Η πρόταση αυτή, αν και αναδεικνύει το έντονο ενδιαφέρον του Ισραήλ για το έργο, αντανακλά και την ανησυχία της κυβέρνησης Νετανιάχου για το παρατεταμένο «πάγωμα» του GSI. Οι καθυστερήσεις αποδίδονται τόσο στις εκκρεμότητες μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου σε οικονομικό και ρυθμιστικό επίπεδο, όσο και στη μη έκδοση NAVTEX από την Αθήνα, λόγω των γεωπολιτικών ευαισθησιών με την Τουρκία.

Η ιδέα να ξεκινήσει η κατασκευή από το τμήμα Κύπρος–Ισραήλ, πέρα από τα πολιτικά εμπόδια που εγείρει, αντιμετωπίζει και τεχνικές δυσκολίες, καθώς το σκέλος αυτό θεωρείται λιγότερο ώριμο. Οι αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές θα χρειαστεί να συντάξουν νέες μελέτες κόστους–οφέλους (CBA) και να ξεκινήσουν διαδικασίες για τους σχετικούς διαγωνισμούς.

Η πρόταση Κοέν δεν είναι εντελώς αποκομμένη από προηγούμενες τοποθετήσεις του Τελ Αβίβ. Αντίστοιχη θέση είχε διατυπωθεί τον περασμένο Μάιο από το πρωθυπουργικό γραφείο του Μπ. Νετανιάχου, σύμφωνα με την οποία το τμήμα Κύπρος–Ισραήλ εντάσσεται στο στρατηγικό σχέδιο του Διαδρόμου Ινδίας–Μέσης Ανατολής–Ευρώπης (IMEC), που στηρίζεται από τις ΗΠΑ. Μια τέτοια σύνδεση, εκτιμάται, θα αναβαθμίσει τον γεωπολιτικό ρόλο του GSI ως έργο υποδομής που λειτουργεί συμπληρωματικά στο αμερικανικά υποστηριζόμενο IMEC, ανταγωνιστικό προς την κινεζική πρωτοβουλία «Belt and Road».

Παρότι η ενεργειακή διασύνδεση Ισραήλ–Κύπρου δεν επαρκεί από μόνη της για τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας προς την Ευρώπη χωρίς το ελληνικό σκέλος, η πρόταση φέρνει σε δύσκολη θέση Αθήνα και Λευκωσία, που καλούνται πλέον να τοποθετηθούν επίσημα.

Η δήλωση Κοέν έρχεται σε μια κρίσιμη συγκυρία, λίγες ημέρες μετά τη συνεδρίαση του “3+1” στο Ζάππειο, στο περιθώριο της Διατλαντικής Ενεργειακής Διάσκεψης. Στις συναντήσεις συμμετείχαν οι υπουργοί Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου (Ελλάδα), Γιώργος Παπαναστασίου (Κύπρος), Ελι Κοέν (Ισραήλ) και Κρις Ράιτ (ΗΠΑ). Σύμφωνα με πληροφορίες, στις διμερείς επαφές τέθηκε όντως το ενδεχόμενο να ξεκινήσει το έργο από το σκέλος Κύπρος–Ισραήλ, καθώς η μεταξύ τους απόσταση (περί τα 300 χλμ.) αντιστοιχεί στο μήκος του καλωδίου που έχει ήδη κατασκευαστεί. Ωστόσο, δεν υπήρξε περαιτέρω συζήτηση ή συμφωνία επί του θέματος.

Η νέα ισραηλινή θέση αναμένεται να τεθεί εμμέσως και στη συνάντηση των υπουργών Ενέργειας Ελλάδας και Κύπρου με τον Επίτροπο Ενέργειας της Ε.Ε., Κάντρι Σίμον Γιόργκενσεν, στις Βρυξέλλες την Τετάρτη. Οι προσδοκίες, ωστόσο, παραμένουν χαμηλές, καθώς οι οικονομικές και ρυθμιστικές εκκρεμότητες δεν έχουν ακόμη διευθετηθεί.

Ενδεικτικά, η ΡΑΕΚ έχει δεσμευθεί να μεταβιβάσει τη σύμβαση παραχώρησης (Concession Agreement) από τον ΑΔΜΗΕ στον GSI, ενώ έχει υποσχεθεί και αναθεώρηση της θέσης της για το έσοδο του καλωδίου, αντίστοιχη με αυτή της ΡΑΑΕΥ. Παρ’ όλα αυτά, ούτε η απόφαση έχει εκδοθεί, ούτε έχει καταβληθεί στον ΑΔΜΗΕ η πρώτη δόση των 25 εκατ. ευρώ, που προβλέπεται στη διακρατική συμφωνία Ελλάδας–Κύπρου (Σεπτέμβριος 2024).

Η κοινή δήλωση του σχήματος “3+1”, που εκδόθηκε την Πέμπτη, επιβεβαίωσε το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την ενίσχυση έργων διασυνδεσιμότητας και στήριξης του IMEC, χωρίς ωστόσο να γίνεται ρητή αναφορά στον Great Sea Interconnector — κάτι που Αθήνα και Λευκωσία θα επιθυμούσαν ρητά.