«Ο συνδυασμός αυξημένου κρατικού χρέους και υψηλού κόστους δημιουργεί ισχυρά πολιτικά κίνητρα για τις κυβερνήσεις παγκοσμίως να πιέζουν τις κεντρικές τράπεζες προς χαμηλότερα επιτόκια», δήλωσε ο Κένεθ Ρόγκοφ, καθηγητής του Χάρβαρντ και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, τονίζοντας ότι «έχουμε πλέον εισέλθει σε μια νέα εποχή δημοσιονομικής κυριαρχίας».

ΗΠΑ

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η τρέχουσα απόκλιση μεταξύ βραχυπρόθεσμων επιτοκίων –που καθορίζονται κυρίως από τη νομισματική πολιτική– και του μακροπρόθεσμου κόστους δανεισμού –που καθορίζεται από τις αγορές– αντανακλά, σύμφωνα με αναλυτές, την ανησυχία ότι η πολιτική της Fed θα παραμείνει πιο χαλαρή από όσο απαιτείται για τον περιορισμό του πληθωρισμού.

Το περιθώριο μεταξύ των αποδόσεων στα διετή και τα 30ετή κρατικά ομόλογα βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο από τις αρχές του 2022, καθώς οι βραχυπρόθεσμες αποδόσεις μειώνονται εν αναμονή μειώσεων επιτοκίων. Ενδεικτικά, μετά τη δημοσίευση των πρόσφατων στοιχείων για τον πληθωρισμό –που ακολούθησε νέα επίθεση Τραμπ στον πρόεδρο της Fed, Τζερόμ Πάουελ– οι αποδόσεις των διετών τίτλων υποχώρησαν κατά 0,02 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ οι αποδόσεις των 30ετών αυξήθηκαν κατά 0,04 ποσοστιαίες μονάδες.

«Πρόκειται για ασυνήθιστη αντίδραση σε μια σχετικά ήπια ανακοίνωση στοιχείων», ανέφεραν οι αναλυτές της Capital Economics, εκτιμώντας ότι αυτή αντανακλά τι θα μπορούσε να συμβεί αν ο Πάουελ απομακρυνόταν ή αν ο Λευκός Οίκος προσπαθούσε να ασκήσει μεγαλύτερο έλεγχο στη νομισματική πολιτική, π.χ. μέσω διορισμού προέδρου της Fed που θα θεωρούνταν εξαρτημένος από τον πρόεδρο.

Ο προσωρινός διορισμός στο Διοικητικό Συμβούλιο της Fed του Στίβεν Μίραν, στελέχους προερχόμενου από τον Λευκό Οίκο και υπέρμαχου της μείωσης των επιτοκίων, δείχνει ότι «ο κίνδυνος δημοσιονομικής κυριαρχίας στις ΗΠΑ αυξάνεται», όπως σημείωσε ο Τρέβορ Γκρίνθαμ, επικεφαλής επενδύσεων σε πολλαπλά περιουσιακά στοιχεία της Royal London Asset Management.

Βρετανία και Γερμανία

Παρόμοιες πιέσεις καταγράφονται και σε άλλες χώρες, ακόμη κι αν η δημόσια συζήτηση δεν είναι τόσο έντονη όσο στις ΗΠΑ. Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι ο κρατικός δανεισμός στις χώρες υψηλού εισοδήματος θα ανέλθει σε νέο ρεκόρ, φθάνοντας τα 17 τρισ. δολάρια το 2025, από 16 τρισ. το 2024 και 14 τρισ. το 2023.

Οι κεντρικές τράπεζες των ανεπτυγμένων οικονομιών συνεχίζουν να επιδιώκουν την «ομαλοποίηση» των πολιτικών τους μετά από χρόνια ποσοτικής χαλάρωσης. Ωστόσο, οι επενδυτές αναμένουν με ενδιαφέρον την απόφαση της Τράπεζας της Αγγλίας για το αν θα περιορίσει σημαντικά το πρόγραμμα πώλησης ομολόγων (ποσοτική σύσφιγξη) τον επόμενο μήνα.

«Το δίλημμα είναι ότι, αν οι συνθήκες γίνουν αυστηρότερες λόγω της δημοσιονομικής πολιτικής, η Τράπεζα της Αγγλίας δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι προσαρμόζεται σε αυτήν», εξήγησε ο Mahmood Pradhan, επικεφαλής μακροοικονομίας της Amundi Asset Management, προσθέτοντας ότι αναμένει σθεναρή αντίσταση στις πιέσεις της δημοσιονομικής κυριαρχίας.

Στη Γερμανία, όπου παραδοσιακά κυριαρχεί η δημοσιονομική πειθαρχία, οι αποδόσεις των 30ετών ομολόγων ξεπέρασαν το 3% – επίπεδο που είχε να καταγραφεί από το 2011. Η εξέλιξη αυτή σχετίζεται με τα σχέδια της κυβέρνησης να αυξήσει τον δανεισμό, ώστε να χρηματοδοτήσει έργα υποδομών και να ενισχύσει τις αμυντικές δαπάνες.

Κάποιοι οικονομολόγοι εκφράζουν ανησυχία ότι αυτή η πορεία θα ωθήσει τις κυβερνήσεις να στραφούν σε βραχυπρόθεσμο χρέος, καθιστώντας τες πιο ευάλωτες σε μεταβολές επιτοκίων. Όπως σημείωσε ο Μάθιου Μόργκαν της Jupiter Asset Management, «η αυξημένη αστάθεια καθιστά δυσκολότερη τη διακράτηση μακροπρόθεσμων τίτλων και συνεπώς την έκδοσή τους».

Κίνδυνος «δημοσιονομικού λαϊκισμού»

Οι χώρες με το υψηλότερο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι και οι περισσότερο εκτεθειμένες. Ο έμπειρος επενδυτής Ρέι Ντάλιο προειδοποίησε για πιθανή «σπείρα θανάτου του χρέους», σε περίπτωση που οι κυβερνήσεις αναγκαστούν να δανείζονται ολοένα και περισσότερο για να καλύπτουν τους αυξανόμενους τόκους.

«Αν οι αποδόσεις των ομολόγων αυξηθούν υπερβολικά, οι κεντρικές τράπεζες θα αναγκαστούν να επανέλθουν, τυπώνοντας χρήμα και αγοράζοντας τίτλους, ώστε να συγκρατήσουν τα επιτόκια χαμηλά – κάτι που θα υπονομεύσει την αξία του χρήματος», εξήγησε.

Συμπλήρωσε μάλιστα ότι τέτοιες εξελίξεις μπορούν να μειώσουν την ελκυστικότητα των βασικών αποθεματικών νομισμάτων, όπως το δολάριο και το ευρώ, έναντι του χρυσού, του οποίου η τιμή έχει φτάσει σε ιστορικό υψηλό μέσα στο 2025.