«Το σχέδιο “Δήμητρα” είναι ένα δημόσιο σύστημα δωρεάν ψηφιακών συναλλαγών σε ευρώ, μεταξύ του Δημοσίου και ιδιωτών καθώς και ιδιωτών μεταξύ τους. Το “Δήμητρα” δίνει ανάσα στην αγορά και τα νοικοκυριά».

Μια ασφαλής ψηφιακή μεταφορά χρημάτων προϋποθέτει την ύπαρξη ενός συστήματος εποπτείας και ελέγχου, ώστε να προλαμβάνονται ή να καταστέλλονται οποιεσδήποτε πράξεις προκαλούν ζημία στους συναλλασσόμενους. Τέτοιο σύστημα δεν αναφέρεται ότι υπάρχει στο «Δήμητρα». Ούτως ή άλλως το εγχείρημα, είτε ως απλός πάροχος υπηρεσιών πληρωμών είτε ως χρηματοπιστωτικό ίδρυμα, θα απαιτούσε την έγκριση και τη συμμετοχή της Τράπεζας της Ελλάδος και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Χωρίς την έγκριση του SSM, θα λειτουργούσε έξω από τον κανόνα του ευρώ. Επιπλέον δεν υπάρχει δοκιμασμένη τεχνογνωσία για ένα παρόμοιο συναλλακτικό σύστημα, εξ ου και οι Fed και ΕΚΤ δεν έχουν ακόμη διαμορφώσει το πλαίσιο λειτουργίας ψηφιακού δολαρίου ή ευρώ αντίστοιχα, παρά το γεγονός ότι εδώ και καιρό έχουν ξεκινήσει σχετικές προσπάθειες. Η μόνη παρεμφερής τεχνολογία που έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως είναι το block chain στα κρυπτονομίσματα, η οποία απαιτεί σημαντικές προσαρμογές ώστε να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί σε ψηφιακά συστήματα πληρωμών ευρείας χρήσης. Στην πραγματικότητα, το σύστημα «Δήμητρα» προτείνεται ως εναλλακτικό σύστημα πληρωμών σε ευρώ, εντός ευρώ και Ευρωζώνης. Ως εκ τούτου, δεν είναι ρεαλιστικό. Και αν ακόμη εφαρμοζόταν, θα ήταν πειραματικό και θα ενείχε ρίσκα για τα χρήματα των πολιτών.

«Το “Δήμητρα” θα σε ωφελήσει επειδή θα γλιτώσεις το χαράτσι των τραπεζών κάθε φορά που αγοράζεις κάτι, οτιδήποτε, με πλαστικό χρήμα και κάθε φορά που κάνεις μια ηλεκτρονική πληρωμή, όπως για το ρεύμα, την ύδρευση, τις τηλεπικοινωνίες».

Κάθε σύστημα πληρωμών έχει κόστος. Οσο πιο ασφαλές, γρήγορο και αξιόπιστο είναι ένα σύστημα, τόσο μεγαλύτερο είναι αυτό το κόστος, το οποίο συνήθως κατανέμεται στους χρήστες. Αυτό θα γίνει και στην περίπτωση του «Δήμητρα», καθώς οι χρήστες-φορολογούμενοι θα το επιβαρυνθούν είτε το πληρώνουν ανά συναλλαγή είτε όχι. Το κόστος αυτό δεν έχει υπολογιστεί από το «Δήμητρα». Σε ό,τι αφορά τις χρεώσεις του υφιστάμενου χρηματοπιστωτικού συστήματος, έχει ούτως ή άλλως αρχίσει να αντιμετωπίζεται α) μέσω του συστήματος IRIS με μηδενικές χρεώσεις για τραπεζικές συναλλαγές έως 500 ευρώ, β) μέσω των μηνιαίων πακέτων στις τράπεζες με πάγια χρέωση που αποσυνδέεται από τον αριθμό των συναλλαγών, γ) μέσω των startups στον τομέα του fintech οι οποίες προσφέρουν συναλλαγές χωρίς χρεώσεις δημιουργώντας ανταγωνισμό για τις τράπεζες.

«Οι συναλλαγές θα γίνονται σε ευρώ. Οπως ακριβώς με τις πλατφόρμες της Ν.Δ. (π.χ. market pass) που σου εξασφαλίζουν ένα ποσό σε ευρώ το οποίο μεταφέρεις σε κάποιον».

Οι εμπνευστές του «Δήμητρα» διατείνονται ότι πρόκειται για ένα σύστημα πληρωμών όχι σε μονάδες «Δήμητρα», αλλά σε ευρώ. Εντούτοις, τα ευρώ μπορούν να κατατεθούν σε λογαριασμούς «Δήμητρα», αλλά θα μπορούν κατόπιν να χρησιμοποιηθούν μόνο για πληρωμές σε άλλους λογαριασμούς «Δήμητρα». Οι αναλήψεις μετρητών δεν είναι δυνατές και τα ευρώ στους λογαριασμούς «Δήμητρα» δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για συναλλαγές εκτός Ελλάδος, για τις οποίες θα πρέπει να χρησιμοποιείται το ευρώ. Συνεπώς δεν υπάρχει ισοδυναμία μεταξύ ενός ευρώ σε λογαριασμό «Δήμητρα» και ενός ευρώ σε λογαριασμό τράπεζας. Επιπλέον, όσο θα εκτείνονται οι καταθέσεις στο «Δήμητρα» τόσο θα περιορίζεται η δυνατότητα της νομισματικής πολιτικής να συντελεί στη διατήρηση της σταθερότητας του νομίσματος της χώρας. Σε κάθε περίπτωση, η χρήση ενός εναλλακτικού συστήματος πληρωμών προϋποθέτει τον καθορισμό κάποιας ισοτιμίας με τα υπόλοιπα νομίσματα. Ποιος θα ορίζει αυτή την ισοτιμία και με τι κριτήρια; Ακόμη κι αν η χρήση του «Δήμητρα» περιοριζόταν στην πληρωμή φόρων, θα χρειαζόταν ισοτιμία. Οι φόροι υπολογίζονται σε ευρώ, καθώς το κράτος πληρώνει σε ευρώ για δαπάνες, τόκους και αμοιβές. Επομένως, για να βρει κανείς πόσες «Δήμητρες» θα πληρώσει για τους φόρους του χρειάζεται να έχει οριστεί ισοτιμία.

«Το “Δήμητρα” σου εξασφαλίζει φοροαπαλλαγές που ισοδυναμούν με επιτόκιο υψηλότερο από εκείνο που σου προσφέρει η τράπεζά σου. Εστω ότι κρατάς €1.000 στον Λογαριασμό Δημοσιονομικής Πίστωσης που διαθέτεις στο “Δήμητρα» για ένα χρόνο. Στο τέλος του έτους αυτού, τα €1.000 αρκούν για να πληρώσουν π.χ. €1.080 φόρους. Ουσιαστικά το “Δήμητρα” σου έχει δώσει τόκο €80, δηλαδή επιτόκιο 8%».

Οι Λογαριασμοί Δημοσιονομικής Πίστωσης (ΛΔΠ) του συστήματος «Δήμητρα» αν υποθέσουμε ότι προβλέπουν επιτόκιο 8%, σημαίνει ότι το Δημόσιο θα πρέπει να πιστώνει στους ΛΔΠ ένα μεγάλο ποσό τόκων στους δικαιούχους. Ουσιαστικά πρόκειται έμμεσα για ένα δάνειο που δίνει ο πολίτης στο κράτος. Συνεπώς, το «Δήμητρα» δεν φιλοδοξεί να προσφέρει απλώς ένα εναλλακτικό σύστημα πληρωμών, αλλά ένα σύστημα εσωτερικού δανεισμού του κράτους από τους πολίτες του. Ομως το ελληνικό Δημόσιο θα πρέπει να εξοφλεί τις υποχρεώσεις του στο εξωτερικό με ευρώ. Ετσι θα πρέπει να έχει και έσοδα σε ευρώ, εκτός «Δήμητρας». Η φοροαπαλλαγή του 8% θα αντιστοιχεί σε ετήσιο κόστος δισεκατομμυρίων για το κράτος, το οποίο θα πρέπει να αναπληρώσει αυτή τη δαπάνη. Ακόμη κι αν εισέπραττε και πλήρωνε σε «Δήμητρες», στην καλύτερη περίπτωση θα γλίτωνε κάποιον τόκο που δεν θα έφτανε την ετήσια απώλεια. Και εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι το «Δήμητρα» δεν θα μπορεί να κρατάει χρήματα ως καταθέσεις χωρίς την άδεια του ευρωσυστήματος. Σημειωτέον, ο δανεισμός του κράτους από τους πολίτες πέραν των ομολόγων είναι μια πρωτόγνωρη πρακτική σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Οι υψηλοί τόκοι που θα πληρώνει το Δημόσιο

«Καθώς οι συναλλαγές πηγαίνουν από ΑΦΜ σε ΑΦΜ, δεν μπορείς να κάνεις αγορές από το εξωτερικό. Για τέτοιες αγορές θα πρέπει να χρησιμοποιήσεις τον τραπεζικό σου λογαριασμό. Ακόμη δεν θα μπορείς να συναλλάσσεσαι μέσω του συστήματος “Δήμητρα” με μετρητά».

Η χρήση του «Δήμητρα» για τις συναλλαγές με όσους θα το αποδέχονταν και του ευρώ για όσους δεν θα το αποδέχονταν θα δημιουργούσε την ανάγκη για κάθε πολίτη να απευθύνεται στον λογιστή του… προκειμένου να εξακριβώνει τι ποσά χρειάζεται στο «Δήμητρα» και τι ποσά στην τράπεζα. Κι αυτό πέραν του ζητήματος που προκύπτει με την ισοτιμία.

«Η μερική μεταφορά χρημάτων στο “Δήμητρα” θα δώσει κίνητρο στις τράπεζες να μειώσουν τις προμήθειές τους, να αυξήσουν τα επιτόκια καταθέσεων και, γενικότερα, να πάψουν να εκμεταλλεύονται τους μικροκαταθέτες πελάτες τους. [Αν δεν μπορούν να αντέξουν τον ανταγωνισμό του “Δήμητρα”, τότε θα τις αναδιαρθρώσουμε όπως τους αξίζει]».

Η ευρωστία του τραπεζικού συστήματος μιας χώρας, που σε αυτή την περίπτωση θα δοκιμαζόταν, συναρτάται άμεσα με τη δυνατότητά του να μετατρέπει βραχυπρόθεσμες καταθέσεις σε μακροπρόθεσμα δάνεια – και μάλιστα να χορηγεί δάνεια που υπερβαίνουν τις καταθέσεις (πολλαπλασιαστής). Τα δάνεια με τη σειρά τους είναι αναγκαία για τις επενδύσεις και την ανάπτυξη. Συνεπώς, το «Δήμητρα» θα απειλούσε να προκαλέσει στην καλύτερη των περιπτώσεων στασιμότητα στην οικονομία, σε αντίθεση με τις προθέσεις των δημιουργών του. Διότι θα αφαιρούσε κεφάλαια από τις τράπεζες και έτσι θα περιόριζε τη δυνατότητα για δάνεια στις επιχειρήσεις και στους πολίτες. Επιπροσθέτως, οι τράπεζες είναι και επιχειρήσεις που πρέπει να καλύπτουν τις δαπάνες τους και να εξασφαλίζουν κάποια αμοιβή στους χρηματοδότες τους – καταθέτες, ομολογιούχοι, μέτοχοι. Επομένως, αν συρρικνωθεί η δραστηριότητά τους λόγω της υποθετικής χρήσης του «Δήμητρα», θα απολύσουν εργαζομένους και θα αυξήσουν τα τιμολόγια των προμηθειών τους για να ισορροπήσουν στο νέο επίπεδο δραστηριότητας. Οι συνέπειες αυτές θα ακυρώσουν τα όποια οφέλη επιδιώκουν οι εμπνευστές του εγχειρήματος και θα δημιουργήσουν νέους κινδύνους στις συναλλαγές και νέα κόστη στο κράτος και στους πολίτες.

«Καθώς το “Δήμητρα” δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για απευθείας αγορές από το εξωτερικό, όσο πιο πολύ χρησιμοποιείται από τους πολίτες τόσο θα τείνει να ωφελεί προϊόντα που παράγονται από εγχώριες εταιρείες».

Στο σημερινό περιβάλλον του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, ο καταναλωτής επιλέγει το προϊόν με τη χαμηλότερη τιμή, σε κάθε επίπεδο ποιότητας. Είναι το κριτήριο που θα συνεχίσει να εφαρμόζει και στο σενάριο του «Δήμητρα». Αν το «Δήμητρα» θα τον υποχρεώνει να αγοράζει εγχώρια προϊόντα επειδή δεν θα γίνεται αποδεκτό στο εξωτερικό, τότε το πιθανότερο είναι ότι δεν θα συναλλάσσεται μέσω του «Δήμητρα».

«Κάθε ευρώ που μεταφέρεις στο “Δήμητρα” για να επωφεληθείς από το υψηλό έμμεσο επιτόκιο που σου προσφέρει, αποτελεί έμμεσα ένα δάνειο που δίνεις στο κράτος. Για πρώτη φορά το κράτος θα δανείζεται από τους πολίτες άμεσα, παρακάμπτοντας τράπεζες, χρηματιστήρια και όλους τους μεσάζοντες των χρηματαγορών. Ετσι, πολίτες και κράτος επωφελούνται αμοιβαία».

Ακόμη και αν ξεπερνούσε κανείς τον σκόπελο των ευρωπαϊκών κανόνων –στο καλύτερο σενάριο τα χρήματα του «Δήμητρα» θα πρέπει να βρίσκονται «κλειδωμένα» σε μια εμπορική τράπεζα ή στην ΤτΕ και το κράτος δεν θα μπορεί να τα χρησιμοποιήσει– προκύπτει αβίαστα το ερώτημα: Πώς θα επωφεληθεί το ελληνικό Δημόσιο αν προσφέρει επιτόκιο 8%; Σημειωτέον, ακόμη και στο σημερινό περιβάλλον των υψηλών επιτοκίων, δανείζεται με 3%-4%.

«Με το “Δήμητρα” η πολιτεία θα είναι σε θέση, με το πάτημα μερικών κουμπιών, να πιστώνει τους λογαριασμούς ΛΠΔ συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, π.χ. ΑμεΑ, χαμηλοσυνταξιούχους, ανέργους κ.λπ., υπερβαίνοντας τη δημοσιονομική ασφυξία, και άρα ανακτώντας βαθμούς δημοσιονομικής ελευθερίας».

Η πρόκληση στην κοινωνική πολιτική δεν αφορά τις τεχνικές διαδικασίες, αλλά τους περιορισμένους πόρους του κράτους. Οταν το κράτος μπορεί και επιλέγει να διαθέσει χρήματα στις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, έχει ήδη τους μηχανισμούς, όπως συνέβη και με τις ενισχύσεις άνω των 40 δισ. ευρώ κατά την περίοδο της πανδημίας και του πληθωρισμού. Από την άλλη, αν το «Δήμητρα» χρησιμοποιηθεί ανεξέλεγκτα προς μια τέτοια κατεύθυνση, αυτό θα σημαίνει έκδοση πληθωριστικού χρήματος.

Νέα δραχμή με το πάτημα ενός κουμπιού

«Κάποιοι λένε ότι πρόκειται για άλλο νόμισμα επειδή θέλουν να παραπληροφορήσουν και να σπείρουν τον φόβο, εξυπηρετώντας ταυτόχρονα τους τραπεζίτες, οι οποίοι φοβούνται το “Δήμητρα” περισσότερο από καθετί, επειδή θα τους στερήσει το 1/3 των προσόδων τους, και συγκεκριμένα των πλέον ληστρικών!».

Πέρα από την παράμετρο της ευστάθειας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, το «Δήμητρα» δεν θα μπορέσει να λειτουργήσει με τον τρόπο που περιγράφουν οι εμπνευστές του, αν δεν λειτουργήσει ως de facto νόμισμα.

«Το σύστημα “Δήμητρα” μειώνει και το κοινωνικό κόστος μιας τραπεζικής κρίσης. Eστω ότι μια τράπεζα σταματάει τη λειτουργία της – για οποιονδήποτε λόγο. Εως ότου εκκαθαριστεί και επαναλειτουργήσει, τι γίνεται με τη σύνταξη της κας Μαρίας που το κράτος πιστώνει στην εν λόγω τράπεζα; Με το “Δήμητρα” εν λειτουργία θα μπορούσε να πιστωθεί στον λογαριασμό ΛΔΠ της κας Μαρίας».

Σε περιόδους τραπεζικών και οικονομικών κρίσεων, το πρόβλημα δεν είναι πώς θα διανείμεις χρήματα, αλλά πώς θα βρεις χρήματα.

«Εστω ότι το ευρώ καταρρέει ή ότι ένας νέος Ντράγκι, για οποιονδήποτε λόγο, κόψει τη ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες (…) Με το “Δήμητρα” εν λειτουργία, κι αν χρειαστεί, είναι πολύ απλό πράγμα (με το πάτημα ενός κουμπιού) οι μονάδες συναλλαγών να χριστούν “νέα δραχμή” και οι ψηφιακές συναλλαγές να συνεχιστούν απρόσκοπτα – έως ότου τυπωθούν νέα χαρτονομίσματα από μια νέα κεντρική τράπεζα».

Στο σενάριο της εξόδου της χώρας από την Ευρωζώνη, οι συνέπειες στην οικονομία θα είναι σαρωτικές. Στην περίπτωση αυτή, δεν θα αρκεί το σύστημα «Δήμητρα». Θα απαιτηθεί δημιουργία νέου εθνικού νομίσματος μέσα σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες. Η μεγαλύτερη δυνατή αξιοπιστία του νομίσματος συναρτάται ευθέως με την αξιοπιστία και την ευρωστία της εθνικής οικονομίας και του τραπεζικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένης της κεντρικής τράπεζας της χώρας. Αν καταρρεύσει το ευρώ, θα καταρρεύσει η οικονομία. Οσες μονάδες «Δήμητρα» και αν πιστώνονταν στο Taxis, δεν θα είχαν καμία αξία.

«Η πρόταση δεν ισοδυναμεί με plan B, δηλαδή με πόλεμο εναντίον της ΕΚΤ και έξοδο από το ευρώ. Είναι σαν να λέει κανείς ότι αν ένα νοσοκομείο έχει έτοιμη μια γεννήτρια, ώστε σε περίπτωση διακοπής ρεύματος να μην πεθάνουν άνθρωποι στα χειρουργεία, ισοδυναμεί με πόλεμο κατά της… ΔΕΗ (…) Πρόκειται για αστειότητα!».

Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αν ένα τέτοιο σύστημα δεν λάβει την έγκριση της ΤτΕ και του SSM της ΕΚΤ, τότε θα είναι ένα σύστημα –στην πραγματικότητα ένα νόμισμα– εκτός κανόνα του ευρώ. Το ευρωσύστημα δεν θα ενέκρινε έναν αντίστοιχο πειραματισμό, ο οποίος σε κάθε περίπτωση θα προβλημάτιζε και θα αποθάρρυνε τους επενδυτές, δημιουργώντας σύγχυση στο σκέλος των δημοσιονομικών. Εξ ορισμού, μια κυβέρνηση που θα υιοθετούσε ένα τέτοιο σύστημα θα έπληττε την αξιοπιστία της χώρας στα μάτια των επενδυτών και των διαχειριστών κεφαλαίων.

Πηγή: Καθημερινή