Μια ήττα της Ουκρανίας θα ήταν ταπεινωτική για τη Δύση, ένα σύγχρονο Σουέζ. Έχοντας προσφέρει ηθική, στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη στη σύμμαχό τους εδώ και δύο χρόνια, η Αμερική και η Ευρώπη έχουν -ίσως ακούσια- θέσει σε κίνδυνο την αξιοπιστία τους. Το γεγονός ότι μερικές φορές δίστασαν να παράσχουν αυτήν την υποστήριξη έκανε τα πράγματα χειρότερα, όχι καλύτερα. Έδωσαν πάτημα για περαιτέρω επιβεβαίωση όσων αμφισβητούν τα φιλελεύθερα πολιτεύματα, ότι οι δημοκρατίες δεν έχουν αυτό που χρειάζεται για να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους. Στη Ρωσία, αλλά και στην Κίνα, την Ινδία και σε όλο τον παγκόσμιο Νότο, οι υποστηρικτές της Ουκρανίας απορρίπτονται ως καλοί στο να καταθέτουν ψηφίσματα στον ΟΗΕ και να παζαρεύουν διατυπώσεις στις συνόδους κορυφής της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, αλλά τίποτα περισσότερο. Ο χρωματισμός της ουκρανικής γης από τους κατασκευαστές ατλάντων ως ρωσικό έδαφος θα εδραίωνε την ιδέα ότι η ισχύς κάνει το δίκαιο, προς όφελος των ισχυρών ανδρών παντού. Ο George Robertson, πρώην αφεντικό του ΝΑΤΟ, έχει προειδοποιήσει ότι «αν η Ουκρανία χάσει, οι εχθροί μας θα είναι αυτοί που θα αποφασίζουν πλέον για την παγκόσμια τάξη». Δυστυχώς για τους Ταϊβανέζους, μεταξύ άλλων, μάλλον έχει δίκιο.

Πουθενά το βάρος αυτής της ταπείνωσης δεν θα ήταν τόσο έντονο όσο στην ΕΕ, την ηγέτιδα της φιλελεύθερης διεθνούς θέσπισης κανόνων. Οι γείτονες της Ουκρανίας κινήθηκαν λιγότερο γρήγορα από την Αμερική στην παροχή υποστήριξης. Ωστόσο, με τον ευρωπαϊκό αργό αλλά σταθερό τρόπο αισθάνονται ότι έκαναν όσα περισσότερα μπορούσαν. Στέλνοντας όπλα (συμπεριλαμβανομένης της χρήσης χρημάτων της ΕΕ για την πληρωμή όπλων, κάτι που έγινε για πρώτη φορά), στηρίζοντας τα οικονομικά της Ουκρανίας, υποδεχόμενοι εκατομμύρια πρόσφυγες, εφαρμόζοντας δώδεκα γύρους κυρώσεων κατά της Ρωσίας και την απεξάρτηση από το διοχετευόμενο αέριό της, οι πολιτικοί της ομάδας ξεπέρασαν τα όρια αυτού που αρχικά φαινόταν εφικτό. Αν αποδειχθεί ότι όλα αυτά δεν ήταν αρκετά, πολλοί θα αναρωτηθούν αν η Ένωση στον πυρήνα της είναι κατάλληλη για τον σκοπό της. Οι λαϊκιστές -και οι οπαδοί του Putin-, στο πρότυπο του Viktor Orban της Ουγγαρίας ή της Marine Le Pen στη Γαλλία, θα «σκίζονται» ότι ο δικός τους τρόπος είναι ο καλύτερος. Επί του παρόντος υπάρχουν διαιρέσεις μεταξύ του επιθετικού ανατολικού περιθωρίου και άλλων στο μπλοκ. Αν η Ουκρανία χάσει, αυτές θα μετατραπούν σε αλληλοκατηγορίες και πικρία. Ο Emmanuel Macron στη Γαλλία, ένα νεόκοπο γεράκι, έδωσε τον τόνο κάνοντας λόγο για «δειλούς» που κρατούν την Ευρώπη πίσω.

Οι γεωπολιτικές επιπτώσεις μιας ουκρανικής ήττας θα εξαρτηθούν από τη μορφή οποιασδήποτε ειρηνευτικής διευθέτησης. Αυτή με τη σειρά της θα εξαρτιόταν από τη στρατιωτική δυναμική ή τη νοοτροπία του κ. Trump, εάν εκλεγεί ξανά. Εάν ο περιορισμένος σε πυρομαχικά στρατός της Ουκρανίας καταρρεύσει και με κάποιον τρόπο η Ρωσία ελέγξει όχι μόνο τα ανατολικά εδάφη της, αλλά ολόκληρη τη χώρα, ίσως υπό ένα καθεστώς μαριονέτας τύπου Λευκορωσίας, ο επιτιθέμενος θα μοιραστεί στην πραγματικότητα πάνω από χίλια ακόμη χιλιόμετρα συνόρων με την ΕΕ. Σε περίπτωση που η ήττα είναι πιο περιορισμένη -συμπεριλαμβανομένης της προσάρτησης εδαφών, αλλά μιας ακόμη λειτουργούσας «κουτσουρεμένης» Ουκρανίας- τα νεύρα θα εξακολουθήσουν να είναι τεταμένα. Πόσο καιρό θα πάρει μέχρι να τελειώσει τη δουλειά ο κ. Putin; Εκατομμύρια περισσότεροι Ουκρανοί θα μπορούσαν να αδράξουν την ευκαιρία να φύγουν. Η μελλοντική μορφή της ΕΕ θα άλλαζε: η υπόσχεση διεύρυνσης προς την Ουκρανία προϋπέθετε μια συνολική νίκη. Τα δυτικά Βαλκάνια, των οποίων η δική τους προσπάθεια ένταξης αναζωπυρώθηκε από τον πόλεμο, σίγουρα θα έμεναν επίσης σε εκκρεμότητα.

Πέρα από το αίσθημα ενοχής και ντροπής, ένα αίσθημα φόβου θα διαπερνούσε την Ευρώπη. Θα υπάρξει και νέα επίθεση, ίσως σε χώρα του ΝΑΤΟ, αναγκάζοντας τους συμμάχους να αναλάβουν δράση; Περαιτέρω απόπειρες κατάκτησης θα ήταν τουλάχιστον μια πιθανότητα. Ο κ. Putin έχει αναφερθεί στον ναζισμό στη Βαλτική, επαναλαμβάνοντας το πρόσχημα που χρησιμοποίησε για να εισβάλει στην Ουκρανία. Το τρίο έχει επίσης μεγάλο ρωσόφωνο πληθυσμό. Πριν από έναν χρόνο ο ισχυρισμός της Ρωσίας ότι διαθέτει τον καλύτερο στρατό στην Ευρώπη θεωρούνταν γελοίος: δεν είχε καν καλύτερο στρατό από την Ουκρανία. Σήμερα, όλο και λιγότεροι τον θεωρούν αστείο, δεδομένης της ικανότητας της Ρωσίας να συνεχίζει να προμηθεύει τους άνδρες της -για να μην αναφέρουμε ότι προμηθεύει περισσότερους άνδρες- ταχύτερα από την αντίπαλό της. Ένας νικηφόρος ρωσικός στρατός θα άφηνε τον κ. Putin να διοικεί τη μόνη πολεμική δύναμη με μαχητική αρτιότητα και πολεμικές δεξιότητες 21ου αιώνα να καταλαμβάνει εδάφη. Αν ήλεγχε το ουκρανικό κράτος, θα ήλεγχε δύο τέτοιες στρατιωτικές μηχανές. Απέναντί του στέκονται οι φοβισμένοι Ευρωπαίοι, ίσως με χαλαρή αμερικανική υποστήριξη και εξαντλημένα οπλοστάσια. Μήπως η Πολωνία ή η Γερμανία ανακαλύψουν ότι θα χρειαστούν τη δική τους πυρηνική αποτροπή;

Ο βρόχος του πολέμου

Ακόμα και αν η Ουκρανία κερδίσει, η Ευρώπη θα πρέπει να αλλάξει. Το «ειρηνευτικό σχέδιο» στον πυρήνα του θα πρέπει να προσαρμοστεί σε έναν κόσμο στον οποίο ο πόλεμος είναι, αν όχι πιθανός, τουλάχιστον εφικτός. Το ΝΑΤΟ γιορτάζει τα 75α γενέθλιά του αυτόν τον μήνα, αλλά το μέλλον του ως συμμαχία που χρησιμοποιούν οι Ευρωπαίοι για να διασφαλίσουν ότι η Αμερική εγγυάται την εδαφική τους ακεραιότητα είναι αβέβαιο. Έπειτα από δεκαετίες απόλαυσης του μεταψυχροπολεμικού μερίσματος ειρήνης θα πρέπει να ακολουθήσουν υψηλότεροι αμυντικοί προϋπολογισμοί, όπως έχει αρχίσει να συμβαίνει.

Ωστόσο, αν η Ρωσία αναδειχθεί έστω και ημι-νικήτρια, η αλλαγή θα επιβληθεί στην Ευρώπη με πολύ πιο δυσάρεστους και απρόβλεπτους τρόπους. Η επιδίωξη μιας συμφωνίας με τον κ. Putin που θα ανταμείψει την πολεμικότητά του με τον έλεγχο τμημάτων της Ουκρανίας, εάν υποσχεθεί να μη διεξαγάγει άλλο πόλεμο, θα προσφέρει μια ψευδαίσθηση της ασφάλειας, και ούτε καν. Η απάντηση της Ευρώπης στο ερώτημα «τι θα γίνει αν χάσει η Ουκρανία;» παραμένει απλή: «Επ’ ουδενί».

Πηγή: The Economist