Το αντι-κινεζικό πάθος της Αμερικής είναι εν μέρει μια υπερδιόρθωση του προηγούμενου εφησυχασμού της σχετικά με την οικονομική, στρατιωτική και ιδεολογική απειλή που αποτελεί ο αυταρχικός γίγαντας. Ο κίνδυνος από την Κίνα είναι πραγματικός και υπάρχουν πολλοί τομείς στους οποίους η κυβέρνηση του κ. Biden θα πρέπει να ορθώσει το ανάστημά της απέναντι στους κομμουνιστές ηγέτες της. Ωστόσο, υπάρχει επίσης ο κίνδυνος η άποψη της Αμερικής για την κινεζική ισχύ να διολισθήσει σε καρικατούρα, προκαλώντας αντιπαραθέσεις και, στη χειρότερη περίπτωση, μια σύγκρουση που θα μπορούσε να αποφευχθεί. Ακόμα και χωρίς πόλεμο, αυτή η βιασύνη θα είχε τεράστιο οικονομικό κόστος, θα χώριζε την Αμερική από τους συμμάχους της και θα υπονόμευε τις αξίες που την κάνουν ισχυρή. Αντιθέτως, η Αμερική χρειάζεται μια νηφάλια αξιολόγηση όχι μόνο των δυνατών σημείων της Κίνας, αλλά και των αδυναμιών της.

Μα ποιές είναι αυτές οι αδυναμίες; Μεταξύ των λιγότερο κατανοητών είναι οι στρατιωτικές, τις οποίες περιγράφουμε σε μια ειδική έκθεση για τον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (PLA). Έπειτα από δεκαετίες εκσυγχρονισμού, είναι εξαιρετικός -ακόμα και τρομακτικός θα μπορούσε να χαρακτηριστεί. Με 2 εκατ. προσωπικό και ετήσιο προϋπολογισμό 225 δισ. δολαρίων, η χώρα διαθέτει τον μεγαλύτερο στρατό και ναυτικό στον κόσμο και ένα τεράστιο πυραυλικό οπλοστάσιο. Μέχρι το 2030 μπορεί να διαθέτει 1.000 πυρηνικές κεφαλές. Οι κατάσκοποι της Αμερικής λένε ότι ο κ. Xi έχει δώσει διαταγή να είναι σε θέση να εισβάλει στην Ταϊβάν μέχρι το 2027. Παράλληλα, ο PLA προβάλλει τη δύναμη του ευρύτερα. Εκφοβίζει τους γείτονες της Κίνας στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και αψιμαχεί με την Ινδία. Έχει μια βάση στην Αφρική και επιδιώκει να δημιουργήσει μία στη Μέση Ανατολή.

Ωστόσο, αν ρίξετε μια πιο προσεκτική ματιά, υπάρχουν και αρκετά προβλήματα. Εκπαιδευμένος επί δεκαετίες στο σοβιετικό και στη συνέχεια στο ρωσικό στρατιωτικό δόγμα, ο PLA προσπαθεί να απορροφήσει τα διδάγματα από την Ουκρανία και να συντονίσει τις «κοινές» επιχειρήσεις μεταξύ των υπηρεσιών, οι οποίες είναι το κλειδί για οποιαδήποτε επιτυχή εισβολή στην Ταϊβάν. Η στρατολόγηση είναι δύσκολη. Παρά τις προσπάθειες ταινιών όπως το «Wolf Warrior» να ωραιοποιήσουν τη θλιβερή στρατιωτική καριέρα με τις μέτριες αμοιβές, ο PLA αγωνίζεται να προσλάβει εξειδικευμένους ανθρώπους, από πιλότους μαχητικών αεροσκαφών μέχρι μηχανικούς. Δεν έχει σχεδόν καμία εμπειρία μάχης -ο κ. Xi κάνει λόγο για την «ασθένεια της ειρήνης». Η πιο θανατηφόρα εμπλοκή του τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες περίπου ήταν η σφαγή των πολιτών της ίδιας του της χώρας γύρω από την πλατεία Τιενανμέν το 1989.

Παρ’ όλο που η Κίνα έχει κάνει τεχνολογικά άλματα, από τους υπερηχητικούς πυραύλους μέχρι τα μαχητικά stealth, το στρατιωτικο-βιομηχανικό της σύμπλεγμα υστερεί σε τομείς όπως οι κινητήρες για αεροσκάφη και πλοία και εξακολουθεί να βασίζεται σε ορισμένα ξένα εξαρτήματα. Τα αμερικανικά εμπάργκο σε ημιαγωγούς και εξαρτήματα θα μπορούσαν να την αφήσουν πίσω σε σχέση με τις παγκόσμιες τεχνολογικές εξελίξεις. Παρά τις ατελείωτες εκκαθαρίσεις του κ. Xi, η διαφθορά φαίνεται να είναι διάχυτη. Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί ο στρατηγός Li Shangfu απολύθηκε φέτος από υπουργός Άμυνας της Κίνας έπειτα από λίγους μόνο μήνες στη θέση του.

Οι στρατιωτικές αδυναμίες της Κίνας υπάρχουν παράλληλα με τις γνωστότερες οικονομικές. Η στενότητα των ακινήτων και η αυξανόμενη εχθρότητα του Κομμουνιστικού Κόμματος προς τον ιδιωτικό τομέα και το ξένο κεφάλαιο εμποδίζουν την ανάπτυξη. Το ΑΕΠ της Κίνας θα αυξηθεί κατά 5,4% φέτος και μόνο κατά 3,5% το 2028, λέει το ΔΝΤ. Οι επενδύσεις των πολυεθνικών εταιρειών στην Κίνα ήταν αρνητικές το τρίτο τρίμηνο, για πρώτη φορά από την έναρξη ύπαρξης αντίστοιχων αρχείων το 1998. Η οικονομία των 18 τρισ. δολαρίων της Κίνας είναι μεγάλη. Ωστόσο, παρά τον πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό της, το ΑΕΠ της είναι απίθανο να ξεπεράσει κατά πολύ ή και καθόλου το ΑΕΠ της Αμερικής μέχρι τα μέσα του αιώνα.

Πίσω από τις στρατιωτικές και οικονομικές αδυναμίες της Κίνας κρύβεται ένα τρίτο και βαθύτερο πρόβλημα: η κυριαρχία του κ. Xi σε ένα αυταρχικό σύστημα που δεν επιτρέπει πλέον σοβαρή εσωτερική πολιτική συζήτηση. Ως αποτέλεσμα, η λήψη αποφάσεων επιδεινώνεται. Οι οικονομικοί τεχνοκράτες έχουν παραγκωνιστεί από παρατρεχάμενους. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, οι στρατιώτες του PLA δαπανούν το ένα τέταρτο του χρόνου τους στην πολιτική εκπαίδευση, μελετώντας εμπνευσμένα έργα όπως το «Xi Jinping Thought on Strengthening the Military» (Η σκέψη του Σι Τζινπίνγκ για την ενίσχυση του στρατού). Η ιδεολογία του κ. Xi είναι ότι το κόμμα, με επικεφαλής τον ίδιο, πρέπει να διοικεί τα πάντα, για πάντα.

Η διακυβέρνηση του ενός είναι κακή για την Κίνα -και επικίνδυνη για τον κόσμο. Ελλείψει καλών συμβουλών, ο κ. Xi μπορεί να κάνει λάθος υπολογισμούς, όπως έκανε ο Vladimir Putin στην Ουκρανία. Ωστόσο, μπορεί να τον αποτρέψει η γνώση ότι αν εισβάλει στην Ταϊβάν, αλλά αποτύχει να την κατακτήσει, μπορεί να χάσει την εξουσία. Ένα πράγμα είναι σαφές: παρά τις περιοδικές και ευπρόσδεκτες εξάρσεις εποικοδομητικής διπλωματίας, όπως οι πρόσφατα επαναλαμβανόμενες υπουργικές επαφές με την Αμερική, η δέσμευση του κ. Xi να υπονομεύσει τις φιλελεύθερες αξίες σε παγκόσμιο επίπεδο δεν θα μειωθεί.

Πώς πρέπει να απαντήσει η Αμερική; Με σύνεση. Η προσπάθεια να παραλύσει η οικονομία της Κίνας απομονώνοντάς την θα μπορούσε να μειώσει το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά 7%, εκτιμά το ΔΝΤ. Το κλείσιμο των αμερικανικών συνόρων στα κινεζικά ταλέντα μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί αυτοϋπονόμευση. Οποιαδήποτε υπερβολικά γερακίστικη πολιτική κινδυνεύει να διχάσει το δίκτυο συμμαχιών της Αμερικής. Το χειρότερο απ’ όλα, μια πολύ γρήγορη αμερικανική στρατιωτική κλιμάκωση θα μπορούσε να προκαλέσει έναν καταστροφικό πόλεμο, αν ο κ. Xi την εκλάβει λανθασμένα ως προοίμιο αμερικανικής επιθετικότητας ή αν σκεφτεί ότι η ενοποίηση της Ταϊβάν με την ηπειρωτική χώρα -ειρηνικά ή με τη βία- θα καταστεί όλο και πιο δύσκολη, αν συνεχίσει να περιμένει.

Από τον εφησυχασμό στην αντιπαράθεση και τη βαθμονόμηση

Αντίθετα, η Αμερική πρέπει να διαμορφώσει την πολιτική της για την Κίνα μακροπρόθεσμα. Όσον αφορά την οικονομία, αυτό σημαίνει άνοιγμα, όχι απομόνωση. Ο Economist υποστηρίζει περιορισμένους ελέγχους στις εξαγωγές τεχνολογίας με πιθανές στρατιωτικές εφαρμογές, αλλά όχι την ευρεία υιοθέτηση δασμών και βιομηχανικής πολιτικής που ξεκίνησε υπό τον πρόεδρο Donald Trump και συνεχίστηκε υπό τον κ. Biden. Για να διατηρήσει το οικονομικό και τεχνολογικό της πλεονέκτημα, η Αμερική θα πρέπει να παραμείνει ανοιχτή στις επιχειρήσεις -σε αντίθεση με την Κίνα.

Στρατιωτικά, η Αμερική πρέπει να επιδιώκει την αποτροπή, αλλά όχι την κυριαρχία. Η κυβέρνηση Biden ορθώς πούλησε περισσότερα όπλα στην Ταϊβάν, αύξησε τις δυνάμεις της στην Ασία και ανανέωσε τις εκεί αμυντικές συμμαχίες. Ωστόσο, η Αμερική θα πρέπει να αποφύγει μια κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών ή να φανεί ότι υποστηρίζει την επίσημη ανεξαρτησία της Ταϊβάν. Η αντιμετώπιση της Κίνας απαιτεί μια ρεαλιστική αντίληψη των δυνατοτήτων της. Τα καλά νέα είναι ότι οι αδυναμίες της και τα λάθη του κ. Xi δίνουν στη Δύση χρόνο για να αντιμετωπίσει την απειλή.

Πηγή: The Economist