Η έκθεση επικρίνει την επιβολή αυξημένων εισαγωγικών δασμών από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, εις βάρος σχεδόν όλων των εμπορικών εταίρων, πολιτική που – σύμφωνα με την αμερικανική κυβέρνηση – αποσκοπεί στην ενίσχυση των εσόδων και τη διόρθωση χρόνιων εμπορικών ελλειμμάτων.

«Μια περαιτέρω κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου θα είχε σοβαρές μακροοικονομικές συνέπειες», προειδοποιεί το ΔΝΤ, εξηγώντας ότι οι υψηλότεροι δασμοί θα μείωναν βραχυπρόθεσμα την παγκόσμια ζήτηση και θα ενίσχυαν τις πληθωριστικές πιέσεις αυξάνοντας το κόστος των εισαγωγών. Παράλληλα, οι εντεινόμενες γεωπολιτικές εντάσεις θα μπορούσαν να προκαλέσουν ανακατατάξεις στο διεθνές νομισματικό σύστημα (IMS), υπονομεύοντας τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.

Η φετινή ανάλυση, βασισμένη σε στοιχεία του 2024, έδειξε ότι η αύξηση των παγκόσμιων ανισορροπιών προήλθε κυρίως από τη διεύρυνση των πλεονασμάτων και ελλειμμάτων στις τρεις μεγαλύτερες οικονομίες: τις ΗΠΑ, την Κίνα και τη ζώνη του ευρώ. Το αμερικανικό έλλειμμα αυξήθηκε κατά 228 δισ. δολάρια, φτάνοντας τα 1,13 τρισ. δολάρια (1% του παγκόσμιου ΑΕΠ), ενώ το πλεόνασμα της Κίνας ενισχύθηκε κατά 161 δισ. δολάρια στα 424 δισ. δολάρια. Ταυτόχρονα, τα πλεονάσματα της ευρωζώνης διευρύνθηκαν κατά 198 δισ. δολάρια, αγγίζοντας τα 461 δισ. δολάρια.

Αιτίες και εναλλακτικές λύσεις

Σε συνοδευτικό άρθρο, ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Πιερ-Ολιβιέ Γκουρινσά, επεσήμανε ότι τα υπερβολικά πλεονάσματα και ελλείμματα οφείλονται σε εσωτερικές στρεβλώσεις, όπως η υπερβολικά χαλαρή δημοσιονομική πολιτική στις ελλειμματικές χώρες και τα ανεπαρκή κοινωνικά δίχτυα ασφαλείας που οδηγούν σε υπερβολική αποταμίευση στις πλεονασματικές.

Η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων απαιτεί στοχευμένες εγχώριες μεταρρυθμίσεις – και όχι επιβολή δασμών, τόνισε. Αυτό σημαίνει ότι η Κίνα θα πρέπει να ενισχύσει την εσωτερική κατανάλωση, η Ευρώπη να αυξήσει τις δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές, ενώ οι ΗΠΑ να περιορίσουν τα μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα και να συγκρατήσουν τις δαπάνες.

Η έκθεση βασίστηκε σε στοιχεία πριν από την ψήφιση ενός μεγάλου φορολογικού και δαπανηρού πακέτου, το οποίο – σύμφωνα με το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κογκρέσου – θα προσθέσει 3,4 τρισ. δολάρια στο έλλειμμα των ΗΠΑ σε ορίζοντα δεκαετίας, αυξάνοντας περαιτέρω τις πιέσεις.

«Τα δημόσια ελλείμματα των Ηνωμένων Πολιτειών παραμένουν υπερβολικά υψηλά, ενώ η πρόσφατη σημαντική υποτίμηση του κινεζικού γουάν, παράλληλα με την πτώση του δολαρίου, ενέχει τον κίνδυνο περαιτέρω αύξησης του πλεονάσματος τρεχουσών συναλλαγών της Κίνας», ανέφερε ο Γκουρινσάς.

Οι δασμοί, σημείωσε, είχαν ελάχιστη επίδραση στις παγκόσμιες ανισορροπίες, καθώς περιορίζουν τόσο τις επενδύσεις όσο και τις αποταμιεύσεις στη χώρα που τους επιβάλλει, αφήνοντας τα ισοζύγια σχεδόν αμετάβλητα.

Διεθνή νομίσματα και μελλοντικοί κίνδυνοι

Η αβεβαιότητα γύρω από τους δασμούς μπορεί να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη καταναλωτών και επιχειρήσεων, να αυξήσει τη μεταβλητότητα στις αγορές και να οδηγήσει σε παρατεταμένες ανατιμήσεις του δολαρίου. Ωστόσο, το ΔΝΤ σημειώνει ότι το αμερικανικό νόμισμα έχει υποχωρήσει 8% από τον Ιανουάριο, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη εξαμηνιαία πτώση από το 1973.

Παρότι το δολάριο παραμένει το κυρίαρχο διεθνές νόμισμα, το ΔΝΤ προειδοποιεί ότι ο αυξανόμενος γεωοικονομικός κατακερματισμός μπορεί να δημιουργήσει μελλοντικούς κινδύνους. Η μειωμένη ζήτηση για αμερικανικά κρατικά ομόλογα πιθανόν να αντικατοπτρίζει ανησυχίες για τη δημοσιονομική πορεία των ΗΠΑ.

Η αυξανόμενη χρήση του κινεζικού γουάν στο διεθνές εμπόριο, η υποχώρηση του ρόλου των ΗΠΑ ως «παγκόσμιου τραπεζίτη και ασφαλιστή», αλλά και η εμφάνιση εναλλακτικών συστημάτων πληρωμών και ιδιωτικών ψηφιακών νομισμάτων θα μπορούσαν σταδιακά να αλλάξουν τη δομή του διεθνούς νομισματικού συστήματος.

«Παρότι οι κίνδυνοι σοβαρών διαταραχών στο διεθνές νομισματικό σύστημα παραμένουν περιορισμένοι, οι απότομες και έντονες αυξήσεις στις παγκόσμιες ανισορροπίες μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές διασυνοριακές επιπτώσεις», καταλήγει το ΔΝΤ.

Ως παράδειγμα σημαντικού κινδύνου, η έκθεση αναφέρει την πιθανότητα οι χώρες να απαντήσουν στις αυξανόμενες ανισορροπίες με περισσότερα εμπορικά εμπόδια, οδηγώντας σε μεγαλύτερο γεωοικονομικό κατακερματισμό. Ακόμη κι αν η άμεση επίδραση στις ανισορροπίες είναι περιορισμένη, η ζημιά στην παγκόσμια οικονομία θα μπορούσε να αποδειχθεί διαρκής.