Το Ιράν αποτελεί σίγουρα απειλή και η χρήση βίας εναντίον του από το Ισραήλ ή την Αμερική θα ήταν και νόμιμη και, αν ήταν προσεκτικά ενορχηστρωμένη, σοφή. Όμως, η ιδέα ότι μια μοναδική, ολοκληρωτική επίθεση στο Ιράν θα μπορούσε να μεταμορφώσει τη Μέση Ανατολή είναι απλώς φαντασίωση. Ο περιορισμός του ιρανικού καθεστώτος απαιτεί συνεχή αποτροπή και διπλωματία. Η ασφάλεια του Ισραήλ, μακροπρόθεσμα, εξαρτάται επίσης από τον τερματισμό της καταπίεσης των Παλαιστινίων.

Η τελευταία άμεση επίθεση του Ιράν εναντίον του Ισραήλ πραγματοποιήθηκε με 180 βαλλιστικούς πυραύλους. Σε αντίθεση με ένα προηγούμενο χτύπημα τον Απρίλιο, αυτήν τη φορά το Ιράν προειδοποίησε ελάχιστα, αλλά, όπως και παλαιότερα, τα περισσότερα από τα βλήματα αναχαιτίστηκαν. Η ομοβροντία ήταν η απάντηση στον εξευτελισμό της πληρεξουσίας του, της Χεζμπολάχ, η οποία μέχρι πριν από δύο εβδομάδες ήταν η πιο τρομακτική πολιτοφυλακή στην περιοχή. Κανείς δεν πρέπει να λυπάται για μια τρομοκρατική οργάνωση που βοήθησε να μετατραπεί ο Λίβανος σε ένα διαλυμένο κράτος. Τον τελευταίο χρόνο η Χεζμπολάχ βομβάρδιζε το Ισραήλ, αναγκάζοντάς το να προβεί σε εκκένωση αμάχων στη βόρεια ζώνη του. Η αντεπίθεση του Ισραήλ, σε αντίθεση με την εισβολή του στη Γάζα, ήταν προγραμματισμένη από καιρό. Έκανε εκτενή χρήση των πληροφοριών, της τεχνολογίας και της αεροπορικής ισχύος, σκοτώνοντας τους ηγέτες της πολιτοφυλακής, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγού της, Hassan Nasrallah, ακρωτηριάζοντας τους μαχητές της με εκρηκτικούς βομβητές και καταστρέφοντας ίσως τους μισούς από τους 120.000 ή περισσότερους πυραύλους και ρουκέτες της.

Αυτή η ταπείνωση της Χεζμπολάχ δημιούργησε κρίση αξιοπιστίας για τον χορηγό της. Επί τρεις δεκαετίες το Ιράν προσπαθούσε να εκφοβίσει το Ισραήλ, τα αραβικά κράτη και τη Δύση με μια διττή προσέγγιση, απειλώντας με τη δημιουργία πυρηνικής βόμβας και οργανώνοντας έναν «άξονα αντίστασης», ένα δίκτυο πολιτοφυλακών που περιλάμβαναν τη Χαμάς, τη Χεζμπολάχ και τους Χούθι στην Υεμένη. Αυτός ο άξονας τώρα παραπαίει: το Ισραήλ χτύπησε τη στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς στη Γάζα και αποδυνάμωσε τη Χεζμπολάχ. Ξαφνικά το καθεστώς του Ιράν μοιάζει πολύ αδύναμο να βοηθήσει τους φίλους του -και, ίσως, να υπερασπιστεί τον ίδιο του τον εαυτό. Ακόμα και οι βαλλιστικοί του πύραυλοί δεν μπορούν να ανταποκριθούν την αεράμυνα του Ισραήλ.

Για το Ισραήλ ο κίνδυνος τώρα είναι η ύβρις. Θα μπορούσε να οργανώσει «έρπουσες» αποστολές στον Λίβανο, με περιορισμένες εισβολές πεζικού που, στη συνέχεια, θα μετατραπούν σε πλήρη εισβολή, ένα λάθος που το Ισραήλ έκανε το 1982 και ξανά το 2006. Τα επικείμενα αντίποινά του κατά του Ιράν εγκυμονούν ακόμα μεγαλύτερους κινδύνους. Μια επιλογή θα ήταν να καταστραφούν οι κόμβοι εξαγωγής πετρελαίου του Ιράν, παραλύοντας τα οικονομικά του καθεστώτος και αναστατώνοντας τις αγορές ενέργειας. Μια άλλη θα ήταν να πλήξει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του. Ορισμένοι στο Ισραήλ βλέπουν ένα παράθυρο ευκαιρίας. Προς το παρόν, η ικανότητα του Ιράν να αντεπιτεθεί μέσω της Χεζμπολάχ έχει αμβλυνθεί, αλλά τα επόμενα δύο χρόνια έχει ένα ισχυρό νέο κίνητρο να κατασκευάσει το πρώτο του πυρηνικό όπλο, για να αποκαταστήσει την αποτροπή. Η ακροδεξιά του κυβερνητικού συνασπισμού του Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού, Binyamin Netanyahu, ονειρεύεται ότι ένα συντονισμένο, καταστροφικό χτύπημα στο Ιράν τώρα θα μπορούσε να τερματίσει όλες τις σημαντικές απειλές κατά της ασφάλειας του Ισραήλ στο άμεσο μέλλον.

Αυτή η άποψη είναι δελεαστική, αλλά και επικίνδυνη. Είναι αλήθεια ότι η συμπεριφορά του Ιράν έχει χειροτερέψει από τότε που η κυβέρνηση του Donald Trump εγκατέλειψε τη συμφωνία για το πάγωμα του πυρηνικού του προγράμματος. Τον τελευταίο χρόνο το Ιράν επιτάχυνε τον εμπλουτισμό ουρανίου, εξόπλισε τους Χούθι, εκτέλεσε εκατοντάδες αντιφρονούντες στο εσωτερικό του και προμήθευσε τεράστιο αριθμό μη επανδρωμένων αεροσκαφών στη Ρωσία για να σκοτώσει Ουκρανούς. Ο νέος πρόεδρός του, Masoud Pezeshkian, είναι υποτίθεται μεταρρυθμιστής, αλλά στην πραγματικότητα παραμένει αιχμάλωτος των συντηρητικών. Με άλλα λόγια, το Ιράν είναι απρόβλεπτο. Το κληρικοστρατιωτικό καθεστώς του είναι αντιδημοφιλές στο εσωτερικό και αντιμετωπίζει οικονομική παρακμή και κρίση διαδοχής όταν πεθάνει ο 85χρονος ανώτατος ηγέτης, Ali Khamenei. Μια συντονισμένη επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του μπορεί να αποσταθεροποιήσει το καθεστώς, αλλά μπορεί να αποτύχει να καταστρέψει τις εγκαταστάσεις που βρίσκονται βαθιά κάτω από το έδαφος, ενθαρρύνοντας τους σκληροπυρηνικούς να επισπεύσουν την κατασκευή της βόμβας, ίσως με τη βοήθεια της Ρωσίας.

Ένας πιο αποτελεσματικός τρόπος αποτροπής του Ιράν θα μπορούσε να είναι ο ακόλουθος: το Ισραήλ, υποστηριζόμενο από την Αμερική, θα πρέπει να διατυπώσει αξιόπιστες απειλές για επαναλαμβανόμενα στρατιωτικά χτυπήματα στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν τα επόμενα χρόνια, ώστε να το εμποδίσει να αποκτήσει τη βόμβα. Η Αμερική και οι σύμμαχοί της θα πρέπει να επιβάλουν αυστηρότερες κυρώσεις στις εξαγωγές πετρελαίου του, εάν επιδιώξει να επανεξοπλίσει τις πληρεξούσιες πολιτοφυλακές του. Επιπλέον, πρέπει να δημιουργηθούν κίνητρα για τους μεταρρυθμιστές του Ιράν. Οι διπλωμάτες θα πρέπει να καταστήσουν σαφές ότι, αν το Ιράν σταματήσει την προσπάθειά του για πυρηνικά όπλα και τον εξοπλισμό των πληρεξουσίων του και της Ρωσίας, θα λάβει ως αντάλλαγμα ελάφρυνση των κυρώσεων. Αν και ο πρόεδρος Joe Biden έχει δηλώσει ότι δεν υποστηρίζει μια βιαστική επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, ο κ. Netanyahu μπορεί να ελπίζει ότι ένας μελλοντικός πρόεδρος Trump θα είναι υπέρ μια πιο επιθετικής προσέγγισης. Ωστόσο, αυτό που χρειάζεται το Ισραήλ είναι μακροπρόθεσμη διακομματική υποστήριξη από την Αμερική, συνοδευόμενη από συμβουλές αυτοσυγκράτησης.

Η αμερικανική υποστήριξη και η ισραηλινή αυτοσυγκράτηση θα είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση του άλλου μεγάλου προβλήματος ασφαλείας του Ισραήλ, των Παλαιστινίων. Ο κ. Netanyahu και οι σκληροπυρηνικοί του θέλουν οι Ισραηλινοί και ο κόσμος να βλέπουν μόνο το Ιράν, υποβαθμίζοντας τις απειλές στη Γάζα, όπου η Χαμάς έχει σχεδόν συντριβεί, και τη Δυτική Όχθη.

Ωστόσο, την ημέρα του χτυπήματος του Ιράν, στο Τελ Αβίβ πέθαναν περισσότεροι Ισραηλινοί από μια επίθεση με όπλο και μαχαίρι, απ’ ό,τι από τους πυραύλους, και η μεγαλύτερη απώλεια Ισραηλινών ζωών σε έναν χρόνο πολέμου προήλθε από τους εγχώριους δολοφόνους της Χαμάς. Η ατελείωτη καταστολή, μετά τον θάνατο περισσότερων από 40.000 κατοίκων της Γάζας τον τελευταίο χρόνο, θα αναπαράγει μια νέα γενιά μαχητών. Στο Ισραήλ το κίνημα των εποίκων και η τοξική πολιτική του θέτουν σε κίνδυνο τις ανοιχτές αξίες που στηρίζουν την οικονομία υψηλής τεχνολογίας της χώρας. Οποιαδήποτε προσέγγιση με τη Σαουδική Αραβία, η οποία θα μπορούσε να βοηθήσει στον περιορισμό του Ιράν, εξαρτάται από την καλύτερη μεταχείριση των Παλαιστινίων. Μια αιώνια κατοχή, αντίθετα, συνεπάγεται περισσότερες παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων που θα διαβρώσουν την ισραηλινή κοινωνία και θα επιβαρύνουν, ίσως και να διαλύσουν, τη συμμαχία με την Αμερική.

Καθώς ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή κλιμακώνεται, η κυβέρνηση του Ισραήλ πιστεύει ότι έχει το πλεονέκτημα. Ίσως και να είναι αλήθεια. Ωστόσο, η μεγάλη πρόκληση είναι να μετατρέψει τη στρατιωτική υπεροχή σε διαρκή στρατηγικά κέρδη και τελικά σε ειρήνη. Αν αυτό δεν συμβεί, το αίμα θα συνεχίσει να ρέει και τα επόμενα χρόνια.

Πηγή: The Economist