Σχεδόν από τη στιγμή της ίδρυσής της, το 1472, η ιστορία της Monte dei Paschi ήταν μια «ωδή» πάνω στον καθαυτό σκοπό των τραπεζών, όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι Financial Times.

Ο στυλοβάτης των…πάντων

Υπήρξε φιλανθρωπικό ίδρυμα για τους φτωχούς της Σιένα, ευεργέτης των αστικών θεσμικών οργάνων της πόλης, προστάτης των τεχνών, χρηματοδότης της γεωργικής ανάπτυξης της Τοσκάνης, χρηματοδότης της τοπικής αριστοκρατίας και ενεργός φορέας εξυγίανσης της βιομηχανίας προς το συμφέρον των παγκόσμιων επενδυτών.

Το «Monte» της Σιένα έστησαν οι αρχές της πόλης. Σύμφωνα με το καταστατικό του, που υπογράφηκε στις 4 Μαρτίου 1472, προοριζόταν να διασφαλίσει ότι «οι φτωχοί, οι εξαθλιωμένοι και ή άποροι θα στηρίζονταν».

Ξεκίνησε με 5.000 φλωρίνια που συγκεντρώθηκαν από τα φορολογικά έσοδα για το κρασί, το αλάτι, το κρέας, τα ψάρια και τα λαχανικά. Οι δανειολήπτες χρεώθηκαν 7,5 τοις εκατό τόκο ετησίως.

«Έξι μικρά σκουλαρίκια» και «δύο μανδύες ισπανικού τύπου»

Ως εγγύηση, συνήθως παρέδιδαν κοσμήματα ή ρούχα, με τα πρώτα λογιστικά βιβλία να αναφέρουν αντικείμενα όπως «έξι μικρά σκουλαρίκια» και «δύο μανδύες ισπανικού τύπου». Το αρχηγείο της ήταν, και εξακολουθεί να είναι, το παλάτι Salimbeni, ένα επιβλητικό φρούριο στο κέντρο της πόλης, γνωστό στους ντόπιους ως La Rocca.

Το 1995, και ενόψει της εισαγωγής της Monte dei Paschi στο ιταλικό χρηματιστήριο, συστάθηκε το Ίδρυμα για να συνεχίσει τα φιλανθρωπικά του καθήκοντα και να γίνει ο κύριος ιδιοκτήτης της τράπεζας.

Προπύργιο της αριστεράς

Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Σιένα ήταν προπύργιο της αριστεράς, με σχεδόν κάθε δήμαρχο επί μισό αιώνα να προέρχεται από το κομμουνιστικό ή το σοσιαλιστικό κόμμα. Οι απόψεις τους για τον κοινωνικό ρόλο μιας τράπεζας είχαν διαμορφώσει την ταυτότητα της Monte dei Paschi.

Η δέσμευσή της να στηρίξει την πόλη ήταν βαθιά. Το ίδρυμα είχε δημιουργήσει δύο νέα τμήματα στο πανεπιστήμιο της πόλης, συμπεριλαμβανομένου του μοναδικού στην Ιταλία που ήταν αφιερωμένο στις τράπεζες, το οποίο εκπαίδευσε εκατοντάδες μελλοντικούς υπαλλήλους της Monte dei Paschi.

Από τη δεκαετία του 1980 και μετά, τα στελέχη της μετακινούνταν ελεύθερα στο τοπικό συμβούλιο, ενώ αρκετοί δήμαρχοι της πόλης είχαν στενούς δεσμούς με την τράπεζα και τα συνδικάτα της.

Κατέρρευσε η καλή τύχη της τράπεζας και της Σιένας

Αλλά τα τελευταία χρόνια, το Babbo της Σιένα κατάφερε στην πόλη μια σειρά από συντριπτικά πλήγματα. Από το 2008, μετά από χρόνια ταχείας ανάπτυξης που την οδήγησε στο να εγκαταλείψει τα ιδρυτικά της ιδανικά, η καλή τύχη της τράπεζας κατέρρευσε, και μαζί με αυτήν και η τύχη της πόλης που στήριξε για εκατοντάδες χρόνια.

Στο γύρισμα της χιλιετίας, η Monte dei Paschi βρισκόταν στο απόγειο της δόξας της, με περισσότερους από τέσσερα εκατομμύρια πελάτες και σχεδόν 2.000 υποκαταστήματα σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων παραρτημάτων στη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο και τη Σιγκαπούρη.

Μια εξαγορά -από τα χειρότερα λάθη στην ιστορία των τραπεζών

Είναι δύσκολο να προσδιορίσει κανείς την ακριβή στιγμή που τα πράγματα άρχισαν να πηγαίνουν στραβά, αλλά ο Πιερλουίτζι Πιτσίνι, πρώην δήμαρχος της Σιένα που κάποτε εργαζόταν για την τράπεζα και παρά λίγο να γίνει πρόεδρός της, ανέφερε ως αιτία, την εξαγορά της Banca Antonveneta, με έδρα την Πάντοβα, το 2007.

«Πριν από την εξαγορά της Antonveneta, [η Monte dei Paschi] ήταν μία από τις τράπεζες με την υψηλότερη κεφαλαιακή επάρκεια στην Ιταλία», είπε. «Τα οικονομικά προβλήματα ξεκίνησαν από εκείνο το σημείο».

Η απόφαση για την εξαγορά της  Antonveneta από την ισπανική τράπεζα Santander, έναντι 9 δισ. ευρώ, την ώρα που τα σύννεφα της χρηματοπιστωτικής κρίσης άρχισαν να μαζεύονται πάνω από την Ευρώπη, θα καταγραφεί πράγματι ως ένα από τα χειρότερα λάθη στην ιστορία του τραπεζικού κλάδου.

Μια ανέλπιστη συμφωνία για μια υπερχρεωμένη επιχείρηση

Η Santander είχε αγοράσει την Banca Antonveneta μόλις λίγους μήνες πριν για τα δύο τρίτα της τιμής που συμφώνησε να πληρώσει η Monte dei Paschi. Ο πρόεδρος της Santander, Emilio Botín, ακουγόταν σχεδόν αμήχανος καθώς έλεγε στους μετόχους για το πώς η τράπεζά του είχε κέρδη 3,4 δισ. ευρώ από τη συμφωνία.

Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, η Monte dei Paschi είχε συμφωνήσει να πληρώσει μετρητά, αντί να χρησιμοποιήσει τις δικές της μετοχές. Η διοικητική ομάδα αγωνίστηκε να συγκεντρώσει τα κεφάλαια χωρίς να επηρεάσει την κεφαλαιακή θέση της τράπεζας. Ξεκίνησαν μια σειρά από πωλήσεις ομολόγων λιανικής, δανειζόμενοι ουσιαστικά χρήματα από νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις για να χρηματοδοτήσουν τη συμφωνία.

Σύντομα αποκαλύφθηκε ότι η συμφωνία είχε κλειστεί χωρίς τη  δέουσα επιμέλεια. Η Monte dei Paschi είχε καταβάλει τεράστια ποσά για μια υπερχρεωμένη επιχείρηση με ελάχιστες δυνατότητες επέκτασης. Είχε αντλήσει 1 δισ. ευρώ από την JPMorgan για να συμβάλει στην πληρωμή μέσω ενός τύπου ομολόγου που θα μετατρεπόταν σε μετοχές εάν ο δανειολήπτης αντιμετώπιζε προβλήματα.

Η κεντρική τράπεζα της Ιταλίας δήλωσε ότι η Monte dei Paschi δεν την ενημέρωσε για τη συναλλαγή αυτή. Το ίδρυμα της Monte dei Paschi ισχυρίστηκε επίσης ότι δεν γνώριζε για τη συμφωνία. Ο φιλανθρωπικός βραχίονας της τράπεζας κλήθηκε σύντομα να παράσχει κεφάλαιο για τη συναλλαγή.

Πλήγμα για το Ίδρυμα της τράπεζας

Στον απόηχο της καταστροφικής συμφωνίας με την Antonveneta, το ίδρυμα αναγκάστηκε να διασώσει την τράπεζα, διακόπτοντας τη χρηματοδότησή της σε πολλούς πολιτιστικούς και αθλητικούς οργανισμούς της Σιένα. Οι ομάδες ποδοσφαίρου και μπάσκετ της πόλης χρεοκόπησαν αμφότερες το 2014 και αναγκάστηκαν να ξεκινήσουν από την αρχή σε πολύ χαμηλότερα πρωταθλήματα.

Στη δεκαετία μετά τη συμφωνία, τα περιουσιακά στοιχεία του ιδρύματος μειώθηκαν από 8 δισ. ευρώ σε 200 εκατ. ευρώ, ενώ το μερίδιό του στην τράπεζα μειώθηκε από 46% σε 0,003%.

Η πόλη έχασε τον έλεγχο του «ευεργέτη» της

Η πόλη είχε χάσει τον έλεγχο της Babbo Monte, του «ευεργέτη» με τον οποίο ήταν συνδεδεμένη η τύχη της.

Το 2006 ο Καλαβριανός Giuseppe Mussari, έγινε πρόεδρος της Monte dei Paschi και έθεσε την τράπεζα σε πορεία ταχείας ανάπτυξης, διπλασιάζοντας τα κέρδη της σε έξι χρόνια – μια αναπτυξιακή ώθηση που θα είχε σοβαρές συνέπειες.

Η μεγαλύτερη κρατικοποίηση τραπεζών της Ιταλίας από το 1930

Ωστόσο, μετά την αποκάλυψη μιας σειράς σκανδαλωδών συμφωνιών με την  Deutche Bank, η  τιμή της μετοχής της τράπεζας άρχισε να πέφτει και η ιταλική κυβέρνηση αναγκάστηκε να τη διασώσει με μια σειρά από ενέσεις μετρητών πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ.

Μέχρι το 2017, ήταν ξεκάθαρο ότι οι αναχρηματοδοτήσεις δεν θα λειτουργούσαν, και έτσι το υπουργείο Οικονομικών αγόρασε το 70% των μετοχών, εναντι  5,4 δισ. ευρώ.

Ήταν η μεγαλύτερη κρατικοποίηση τραπεζών της Ιταλίας από τη δεκαετία του 1930.

Η ευκαιρία που περίμεναν για να την πωλήσουν

Η ταχύτητα με την οποία οι κεντρικές τράπεζες αύξησαν τα επιτόκιά τους μεταξύ 2022 και 2023 τροφοδότησε τα κέρδη της Monte dei Paschi. Μέχρι το τέλος του 2023 είχε δημιουργήσει κέρδη-ρεκόρ 2 δισεκατομμυρίων ευρώ και ήταν σε θέση να πληρώσει στους μετόχους το πρώτο τους μέρισμα σε 13 χρόνια. Αυτό έδωσε στην τιμή της μετοχής της Monte dei Paschi μια καλή ώθηση και στην ιταλική κυβέρνηση μια καλή δικαιολογία για να πουλήσει τις μετοχές της, μειώνοντας το μερίδιό της σε λίγο περισσότερο από 25 τοις εκατό, το οποίο σχεδιάζει να εκχωρήσει πλήρως μέχρι το τέλος του φέτος.

Εν τω μεταξύ, οι κεντρικές τράπεζες φαίνεται ότι θα αρχίσουν να μειώνουν τα επιτόκιά τους τους επόμενους μήνες, ενώ φημολογείται ότι θα επιβληθούν και πρόσθετοι φόροι στις ιταλικές τράπεζες.

Στοιχειωμένο από το σκανδαλώδες παρελθόν της, το μέλλον της Monte dei Paschi μοιάζει τώρα τόσο αβέβαιο όσο ποτέ άλλοτε από το 1472. Η ιταλική κυβέρνηση, 0ελπίζει να αποχωρήσει από το εναπομείναν μερίδιό της μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Το πιθανότερο είναι η τράπεζα να εξαγοραστεί από άλλη που δεν θα έχει καμία απολύτως σχέση με τη Σιένα – μια καταστροφή για την πόλη που η τράπεζα οικοδόμησε και ανέθρεψε για αιώνες.

Πηγή: FT - Ν