|
-----------------------
Η κοινότητα της
πυρηνικής σύντηξης
έκλεισε το 2022 με
επιτυχία, όταν
επιστήμονες στο Εθνικό
Εργαστήριο Lawrence
Livermore, στην
Καλιφόρνια ανέφεραν ότι
είχαν δημιουργήσει μια
αντίδραση που παρήγαγε
περισσότερη ενέργεια από
όση κατανάλωσε. Αυτή η
σημαντική ανακάλυψη,
γνωστή ως ανάφλεξη
σύντηξης (fusion
ignition),
χαρακτηρίστηκε ως
ιστορική πρόοδος, ένα
κρίσιμο βήμα στον δρόμο
για την παραγωγή
απεριόριστης καθαρής
ενέργειας με την
αναπαραγωγή των
αντιδράσεων που
τροφοδοτούν τον ήλιο.
Μετά την ανακοίνωση, οι
σχολιαστές άρχισαν
αμέσως να κάνουν
εικασίες για το πόσο
κοντά είναι οι
επιστήμονες στην
επίτευξη αυτού του
μακροχρόνιου ονείρου.
Αλλά οποιοσδήποτε
ισχυρισμός σχετικά με
την έναρξη της επόμενης
επανάστασης καθαρής
ενέργειας πρέπει να
αντιμετωπίζεται με
σκεπτικισμό.
Η ομοσπονδιακή
ερευνητική εγκατάσταση
του Εθνικού Εργαστηρίου
Lawrence Livermore στο
Λίβερμορ, στην
Καλιφόρνια. Jason Laurea
/ Lawrence Livermore
National Laboratory /
Handout / Reuters
------------------------------------------------------------
Εν μέρει, αυτό οφείλεται
στο γεγονός ότι όταν
λαμβάνονται υπόψη και τα
ενεργοβόρα λέιζερ που
παρήγαγαν την αντίδραση,
η συνολική ενέργεια που
χρησιμοποιήθηκε στο
πείραμα ήταν πολύ
μεγαλύτερη από αυτήν που
δημιούργησε. Επιπλέον,
για να μετατραπεί αυτό
το είδος της αντίδρασης
σύντηξης σε μια
πραγματική πηγή
ενέργειας, το ίδιο
αποτέλεσμα θα πρέπει να
αναπαραχθεί σε πολύ
υψηλότερη συχνότητα
—δηλαδή πολλές φορές το
δευτερόλεπτο αντί για
μια φορά την ημέρα. Η
πραγματικότητα είναι ότι
η ενέργεια σύντηξης δεν
είναι σε καμία περίπτωση
έτοιμη για εμπορική
χρήση. Ούτε θα είναι,
έως ότου επινοηθεί μια
επιτυχημένη στρατηγική
καινοτομίας για την
πυρηνική σύντηξη.
Το ότι μια επιστημονική
ανακάλυψη αυτού του
μεγέθους έγινε από ένα
κρατικά χρηματοδοτούμενο
εργαστήριο δεν είναι
κάτι καινούργιο -οι
περισσότερες ενεργειακές
εξελίξεις την τελευταία
δεκαετία ήταν τέτοιες.
Αυτό οφείλεται στο
γεγονός ότι ο
ενεργειακός τομέας
εξαρτάται από την
δημόσια χρηματοδότηση.
Δεδομένου ότι οι
τεχνολογικές εξελίξεις
στην παραγωγή ηλεκτρικής
ενέργειας είναι εντάσεως
κεφαλαίου, ενέχουν
ρίσκο, και είναι δύσκολο
να κατοχυρωθούν με
δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, ο
ιδιωτικός τομέας συχνά
αποφεύγει να επενδύσει
στην έρευνα από νωρίς. Η
πυρηνική σύντηξη έχει
υποφέρει από αυτήν την
έλλειψη επενδύσεων,
αφήνοντας τις
κυβερνήσεις ως τους
μεγαλύτερους
υποστηρικτές της.
Ωστόσο, για να πετύχει η
κρατική χρηματοδότηση,
οι κυβερνήσεις πρέπει να
εξετάσουν τον τρόπο με
τον οποίο διαμορφώνουν
τις αγορές [2], καθώς
και να τις διορθώσουν. Η
ιστορία του καπιταλισμού
δείχνει ότι οι
κυβερνήσεις έχουν
δημιουργήσει συχνά
αγορές επενδύοντας στην
ανάπτυξη νέων
τεχνολογιών. Κατά
συνέπεια, οι κυβερνήσεις
έχουν δημιουργήσει και
διαμορφώσει τις αγορές
ενέργειας για δεκαετίες.
Είναι σημαντικό ότι για
να υποστηρίξουν επιτυχώς
οι κυβερνήσεις την
Έρευνα και Ανάπτυξη
(Ε&Α), χρειάζεται ένα
αποκεντρωμένο δίκτυο
δημόσιων ερευνητικών
κόμβων —όχι μία κεντρική
οντότητα. Η αποκέντρωση
αυξάνει τις πιθανότητες
των ερευνητών να κάνουν
απροσδόκητες ανακαλύψεις
μέσω της ευτυχούς
συγκύριας, καθώς και του
ανταγωνισμού. Ένα
αποκεντρωμένο δίκτυο
πρέπει να υποστηρίζεται
από τα σωστά είδη
χρηματοδότησης. Η
επιστήμη χρειάζεται
υπομονετική,
μακροπρόθεσμη
υποστήριξη, όχι τις
βραχυπρόθεσμες
επενδύσεις οι οποίες
προσανατολίζονται στα
γρήγορα αποτελέσματα που
προέρχονται από τους
επενδυτές
επιχειρηματικών
κεφαλαίων. Τέλος, οι
κρατικοί φορείς πρέπει
να δεσμευτούν πως θα
καταστήσουν το έργο τους
διαφανές ώστε να δείξουν
ξεκάθαρα τι προσπαθούν
να επιτύχουν και το
θεσμικό περιβάλλον στο
οποίο γίνονται οι
καινοτομίες. Εάν τα
τρέχοντα εκτεταμένα
προβλήματα
χρηματοδότησης,
διαφάνειας, και
κατεύθυνσης συνεχιστούν,
το μέλλον της σύντηξης
μπορεί να μην είναι τόσο
φωτεινό όσο είχαν
προβλέψει τα
πρωτοσέλιδα.
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΟΣ
Η έρευνα για την
πυρηνική σύντηξη δεν
κυριαρχείτο πάντα από
τις Ηνωμένες Πολιτείες
και τους Δυτικούς
συμμάχους τους. Στα τέλη
της δεκαετίας του 1970,
ο Διεθνής Υπηρεσία
Ατομικής Ενέργειας
(International Atomic
Energy Agency, IAEA)
προώθησε την
συντονισμένη έρευνα από
πολλές χώρες,
εστιάζοντας όχι μόνο
στην τεχνολογία των
αντιδραστήρων σύντηξης,
αλλά και στις πιθανές
περιβαλλοντικές
επιπτώσεις της και στα
πιθανά ζητήματα
ασφάλειας. Ένα παγκόσμιο
δίκτυο από δημόσια
χρηματοδοτούμενα
εργαστήρια άκμασε και
στις δύο πλευρές του
Σιδηρού Παραπετάσματος.
Για κάποιο διάστημα, η
Σοβιετική Ένωση είχε τον
μεγαλύτερο αριθμό
επιστημόνων, μηχανικών,
και τεχνικών. Αμφότερες
οι πλευρές σημείωσαν
πρόοδο.
Μέχρι το 1989, ωστόσο,
αυτό το σύστημα άρχισε
να καταρρέει. Όταν
κατέρρευσε η Σοβιετική
Ένωση, υπήρξε μαζική
μετανάστευση
εξειδικευμένων
επαγγελματιών (brain
drain) από χώρες του
ανατολικού μπλοκ. Όσοι
είχαν εργαστεί στο
παρελθόν στην σύντηξη
τώρα εγκατέλειψαν όχι
μόνο την Ανατολική
Ευρώπη αλλά και τα
επαγγέλματά τους. Πολλοί
ξεκίνησαν καριέρα στις
επιχειρήσεις και τα
οικονομικά, με κάποιους
να πηγαίνουν ακόμη και
στην Wall Street.
Δεκαπέντε χρόνια μετά
την πτώση του Σιδηρού
Παραπετάσματος, έμεινε
λιγότερο από το 50% της
αρχικής ερευνητικής
ικανότητας του δικτύου
της ΙΑΕΑ. Η Ανατολική
Ευρώπη είχε πάψει να
αποτελεί μια κεντρική
οικονομική και
πνευματική κινητήρια
δύναμη για την επιδίωξη
της πυρηνικής σύντηξης.
Ταυτόχρονα, οι
περισσότεροι από τους
υπόλοιπους διεθνείς
οικονομικούς πόρους που
διατίθενται για την
πυρηνική σύντηξη
ανακατευθύνθηκαν προς
ένα μεγάλο έργο: τον
Διεθνή Θερμοπυρηνικό
Πειραματικό Αντιδραστήρα
(International
Thermonuclear
Experimental Reactor,
ΙΤΕR) στη νότια Γαλλία.
Η προέλευση του
αντιδραστήρα μπορεί να
εντοπιστεί σε μια
συνάντηση μεταξύ του
προέδρου των ΗΠΑ,
Ρόναλντ Ρίγκαν, και του
Σοβιετικού προέδρου,
Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, το
1985. Αν και η αρχική
πρόταση ήταν σε μεγάλο
βαθμό συμβολική, με
σκοπό να υποδηλώσει την
πολιτική ειρήνη μέσω της
επιστημονικής
συνεργασίας, ήρθε σε μια
στιγμή που το
αποκεντρωμένο δίκτυο
συνεργαζόμενων
εγκαταστάσεων έφτανε στο
τέλος του. Στόχος του
ITER ήταν να καταδείξει
την σκοπιμότητα της
πυρηνικής σύντηξης και
της διεθνούς συνεργασίας
μέσω μιας κοινής
πρωτοβουλίας.
Σήμερα, ο ITER -ο οποίος
βρίσκεται υπό κατασκευή
από το 2013 αλλά δεν
έχει ακόμη ολοκληρωθεί-
έχει επικριθεί για την
αμφισβητούμενη
επιστημονική του
σκοπιμότητα. Πάνω απ'
όλα, είναι αβέβαιο εάν
υπάρχει επαρκής
παγκόσμια παροχή
υδρογόνου τριτίου που
απαιτείται για μια
επιτυχημένη αντίδραση
σύντηξης. Αν και το
εξαιρετικά σπάνιο
ισότοπο μπορεί να
δημιουργηθεί μέσω
συγκεκριμένων
αντιδραστήρων βαρέος
ύδατος, οι λίγοι που
υπάρχουν τελειώνουν,
θέτοντας σε αμφισβήτηση
την μακροπρόθεσμη
βιωσιμότητα του έργου. Ο
ITER έχει επίσης
επικριθεί για το
εξαιρετικά υψηλό κόστος
του, το οποίο το
Υπουργείο Ενέργειας των
ΗΠΑ εκτιμά ότι μπορεί να
φτάσει τα 65
δισεκατομμύρια δολάρια.
Ο ITER διατρέχει τον
κίνδυνο να χαραμίσει
αυτήν την τεράστια
επένδυση —παρά τις
πρώιμες προειδοποιήσεις
ότι ήταν απίθανο να
επιτύχει οποιαδήποτε
αξιοποιήσιμα
αποτελέσματα.
Η επιστήμη προχωρά
καλύτερα μέσω της
ευτυχούς συγκυρίας -μια
διαδικασία κατά την
οποία η αναζήτηση ενός
πράγματος οδηγεί στην
ανακάλυψη κάποιου άλλου.
Εάν υπάρχει μόνο ένα
εργαστήριο που κάνει
προηγμένη έρευνα σε ένα
δεδομένο πεδίο, τότε οι
πιθανότητες για τέτοιες
ανακαλύψεις φυσικά
μειώνονται. Για τον λόγο
αυτό, τα αποκεντρωμένα
δίκτυα της κυβέρνησης,
των επιχειρήσεων, και
των ερευνητικών κέντρων
είναι απαραίτητα για την
προώθηση της
στοχευμένης, παραγωγικής
έρευνας. Η προώθηση μιας
επανάστασης στην καθαρή
ενέργεια απαιτεί μια
ποικιλία προληπτικών και
τολμηρών οργανισμών, που
προωθούν νέες και
συναρπαστικές
καινοτομίες τόσο
ξεχωριστά όσο και από
κοινού.
Ο ITER είναι μια
υπερμεγέθης και
αναποτελεσματική
οντότητα κυβερνητικά
χρηματοδοτημένη.
Συμπληρώνεται, στο άλλο
άκρο, από μια λανθασμένη
και χαοτική σειρά έργων
του ιδιωτικού τομέα, τα
οποία χρηματοδοτούνται
από επιχειρηματικά
κεφάλαια χωρίς
κατεύθυνση. Οι επενδυτές
επιχειρηματικών
κεφαλαίων συρρέουν γύρω
από ένα νέο κύμα νεοφυών
επιχειρήσεων που
ισχυρίζονται ότι μπορούν
να αναπτύξουν πυρηνική
σύντηξη μέσα στην
επόμενη δεκαετία -ένα
χρονοδιάγραμμα που
πολλοί ειδικοί έχουν
επανειλημμένα αποκαλέσει
μη ρεαλιστικό. Ωστόσο,
παρότι η σύντηξη δεν
μπορεί να αντιμετωπίσει
την κλιματική κρίση
σύντομα, έχουν
συγκεντρωθεί
δισεκατομμύρια δολάρια
επιχειρηματικών
κεφαλαίων. Αυτή η
βραχυπρόθεσμη ιδιωτική
επένδυση επιδιώκει
διαφορετικό στόχο από
την μακροπρόθεσμη
κρατική χρηματοδότηση.
Το αποτέλεσμα είναι ότι
η διασπασμένη ιδιωτική
χρηματοδότηση δεν θα
πετύχει την προώθηση της
πυρηνικής σύντηξης. Στην
επιδίωξή τους για
γρήγορη επιτυχία, οι
εταιρείες
επιχειρηματικών
κεφαλαίων δεν είναι
πρόθυμες να αποδεχτούν
ότι αυτή η εφεύρεση θα
χρειαστεί πολλές
δεκαετίες, όχι μια. Ως
εκ τούτου, μεγάλο μέρος
των χρημάτων θα
κατασπαταληθούν.
Για την επίτευξη του
κοινού στόχου της
καθαρής ενέργειας [3],
απαιτείται ένα
συντονισμένο και
αποκεντρωμένο δίκτυο
ερευνητικών κόμβων. Αυτό
θα απαιτήσει την
οικοδόμηση μακροχρόνιων
σχέσεων μεταξύ τους.
Παραδείγματα δημόσιων
επενδύσεων σε προηγμένες
επιστήμες του
παρελθόντος έχουν δείξει
το πώς ένα
Επιχειρηματικό Κράτος
[στμ: κατά την
Mazzucato, η οικονομική
επιτυχία των ΗΠΑ
βασίζεται στις ιδιωτικές
και δημόσιες επενδύσεις
στην καινοτομία και την
τεχνολογία, αυτό που η
ίδια ονομάζει
«επιχειρηματικό κράτος»,
παρά στο δόγμα του
«μικρό κράτος και
ανοιχτές αγορές»] δίνει
με επιτυχία την
δυνατότητα σε πολλαπλούς
φορείς να διεξάγουν
έρευνα που ενέχει ρίσκο.
Οι προσωπικοί
υπολογιστές, για
παράδειγμα,
καθοδηγήθηκαν από την
αποκεντρωμένη
βιομηχανική πολιτική, η
οποία παρείχε δημόσια
χρηματοδότηση σε
διάφορες εταιρείες,
ερευνητές, και
επιχειρήσεις με
αποτελέσματα που έγιναν
αισθητά από τους
καταναλωτές παγκοσμίως.
Οι κρατικοί φορείς
διαδραματίζουν κρίσιμο
ρόλο στην σύνδεση
διαφορετικών τμημάτων
των αποκεντρωμένων
δικτύων Ε&Α. Για να
έχουν οι τεχνολογικές
εξελίξεις εφαρμογές στον
πραγματικό κόσμο, οι
κυβερνήσεις πρέπει να
βοηθήσουν τις
επιχειρήσεις να κάνουν
τα προϊόντα τους
εμπορικά βιώσιμα˙ αυτή η
σχέση πρέπει να πηγαίνει
πολύ πέρα από την
χρηματοδότηση της
έρευνας. Ταυτόχρονα, οι
κυβερνήσεις πρέπει να
είναι αυστηρές. Εάν ένα
έργο δεν προχωρά, τότε
πρέπει να σταματήσει και
να ανακατανεμηθούν οι
πόροι σε πιο υποσχόμενα
έργα.
ΔΙΚΤΥΑ, ΟΧΙ ΣΙΛΟ
Ο ITER απέχει πολύ από
τον στόχο του να παράγει
ενέργεια χωρίς άνθρακα
και δεν έπαιξε κανένα
ρόλο στην πρόσφατη
ανακάλυψη στην
Καλιφόρνια. Πράγματι, η
εγκατάσταση που
δημιούργησε την ανάφλεξη
σύντηξης ήταν η Εθνική
Εγκατάσταση Ανάφλεξης
Lawrence στο Livermore
(Lawrence Livermore’s
National Ignition
Facility). Η καθαρή
ενέργεια δεν είναι ο
στόχος του Livermore. Η
κεντρική λειτουργία του
εργαστηρίου, αντίθετα,
είναι να μελετά τα
πυρηνικά όπλα και να
βελτιώνει τις
καταστροφικές τους
επιπτώσεις. Παρά τους
ισχυρισμούς του
Υπουργείου Ενέργειας, ο
ιδιωτικός σκοπός και η
δημόσια εξήγηση αυτής
της έρευνας παραμένουν
αντικρουόμενες. Αυτή η
έρευνα διεξήχθη κυρίως
για την εφαρμογή της σε
πυρηνικά όπλα.
Οι κυβερνήσεις μπορούν
να ενεργούν προς το
δημόσιο συμφέρον, ιδίως
εάν ο επιδιωκόμενος
στόχος των δημόσιων
ερευνητικών φορέων είναι
σαφής. Φυσικά, ο
καθορισμός ενός
συγκεκριμένου στόχου
μπορεί να οδηγήσει στην
ανακάλυψη κάποιου άλλου.
Πράγματι, με τις
απροσδόκητες ανακαλύψεις
δεν υπάρχει συχνά μια
ρητή πρόθεση εξαρχής
–πώς θα μπορούσε να
υπάρξει; Ωστόσο, το
θεσμικό πλαίσιο πίσω από
την έρευνα και την
επιστημονική πρόοδο έχει
σημασία. Όπως έδειξαν
πρόσφατες συζητήσεις
σχετικά με την
μεροληπτική τεχνητή
νοημοσύνη, οι νέες
τεχνολογίες, εάν δεν
ελέγχονται προσεκτικά,
μπορούν να ξεφύγουν σε
ανεπιθύμητα εδάφη. Όσο
καλύτερες είναι οι
πληροφορίες που είναι
διαθέσιμες στους
ψηφοφόρους και στους
υπεύθυνους χάραξης
πολιτικής από
διαδικασίες που
χρηματοδοτούνται από το
δημόσιο, τόσο πιο
αποτελεσματικές είναι οι
επιλογές πολιτικής που
προκύπτουν. Καθώς οι
ανταγωνιστικές
προτεραιότητες αποτελούν
αναπόφευκτο μέρος των
σύγχρονων οικονομιών, η
διαφανής χρηματοδότηση
είναι κρίσιμο στοιχείο
της υπεύθυνης
διακυβέρνησης. Αυτό
είναι κρίσιμο για την
προώθηση της
χρηματοδότησης με
γνώμονα το δημόσιο
συμφέρον.
Για να γίνει αυτό σωστά,
τα Επιχειρηματικά Κράτη
πρέπει να καλλιεργήσουν
ένα ποικίλο δίκτυο
ερευνητικών κόμβων.
Αυτοί [οι κόμβοι] πρέπει
να έχουν την ικανότητα
καινοτομίας [4] ώστε να
επιδιώκουν τους
επιθυμητούς στόχους με
διαφορετικούς τρόπους
και να δημιουργούν νέους
τρόπους για την
αξιολόγηση της
ερευνητικής προόδου από
το κοινό και για την
διαφάνεια της διάδοσης
των επιστημονικών
προόδων. Για την επιτυχή
εκπλήρωση αυτών των
καθηκόντων, ο δημόσιος
τομέας πρέπει να
αναλάβει την ευθύνη και
να λογοδοτήσει για το
έργο που επιτελεί. Η
δημοσιοποίηση δεδομένων
(data) σε πραγματικό
χρόνο
—συμπεριλαμβανομένης της
χρήσης των χρημάτων των
φορολογουμένων για την
χρηματοδότηση του εν
λόγω έργου— μπορεί να
προωθήσει την διαφάνεια,
να αναγνωρίσει τα
επιτεύγματα, και να
παρακινήσει την πρόοδο.
Μπορεί επίσης να είναι
χρήσιμο να τεθούν
ενδιάμεσα σημεία
αναφοράς, έτσι ώστε ένας
φορέας να μπορεί να
αποφασίσει πότε θα
σταματήσει να
χρηματοδοτεί έργα που
αποτυγχάνουν.
Τελικά, το καθήκον των
κυβερνήσεων δεν είναι
ούτε να επιλέγουν
νικητές ούτε να δίνουν
άνευ όρων δωρεές,
επιδοτήσεις, και
εγγυήσεις αλλά να
δημιουργήσουν ένα
κατανεμημένο δίκτυο
«πρόθυμων» παικτών. Λόγω
της φύσης της αγοράς
ενέργειας, οι παίκτες
αυτοί είναι πιθανό να
είναι εκείνοι που
ηγούνται των
κυβερνητικών έργων, ένα
δίκτυο των οποίων θα
πρέπει να καλύπτει
ερευνητικές ομάδες του
δημόσιου τομέα,
πανεπιστημιακά
εργαστήρια, και
ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Ιδανικά, οι κυβερνήσεις
και ο ιδιωτικός τομέας
θα πρέπει να εργαστούν
για την αποκατάσταση
ενός αποκεντρωμένου
δικτύου φιλόδοξων
παραγόντων που προωθούν
την πυρηνική σύντηξη. Σε
ένα τέτοιο δίκτυο, οι
αξιολογήσεις ρουτίνας θα
τροφοδοτούνταν με
ενημερωμένες
αξιολογήσεις για το πού
κατευθύνεται η
επιστημονική πρόοδος.
Λαμβάνοντας υπόψη την
τεράστια υπέρβαση του
κόστους του ITER και το
γεγονός ότι δεν θα
βοηθήσει στην επίλυση
της κλιματικής αλλαγής,
πρέπει να υπάρξει μια
ειλικρινής και διαφανής
συζήτηση σχετικά με το
πώς η δημόσια
χρηματοδότηση θα
μπορούσε να κατευθυνθεί
προς πιο ελπιδοφόρα
αποτελέσματα. Αυτό
πρέπει να περιλαμβάνει
την εξέταση της σύνδεσης
μεταξύ του στόχου και
της θεσμικής μορφής που
λαμβάνει η επένδυση. Η
εστίαση σε ένα μόνο έργο
δεν θα λειτουργήσει.
Αντίθετα, νέες μορφές
συνεργασίας πρέπει να
καλλιεργηθούν με πιο
συντονισμένο τρόπο για
να αναδιαμορφωθεί το
τοπίο της έρευνας για
την πυρηνική σύντηξη.
Η επιστημονική έρευνα με
προσανατολισμό την
επίτευξη αποτελεσμάτων
πρέπει να αφορά την
δημιουργία αγορών, όχι
απλώς την διόρθωσή τους.
Πρόκειται για την
σύλληψη νέων τομέων
εξερεύνησης, όχι για την
δημιουργία έργων που θα
απορροφούν όλη την
διαθέσιμη χρηματοδότηση.
Μια πραγματική σημαντική
ανακάλυψη στην
χρησιμοποιήσιμη πυρηνική
σύντηξη είναι απίθανο να
συμβεί στο Livermore ή
στον ITER. Αντίθετα, θα
προκύψει από κάποια
διορατική συνεργασία
μεταξύ κυβερνητικών
ερευνητικών ιδρυμάτων
και φιλόδοξων
επιχειρήσεων του
ιδιωτικού τομέα στην
οποία η κυβέρνηση μπορεί
να διαδραματίσει κρίσιμο
συντονιστικό ρόλο.
Η MARIANA MAZZUCATO
είναι καθηγήτρια στα
Οικονομικά της
Καινοτομίας και της
Δημόσιας Αξίας στο
University College του
Λονδίνου και ιδρυτική
διευθύντρια του
Ινστιτούτου Καινοτομίας
και Δημόσιου Σκοπού
(Institute for
Innovation and Public
Purpose, IIPP). Είναι
συγγραφέας του βιβλίου
με τίτλο The
Entrepreneurial State:
Debunking Public vs.
Private Sector Myths
[1].
Foreign Affairs
https://foreignaffairs.gr/articles/74010/mariana-mazzucato/makrys-o-dromos-mexri-tin-pyriniki-syntiksi?page=show
https://www.foreignaffairs.com/world/long-way-nuclear-fusion |
