο εύρος. Κινούμενη πιθανώς συχνότερα, σύμφωνα με τις προβλέψεις, πάνω από τα 35 Ευρώ ανά μεγαβατώρα.

Στον ηλεκτρισμό, η μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής αγοράς που συμφώνησαν τα όργανα της ΕΕ τον Δεκέμβριο 2023 δεν αλλάζει τη βασική αρχή λειτουργίας της χονδρεμπορικής αγοράς. Κι έτσι, ευτυχώς, ο καθορισμός της τιμής ηλεκτρικής ενέργειας στην προημερήσια αγορά θα συνεχίσει να γίνεται με βάση την οριακή τιμολόγηση. Και άρα θα συνεχίσει η συσχέτιση μεταξύ τιμών αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, όταν το αέριο είναι η οριακή πηγή παραγωγής ηλεκτρισμού. Οδηγώντας σε φθηνότερες τιμές χονδρικής ηλεκτρισμού τώρα που μειώνονται οι τιμές αερίου. Και σε ακριβότερες τιμές ηλεκτρισμού εάν, ο μη γένοιτο, ακριβύνουν πάλι οι τιμές αερίου. Το ευτύχημα σε αυτή την περίπτωση είναι ότι θα υπάρχει μείωση της ζήτησης αερίου για παραγωγή ηλεκτρισμού, δηλαδή θα υπάρχει ορθολογική αντίδραση στην αύξηση της τιμής του αερίου. Και αυτό οφείλεται στην οριακή τιμολόγηση. Η συσχέτιση αυτή δίνει προβλέψεις για τιμές ηλεκτρικής ενέργειας περί τα 100 Ευρώ ανά μεγαβατώρα στις ευρωπαϊκές χονδρεμπορικές αγορές. Ως συνήθως, προς το άνω άκρο των προβλέψεων θα βρίσκεται η ελληνική χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού. Με αυξανόμενα καθοδική, ελπίζουμε, απόσταση από την ακριβότερη ευρωπαϊκή αγορά.
Και για να κλείσουμε με ένα καθαρά αισιόδοξο μήνυμα, να πούμε ότι εάν προχωρήσει γρήγορα από τις αρχές του 2024 ο σχεδιασμός, η κοινοποίηση και η έγκριση της νέας αγοράς διαθέσιμης ηλεκτρικής ισχύος στην Ελλάδα τότε οι καταναλωτές ηλεκτρισμού στην Ελλάδα θα έχουν τη δυνατότητα από το 2025 να είναι ασφαλισμένοι, σε ετήσια βάση, από πολύ υψηλές τιμές στη χονδρική ηλεκτρισμού. Αφού στους παραγωγούς που θα αμείβονται από την αγορά διαθέσιμης ηλεκτρικής ισχύος θα μπορεί να τεθεί ένα άνω όριο στην τιμή που εισπράττουν από τη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας».

Υψηλή επάρκεια και χαμηλές τιμές ενέργειας για το 2024

Ο κ. Μιχάλης Μαθιουλάκης, Αναλυτής Ενεργειακής Στρατηγικής, Ακαδημαϊκός Διευθυντής του Greek Energy Forum και Επιστημονικός Συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ για θέματα ενέργειας, εκτιμά ακόμη και χαμηλότερες τιμές ενέργειας για το 2024. 

Ο ίδιος τονίζει πως δύο παράγοντες θα καθορίσουν τις τιμές: Η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας και η παραγωγή ενέργειας από τις ΗΠΑ:

«Το 2023 εξελίχθηκε σε μια αρκετά ήσυχη χρονιά για τις τιμές και την επάρκεια ενέργειας στην Ελλάδα αλλά και γενικότερα στην υπόλοιπη ΕΕ.

Παρά τις Κασσάνδρες, ακόμα και εντός της Κομισιόν, που προέβλεπαν ισχυρά προβλήματα και δήθεν κερδοσκοπικές κινήσεις στα ενεργειακά δρώμενα, τελικά η ψυχολογία της αγοράς αποδείχθηκε -και πάλι- ως ο μόνος, πραγματικός και κυρίαρχος, παράγοντας διαμόρφωσης των τιμών στην αγορά.

Για τη χρονιά που έρχεται όλες οι ενδείξεις κλίνουν στο ότι οι βασικοί λόγοι που οδήγησαν στη «ψυχραιμία» των αγορών και τη μη-έξαρση των τιμών το 2023, θα συνεχίζουν να κυριαρχούν και το 2024.

Στην αντίστοιχη ανάλυση μου στον ΟΤ πέρυσι τέτοια εποχή είχα εκφράσει τη θέση ότι οι φόβοι για περιορισμένη ζήτηση ενέργειας ως αποτέλεσμα των ανησυχιών για μια παγκόσμια οικονομική επιβράδυνση αναμένεται να συγκρατήσουν τις τιμές του φυσικού αερίου κάτω από τα 50 ευρώ/MWh και του πετρελαίου χαμηλότερα των 80 δολαρίων/βαρέλι, επίπεδα στα οποία όντως κινήθηκαν τελικά οι τιμές μέσα στη χρονιά.

Γενικά, δύο είναι οι δομικοί παράγοντες που διαμορφώνουν τη ψυχολογία και συνεπώς τις τιμές στην αγορά ενέργειας για τους επόμενους μήνες, και πιθανόν για όλο το 2024: Ο πρώτος είναι η προαναφερθείσα οικονομική επιβράδυνση σε παγκόσμιο επίπεδο και ο δεύτερος είναι η κυριαρχία των ΗΠΑ στην παραγωγή και τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου στις διεθνείς αγορές.

Πέρα λοιπόν από τις εκτιμήσεις για μειωμένη ζήτηση ενέργειας, έρχονται και τα δεδομένα για την έκρηξη παραγωγής και εξαγωγών από τις ΗΠΑ να καθησυχάσουν τους traders ότι για τους μήνες που έρχονται όλοι θα βρίσκουν τις ποσότητες ενέργειας που χρειάζονται χωρίς κόπο και χωρίς άγχος.

To νέο έτος βρίσκει τη ζήτηση για φυσικό αέριο στην ΕΕ να κινείται σε όλα τα τρίμηνα του απερχόμενου έτους μειωμένη κατά 15-19% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, μια τάση που δεν φαίνεται να ανατρέπεται και για το 2024. Παράλληλα, οι ευρωπαϊκές αποθήκες φυσικού αερίου είναι στα τέλη Δεκεμβρίου του 2023 κατά 9% πιο γεμάτες σε σχέση με την ίδια εποχή πέρσι, και 45% πιο γεμάτες από το Δεκέμβριο της κρίσης του 2022.

Παράλληλα, το τέλος του 2023 φέρνει τις ΗΠΑ σε ρεκόρ εξαγωγών πετρελαίου, με την άνοδο των εξαγωγών στα προηγούμενα τρίμηνα να κινείται στο 19% σε σχέση με πέρσι, ενώ οι εξαγωγές αργού, πετρελαιοειδών και φυσικού αερίου αποτελούν πλέον το μεγαλύτερο εξαγωγικό έσοδο της χώρας. Περισσότερο από το 54% της αμερικανικής παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου εξάγεται εκτός ΗΠΑ με κυριότερους προορισμούς την Ευρώπη και τις Ασιατικές αγορές.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, οι τιμές της ενέργειας για το 2024 θα μπορούσαν κάλλιστα να κινηθούν στα τρέχοντα ή και κάπως χαμηλότερα επίπεδα, υπό την αίρεση πάντα των εξελίξεων στα δύο, πλέον, πολεμικά μέτωπα που εξελίσσονται στην ανατολική πτέρυγα της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και τα οποία πρέπει να αντιμετωπίζονται πάντα με προσοχή».

Η αύξηση των ΑΠΕ και οι εφεδρείες στην αγορά ηλεκτρισμού

Ο κ. Αντώνης Παπαβασιλείου, Επίκουρος Καθηγητής στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, εκτιμά σταθεροποιητικές τάσεις στις τιμές ενέργειας για το 2024. 

Ο ίδιος υποστηρίζει πως δύο παράγοντες θα καθορίσουν την περαιτέρω πορεία τους, αφενός η συνέχιση της διείσδυσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα αλλά και η ένταξη των ένταξη εφεδρειών στις ευρωπαϊκές δημοπρασίες ηλεκτρισμού επόμενης ημέρας:

«Παρά τη γεωπολιτική αστάθεια στη γειτονιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία και της νέας κρίσης στη Γάζα, το 2023 έκλεισε με μια σχετική σταθεροποίηση στις τιμές ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου. Η σταθεροποίηση των τιμών ενέργειας ωθεί στην απόσυρση ορισμένων έκτακτων μέτρων στήριξης, και οι αλλαγές αντανακλώνται και στην ελληνική αγορά ηλεκτρισμού.

Διάφοροι παράγοντες συνετέλεσαν στη σταθεροποίηση τιμών που παρατηρήθηκε στο δεύτερο μισό του 2023. Η Ευρώπη κατάφερε να μειώσει την εισαγωγή φυσικού αερίου από τη Ρωσία σε λιγότερο από 15%, και να την αντικαταστήσει από εναλλακτικές πηγές όπως η Νορβηγία, η ΗΠΑ και η Αφρική. Οι Ευρωπαίοι μείωσαν την κατανάλωση ηλεκτρισμού το 2022 και το 2023, το οποίο μπορεί να αποδοθεί μεταξύ άλλων σε απόκριση της ζήτησης στις υψηλές τιμές ενέργειας, αλλά και σε έναν πιο ήπιο χειμώνα. Επιπλέον, οι Ευρωπαίοι κατάφεραν να συμπληρώσουν τις δεξαμενές τους έγκαιρα με φυσικό αέριο εν όψει του επικείμενου χειμώνα. Το κατά πόσο αυτοί οι παράγοντες θα συνεχίσουν να επικρατούν και θα οδηγήσουν σε σταθερές τιμές το 2024 παρά τις γεωπολιτικές διαταραχές είναι, σε κάποιο βαθμό, αντικείμενο εικασίας.

Αυτό που δεν είναι αντικείμενο εικασίας είναι η ενθαρρυντική αυξανόμενη συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ευρωπαϊκή κατανάλωση ηλεκτρισμού (ήδη το 2022 αυξήθηκε στο 23%), όσο και ορισμένες στοχεύσεις της Γενικής Διεύθυνσης Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (DG ENER) και του Οργανισμού Συνεργασίας Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας (ACER). Η ένταξη εφεδρειών στις ευρωπαϊκές δημοπρασίες ηλεκτρισμού επόμενης ημέρας και η βελτιωμένη τιμολόγηση του ηλεκτρισμού ανάλογα με την τοποθεσία παραγωγής και κατανάλωσής του (με την ίδια λογική που οι αξίες ακινήτων εξαρτώνται από τη γειτονιά όπου ψάχνει κανείς να αγοράσει σπίτι) αναμένεται να είναι ψηλά στην ατζέντα των προαναφερθέντων οργανισμών, και αυτό παρά την πληθώρα αντιδράσεων από πολλούς συμμετέχοντες στην αγορά. Το μακροπρόθεσμο όραμα αυτών των αλλαγών είναι η προσέλκυση ευέλικτων τεχνολογιών καθώς και η εγκατάσταση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κοντά στα κέντρα κατανάλωσης, με συνεπαγόμενη μείωση των τιμών στις τοποθεσίες υψηλής ζήτησης. Ποσοτικές μελέτες που τεκμηριώνουν αυτά τα οφέλη ενδέχεται να δημοσιευτούν μετά τις Ευρωπαϊκές εκλογές του ερχόμενου Ιουνίου.

Ως καταναλωτές είναι χρήσιμο και σημαντικό να παρακολουθούμε ενεργά τις εξελίξεις. Σημαντική απόφαση στους ερχόμενους μήνες είναι το νέο τιμολόγιο ηλεκτρισμού που θα διαλέξουμε. Δεν υπάρχει μία σωστή λύση για όλους: είναι συνάρτηση των προσωπικών μας προτιμήσεων και του εκάστοτε παρόχου. Η συμβουλή μου σε περίπτωση αμφιβολίας: επικοινωνήστε με τον πάροχό σας και εμπιστευτείτε την πρότασή του».

Πηγή: Οικονομικός Ταχυδρόμος