|
--------------------------
Το αποτύπωμα της Κίνας
στην Λατινική Αμερική
είναι μεγάλο και
αυξάνεται. Είναι ο
δεύτερος μεγαλύτερος
εμπορικός εταίρος της
περιοχής μετά τις
Ηνωμένες Πολιτείες και ο
μεγαλύτερος δημόσιος
δανειστής στις
κυβερνήσεις της
Λατινικής Αμερικής.
Πράγματι, ως δανειστής,
η Κίνα ξεπερνά τα
μακροχρόνια πολυμερή
χρηματοπιστωτικά
ιδρύματα όπως η
Παγκόσμια Τράπεζα και η
Διαμερικανική
Αναπτυξιακή Τράπεζα
(Inter-American
Development Bank) στην
περιοχή. Αυτοί οι δύο
οργανισμοί μόλις μετά
βίας φτάνουν τα 131
δισεκατομμύρια δολάρια
που οι Κινέζοι παρείχαν
σε πίστωση στην Λατινική
Αμερική μεταξύ 2008 και
2019. Όλα τα σημάδια
δείχνουν ότι η Κίνα θα
είναι σύντομα ο
μεγαλύτερος κάτοχος
χρέους στην περιοχή.
Ο πρόεδρος του Ελ
Σαλβαδόρ, Nayib Bukele,
σε πάρκο αναψυχής που
χρηματοδοτείται από την
Κίνα, στην La Libertad,
στο Ελ Σαλβαδόρ, τον
Αύγουστο του 2022. Jose
Cabezas / Reuters
-----------------------------------------
Αυτό θα πρέπει να
ανησυχεί τόσο τους
υπεύθυνους χάραξης
πολιτικής της Λατινικής
Αμερικής όσο και των
ΗΠΑ. Η πανδημία
COVID-19, η πτώση των
τιμών των βασικών
εμπορευμάτων όπως ο
χαλκός και η σόγια, το
υψηλότερο κόστος
δανεισμού, και η
στασιμότητα της
παγκόσμιας οικονομίας
σημαίνουν ότι η Λατινική
Αμερική εισέρχεται σε
μια περίοδο χαμηλής
οικονομικής ανάπτυξης.
Θα είναι δύσκολο να
υπάρξει αντίσταση στις
κινεζικές επενδύσεις σε
αυτό το περιβάλλον. Αλλά
αυτά τα χρήματα έρχονται
με προϋποθέσεις. Η Κίνα
χρησιμοποιεί την
οικονομική της δύναμη
για να προωθήσει την
ατζέντα της εξωτερικής
πολιτικής της,
συμπεριλαμβανομένου του
να πείσει τις χώρες να
σταματήσουν να
αναγνωρίζουν την
κυριαρχία της Ταϊβάν.
Και οι όροι με τους
οποίους δανείζει συχνά
υπονομεύουν τους
δημοκρατικούς κανόνες.
Αυτό είναι ιδιαίτερα
επικίνδυνο σε ένα μέρος
του κόσμου όπου οι
θεσμοί και οι
δημοκρατικές πρακτικές
είναι συχνά εύθραυστες.
Ο καλύτερος τρόπος για
να καταπολεμήσουν οι
Δυτικές κυβερνήσεις την
αυξανόμενη κινεζική
επιρροή είναι να
επενδύσουν στο ανθρώπινο
κεφάλαιο της Λατινικής
Αμερικής. Συγκεκριμένα,
οι Ηνωμένες Πολιτείες
και τα ευρωπαϊκά έθνη θα
πρέπει να παρέχουν
περισσότερες υποτροφίες
στους Λατινοαμερικανούς
για σπουδές και έρευνα
στο εξωτερικό, και θα
πρέπει να χρησιμοποιούν
ψηφιακή τεχνολογία, όπως
διαδικτυακά μαθήματα,
για να προσεγγίσουν
νέους ηγέτες σε όλη την
περιοχή. Ο ανταγωνισμός
με την Κίνα πρωτίστως ως
προς το ποιος εγχέει
περισσότερα χρήματα στην
Λατινική Αμερική είναι
μια χαμένη μάχη. Πρώτον,
η Δύση δεν μπορεί να
ανταγωνιστεί την
οικονομική μόχλευση της
Κίνας. Επιπλέον, η
υπόθεση ότι η οικονομική
ανάπτυξη οδηγεί στην
δημοκρατία είναι
εσφαλμένη. Στο τέλος, η
βιώσιμη δημοκρατία
βασίζεται σε αξίες και
ιδέες –ένα πεδίο
ανταγωνισμού στο οποίο η
Κίνα βρίσκεται σε σοβαρά
μειονεκτική θέση. Ενώ η
Κίνα επενδύει σε
ορυχεία, η Δύση θα
πρέπει να επενδύσει στα
μυαλά.
ΕΝΑ ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑ
Ορισμένοι αναλυτές
εκτιμούν ότι οι
κινεζικές επενδύσεις
ενδέχεται να υποχωρήσουν
τα επόμενα χρόνια,
επειδή ο ρυθμός
οικονομικής ανάπτυξής
της μειώνεται. Στην
πραγματικότητα, μάλλον
ισχύει το αντίστροφο. Η
Κίνα άρχισε πρόσφατα να
επανεξισορροπεί την
οικονομία της για να
αυξήσει την
παραγωγικότητα,
μεταβαίνοντας από την
βιομηχανία στις
υπηρεσίες όπως οι
τηλεπικοινωνίες, η
διανομή ηλεκτρικής
ενέργειας, και οι
τράπεζες. Αυτή η
προσπάθεια οδηγεί στην
επέκταση των κινεζικών
άμεσων επενδύσεων στο
εξωτερικό, ιδιαίτερα
στην Λατινική Αμερική,
μια περιοχή με σημαντικά
κενά στις ιδιωτικές και
δημόσιες υπηρεσίες της.
Η αλλαγή στην εστίαση
της Κίνας επιβεβαιώνεται
από τα οικονομικά
δεδομένα. Από το 2005
έως το 2015, μόνο το 10%
των συνολικών κινεζικών
επενδύσεων κατευθύνθηκε
στις υπηρεσίες. Μετά το
2016, το ποσοστό αυτό
εκτινάχθηκε στο 64%.
Υπάρχει ένας άλλος λόγος
να περιμένουμε μια πιο
ενεργή κινεζική παρουσία
στην Λατινική Αμερική τα
επόμενα χρόνια: η
περιοχή οδεύει προς μια
οικονομική κρίση που η
Κίνα ετοιμάζεται να
εκμεταλλευτεί. Για πρώτη
φορά εδώ και 20 χρόνια,
η οικονομία της
Λατινικής Αμερικής η
οποία βασίζεται σε
φυσικούς πόρους δεν θα
επωφελείται πλέον από
ευνοϊκές εξωτερικές
συνθήκες όπως οι πολύ
υψηλές τιμές των
εμπορευμάτων, τα χαμηλά
επιτόκια, και η έντονη
παγκόσμια ζήτηση. Αυτό
είναι ιδιαίτερα
ανησυχητικό λαμβάνοντας
υπόψη ότι περίπου τα
τρία τέταρτα του ΑΕΠ της
Λατινικής Αμερικής
εξαρτώνται από αυτούς
τους παράγοντες. Για να
γίνουν τα πράγματα
χειρότερα, η πανδημία
έχει πλήξει σφοδρά τις
οικονομίες της Λατινικής
Αμερικής.
Προσαρμοζόμενες στα
ποσοστά γεννήσεων, οι
προβλέψεις του Διεθνούς
Νομισματικού Ταμείου για
την ανάπτυξη του κατά
κεφαλήν ΑΕΠ στην περιοχή
αυτή μειώθηκαν στο 1,5%
το 2022 και στο μηδέν το
2023.
Οι κυβερνήσεις σε όλη
την Λατινική Αμερική θα
χρειαστούν χρήματα, και
μάλιστα γρήγορα. Η Κίνα
είναι κατάλληλη για να
καλύψει αυτήν την
αυξανόμενη ανάγκη: η
κυβέρνησή της είναι
εξειδικευμένη στην
παροχή δανειακών
συμβάσεων, στην
χρηματοδότηση μεγάλων
έργων δημόσιας υποδομής,
και στην κατανομή άμεσων
επενδύσεων. Η λήψη
θεσμικών αποφάσεων της
Κίνας μπορεί να
παρακάμψει τις
δημοκρατικές
διαδικασίες, πράγμα που
σημαίνει ότι οι
συμφωνίες συχνά
επισφραγίζονται σε
σύντομα χρονικά πλαίσια.
Επιπλέον, σε έντονη
αντίθεση με τις
καθιερωμένες πρακτικές
της Παγκόσμιας Τράπεζας
και της Διεθνούς
Αναπτυξιακής Τράπεζας, η
κινεζική έγκριση σχεδίων
υποβαθμίζει τα θεμελιώδη
οικονομικά στοιχεία, την
ικανότητα αποπληρωμής
του δανειολήπτη, και
τους περιβαλλοντικούς
παράγοντες.
Έτσι, την επόμενη
δεκαετία, η Κίνα θα
μπορούσε να γίνει ο άσος
στο μανίκι της Λατινικής
Αμερικής, παρέχοντας τα
δημοσιονομικά κίνητρα
που απαιτούνται για να
μετριαστούν οι
επιπτώσεις της
οικονομικής αναταραχής.
Δυστυχώς για την
Λατινική Αμερική, όσο
μεγαλύτερη είναι η
οικονομική της ευπάθεια,
τόσο λιγότερη πολιτική
μόχλευση θα έχουν οι
πολιτικοί της ηγέτες για
να αντισταθούν στο να
διατηρήσουν την
οικονομία όρθια με
οποιοδήποτε κόστος.
ΣΚΟΤΕΙΝΕΣ ΜΕΡΕΣ ΕΝΟΨΕΙ
Ένα μεγαλύτερο κινεζικό
αποτύπωμα στις χώρες
τους θα πρέπει να
ανησυχεί τους
Λατινοαμερικανούς για
διάφορους λόγους. Εκτός
από την εμπορική της
εξάρτηση από ορυκτά και
τρόφιμα, η Κίνα έχει
σαφή γεωπολιτικά
συμφέροντα στην περιοχή,
τα περισσότερα από τα
οποία έρχονται σε
αντίθεση με τις αξίες
των φιλελεύθερων
δημοκρατιών. Η αυταρχική
υπερδύναμη χρησιμοποιεί
την οικονομική της ισχύ
για να προωθήσει την
εξωτερική πολιτική της
ατζέντα, η οποία
κυμαίνεται από την
συγκέντρωση συμμάχων για
την υποστήριξη των
πολιτικών της θέσεων σε
πολυμερείς συνθήκες έως
την υπονόμευση των
δημοκρατικών κανόνων,
θεσμών, και του κράτους
δικαίου στην Λατινική
Αμερική. Ένα καλό
παράδειγμα του πρώτου
είναι το πώς τέσσερις
χώρες της Λατινικής
Αμερικής -η Δομινικανή
Δημοκρατία, το Ελ
Σαλβαδόρ, η Νικαράγουα,
και ο Παναμάς- άλλαξαν
την διπλωματική τους
αναγνώριση από την
Ταϊβάν στην Κίνα τα
τελευταία πέντε χρόνια,
περίοδο κατά την οποία η
παρουσία της Κίνας σε
αυτές τις χώρες
κορυφώθηκε.
Ένα πιο ανησυχητικό
παράδειγμα του δεύτερου
είναι το είδος των όρων
που επιβάλλει η Κίνα
στις δανειοδοτικές της
πράξεις. Αυτές οι
επιβλαβείς διατάξεις
περιλαμβάνουν
εμπιστευτικές συμβάσεις
χρέους, οι οποίες σε
ορισμένες περιπτώσεις
εμποδίζουν την
γνωστοποίηση της
συναλλαγής. Είναι επίσης
σύνηθες τα δάνεια αυτά
να περιέχουν την
απαίτηση ότι οι Κινέζοι
ηγέτες θα αποπληρωθούν
πριν από άλλους
πιστωτές. Η πιθανότητα
πολιτικής παρέμβασης
διαφαίνεται επίσης πάνω
από αυτά τα δάνεια:
δηλαδή, η Κίνα μπορεί να
τερματίσει τις
διπλωματικές σχέσεις και
να απαιτήσει την πλήρη
αποπληρωμή του χρέους
της εάν η δανειολήπτρια
χώρα υιοθετήσει μια
πολιτική αντίθετη με τα
συμφέροντά της. Αυτοί οι
όροι είναι ασυμβίβαστοι
με εθνικούς κανόνες,
διεθνείς συμφωνίες, και
δημοκρατικές πρακτικές.
Επειδή οι
Λατινοαμερικανοί
ενδιαφέρονται για την
δημοκρατία και την
εθνική κυριαρχία, η Κίνα
θα πρέπει να
αντιμετωπίσει σοβαρά
εμπόδια στην προσπάθειά
της για έλεγχο στην
περιοχή. Συνεπώς, οι
Δυτικές κυβερνήσεις θα
πρέπει να εργαστούν για
να διασφαλίσουν ότι η
μάχη για την Λατινική
Αμερική αφορά
περισσότερο αρχές παρά
οικονομικές ανάγκες.
Τελικά, οι αρχές και οι
κοινές αξίες καθορίζουν
το μέλλον των εθνών. Οι
βασικοί πυλώνες της
βιώσιμης ανθρώπινης
ανάπτυξης
-αποτελεσματικοί θεσμοί
διακυβέρνησης και το
κράτος δικαίου-
σφυρηλατούνται, πάνω απ'
όλα, από ιδέες.
Δυστυχώς, οι μη
δημοκρατικές ιδέες
κερδίζουν έδαφος σε όλη
την Λατινική Αμερική,
κυρίως επειδή οι
εκλεγμένες κυβερνήσεις
έχουν τόσο κακές
επιδόσεις. Οι
δημοκρατικές ελίτ στην
περιοχή απέτυχαν να
πραγματοποιήσουν τις
τόσο απαραίτητες
πολιτικές
μεταρρυθμίσεις, όπως η
ενίσχυση των πολιτικών
κομμάτων και η εφαρμογή
νόμων που αντιμετωπίζουν
την διαφθορά στις
εκλογικές διαδικασίες. Η
έλλειψη τέτοιων
μεταρρυθμίσεων είναι
ένας λόγος που αυτές οι
κυβερνήσεις δεν μπόρεσαν
να επιτύχουν βιώσιμη
ανάπτυξη, να περιορίσουν
την αυξανόμενη
ανισότητα, και να
προωθήσουν τα ανθρώπινα
δικαιώματα. Οι ηγέτες
της Λατινικής Αμερικής,
ως επί το πλείστον, δεν
υπήρξαν καλοί
αγγελιοφόροι του
μηνύματος ότι η
δημοκρατία, παρά τα
προβλήματά της, είναι η
καλύτερη διαθέσιμη
επιλογή για την πρόοδο
-γεγονός που καθιστά
ακόμη πιο σημαντικό για
τους δημοκράτες, εντός
και εκτός της περιοχής,
να ξεκινήσουν μια
δημόσια εκστρατεία για
την εκπαίδευση του
εκλογικού σώματος της
Λατινικής Αμερικής. Οι
Δυτικές κυβερνήσεις, σε
συνδυασμό με τις
δημοκρατικές οργανώσεις
της Λατινικής Αμερικής,
θα πρέπει να
προσπαθήσουν να
εξηγήσουν τους κινδύνους
του αυταρχισμού και να
ενισχύσουν τα δίκτυα της
κοινωνίας των πολιτών.
Όλα αυτά απαιτούν
επενδύσεις σε ανθρώπους
περισσότερο παρά σε
φυσικές υποδομές -και
αυτός είναι ένας τομέας
όπου ο Δυτικός κόσμος
έχει ξεχωριστά
πλεονεκτήματα έναντι της
Κίνας.
ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΟ ΚΕΝΟ
Εν ολίγοις, η οικοδόμηση
ανθρώπινου κεφαλαίου
είναι η καλύτερη
στρατηγική για την
εξουδετέρωση της
προσέγγισης του φυσικού
κεφαλαίου της Κίνας. Οι
ηγέτες και οι πολίτες
που έχουν εκπαιδευτεί
στις φιλελεύθερες
δημοκρατικές αξίες είναι
πιο πιθανό να
υιοθετήσουν διαφανείς,
υφιστάμενους λογοδοσία,
και απαλλαγμένους από
την διαφθορά θεσμούς και
πολιτικές.
Μέσα από τα εξαιρετικά
συστήματα τριτοβάθμιας
εκπαίδευσής τους, οι
Ηνωμένες Πολιτείες και η
Ευρώπη έχουν ένα
ανταγωνιστικό
πλεονέκτημα που κανείς
άλλος δεν μπορεί να
νικήσει. Οι Δυτικές
κυβερνήσεις θα μπορούσαν
να ενισχύσουν την
δημοκρατική συνείδηση
και την ικανότητα ηθικής
ηγεσίας στη Λατινική
Αμερική μέσω μιας
ποικιλίας πρωτοβουλιών.
Οι Λατινοαμερικανοί
υποεκπροσωπούνται επί
του παρόντος στις
Δυτικές
πανεπιστημιουπόλεις˙ νέα
προγράμματα θα μπορούσαν
να φέρουν διεθνείς
φοιτητές, καθηγητές, και
ερευνητές στις Ηνωμένες
Πολιτείες. Η πρόσληψη
γυναικών και ατόμων από
περιθωριοποιημένες
κοινωνικοοικονομικές
ομάδες θα μπορούσε να
είναι ιδιαίτερα
εποικοδομητική. Οι
υπεύθυνοι χάραξης
πολιτικής θα μπορούσαν
επίσης να επιχειρήσουν
να εκπαιδεύσουν ένα
ευρύτερο φάσμα ανθρώπων
μέσω της ψηφιακής
τεχνολογίας, όπως τα
Μαζικά Ανοικτά
Διαδικτυακά Μαθήματα
(Massive Open Online
Courses). Η Σύμπραξη
στην Αμερική για την
Οικονομική Ευημερία
(Americas Partnership
for Economic
Prosperity), η φιλόδοξη
πρωτοβουλία που ξεκίνησε
από τον πρόεδρο των ΗΠΑ,
Τζο Μπάιντεν, το 2022
για να εξουδετερώσει την
κινεζική παρουσία στην
Λατινική Αμερική,
παρέχει μια μοναδική
ευκαιρία χρηματοδότησης
τέτοιων προγραμμάτων.
Επενδύοντας σε
ανθρώπους, ο Δυτικός
κόσμος θα μπορούσε να
αξιοποιήσει τους δεσμούς
του με την Λατινική
Αμερική και να βοηθήσει
την περιοχή να γίνει πιο
ανταγωνιστική
παγκοσμίως. Το ετήσιο
δυναμικό οικονομικής
ανάπτυξης της Λατινικής
Αμερικής παραμένει
πενιχρό κυρίως λόγω της
χαμηλής παραγωγικότητας
της εργασίας. Η επένδυση
στους Λατινοαμερικανούς
θα δημιουργούσε τα
θεμέλια για πιο δυναμική
και βιώσιμη οικονομική
ανάπτυξη. Οι
εκπαιδευτικές
πρωτοβουλίες θα
μπορούσαν να συμβάλουν
στη μείωση των ιστορικά
υψηλών επιπέδων
ανισότητας της περιοχής,
που είναι η κύρια αιτία
της αναιμικής ανάπτυξης
και της δημοκρατικής
αστάθειας. Στην πορεία,
οι Δυτικές κυβερνήσεις
θα καρπωθούν το όφελος
της βαθύτερης δέσμευσης
με την περιοχή. Ένα
μπόνους θα ήταν ότι
αυτές οι σχέσεις θα
χαρακτηρίζονταν
περισσότερο από
συνεργασία και
αμοιβαιότητα παρά από
την χειραγώγηση και τον
αυταρχισμό που
προσφέρουν οι
πελατειακές σχέσεις.
Αν και αρκετές
λατινοαμερικανικές
δημοκρατίες έχουν
απομακρυνθεί από τον
αυταρχισμό τους
τελευταίους μήνες –δεν
χρειάζεται κάποιος να
δει πέρα από τον θρίαμβο
του Luiz Inácio Lula da
Silva επί του Jair
Bolsonaro στις
προεδρικές εκλογές της
Βραζιλίας τον Νοέμβριο-
οι δημοκρατικές
προοπτικές της περιοχής
παραμένουν επισφαλείς.
Οι δικτάτορες παραμένουν
εδραιωμένοι στη
Νικαράγουα και την
Βενεζουέλα. Το Περού
έχει πέσει σε μια βαθιά
συνταγματική κρίση. Ο
λαϊκισμός και ο
πολιτικός
κατακερματισμός
συνεχίζουν να ρίχνουν
μια μακρά σκιά στα
πολιτικά συστήματα της
περιοχής.
Το 2023 και το 2024, 11
χώρες της Λατινικής
Αμερικής θα
πραγματοποιήσουν
προεδρικές εκλογές. Εάν
η άνοδος του λαϊκισμού
και του αυταρχισμού
συνεχιστεί, η ελευθερία,
τα ανθρώπινα δικαιώματα,
οι έλεγχοι και οι
ισορροπίες (checks and
balances), και η
πολιτική λογοδοσία θα
βρίσκονται σε φθίνουσα
πορεία στην Λατινική
Αμερική. Εάν οι Δυτικές
κυβερνήσεις επιχειρήσουν
να αντισταθμίσουν την
πρόοδο της Κίνας κυρίως
με την διοχέτευση
οικονομικών πόρων στην
Λατινική Αμερική, θα
λειτουργήσουν σε
μειονεκτική θέση. Τώρα
είναι η ώρα να
επιταχύνουμε την
ανάπτυξη της πιο
απαραίτητης προϋπόθεσης
για την οικονομική
απογείωση σε όλο τον
κόσμο: το ανθρώπινο
κεφάλαιο.
Ο JULIO ARMANDO GUZMAN,
υποψήφιος πρόεδρος στο
Περού το 2016 και το
2021, είναι υπότροφος
Reagan-Fascell Democracy
στο National Endowment
for Democracy.
Foreign Affairs
https://foreignaffairs.gr/articles/73985/julio-armando-guzman/to-paixnidi-isxyos-tis-kinas-stin-latiniki-ameriki?page=show
https://www.foreignaffairs.com/central-america-caribbean/chinas-latin-american-power-play |
