Ταυτόχρονα, οι γεωπολιτικές εντάσεις και η αβεβαιότητα γύρω από τις εφαρμοζόμενες οικονομικές πολιτικές ενισχύθηκαν, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης ακραίων εξελίξεων. Σε αυτό το πλαίσιο, οι εθνικές αρχές στόχευσαν στη διατήρηση επαρκών μακροπροληπτικών αποθεμάτων για την αντιμετώπιση ενδεχόμενων σοβαρών διαταραχών, κάτι που διευκολύνθηκε από την αυξημένη κερδοφορία των τραπεζών. Η ανθεκτικότητά τους ενισχύθηκε περαιτέρω μέσω της συνεργασίας με τις εποπτικές αρχές και της προόδου που είχε σημειωθεί τα προηγούμενα έτη.

Σημαντικά βήματα έγιναν προς την ενίσχυση του κανονιστικού πλαισίου του χρηματοπιστωτικού τομέα, με κύριες δράσεις την ενσωμάτωση των τελικών μεταρρυθμίσεων της Βασιλείας ΙΙΙ στο δίκαιο της ΕΕ και την προετοιμασία για την εποπτεία της μη τραπεζικής διαμεσολάβησης και την ολοκλήρωση της Ένωσης Κεφαλαιαγορών.

Το περιβάλλον χρηματοπιστωτικής σταθερότητας το 2024

Κατά το 2024, οι ευπάθειες του χρηματοπιστωτικού τομέα στην ευρωζώνη παρέμειναν έντονες. Οι βασικοί κίνδυνοι μετατοπίστηκαν από τον πληθωρισμό στην επιβράδυνση της ανάπτυξης. Η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού οδήγησε σε αντιστροφή της πορείας των επιτοκίων στη ζώνη του ευρώ και σε άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες, μειώνοντας το γενικό κόστος χρηματοδότησης. Ωστόσο, επιμέρους αδυναμίες παρέμειναν, κυρίως μεταξύ δανειοληπτών με περιορισμένη ικανότητα αποπληρωμής.

Οι δημοσιονομικές προκλήσεις και η χαμηλή παραγωγικότητα επιδείνωσαν τις αδυναμίες του δημόσιου τομέα σε αρκετές χώρες της ευρωζώνης. Αν και το τραπεζικό σύστημα και οι αγορές επέδειξαν ανθεκτικότητα, τα περιστατικά έντονης μεταβλητότητας ανέδειξαν υπαρκτές αδυναμίες έναντι αρνητικών εξελίξεων.

Δημόσιο χρέος και μακροοικονομικές πιέσεις

Οι ευπάθειες στον δημόσιο τομέα αυξήθηκαν, ιδίως σε χώρες με υψηλά επίπεδα χρέους και ελλειμμάτων. Η επιμονή της γεωπολιτικής και πολιτικής αβεβαιότητας, σε συνδυασμό με αδύναμα αναπτυξιακά θεμελιώδη, οδήγησαν σε αύξηση των spreads κρατικών ομολόγων – κυρίως στη Γαλλία μετά τις πρόωρες εκλογές – και σε υποβαθμίσεις πιστοληπτικής ικανότητας. Αυτές οι εξελίξεις περιορίζουν τη δημοσιονομική ευχέρεια σε μελλοντικές κρίσεις.

Επιχειρήσεις και νοικοκυριά

Ο επιχειρηματικός τομέας έδειξε γενική ανθεκτικότητα, αν και τα υψηλά επιτόκια επηρέασαν αρνητικά την κερδοφορία και οδήγησαν σε αύξηση των αθετήσεων δανείων σε επιλεγμένους κλάδους και χώρες. Οι ΜΜΕ ήταν πιο ευάλωτες λόγω της αυξημένης επιβάρυνσης και της επιβράδυνσης της δραστηριότητας. Ο τομέας των επαγγελματικών ακινήτων κατέγραψε απώλειες, αλλά λόγω μικρού μεγέθους δεν επηρέασε σοβαρά τις τράπεζες.

Στα νοικοκυριά, η συνδυασμένη επίδραση χαμηλότερου χρέους, ισχυρής αγοράς εργασίας, αυξημένων εισοδημάτων και υψηλής αποταμίευσης συνέβαλε στη μείωση της ευπάθειας. Ωστόσο, τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα ή μεταβλητά στεγαστικά δάνεια αντιμετωπίζουν αυξημένες πιέσεις, ενώ οι κίνδυνοι στις αγορές ακινήτων παραμένουν σε υπερτιμημένες αγορές.

Αγορές και επενδυτικά ρίσκα

Η παγκόσμια και ευρωπαϊκή μακροοικονομική και γεωπολιτική αβεβαιότητα πυροδότησε αρκετά επεισόδια αστάθειας στις αγορές το 2024. Παρά τη σχετικά περιορισμένη μετάδοση των επιπτώσεων, αναδείχθηκαν βαθύτερες αδυναμίες. Η συμπίεση των αποδόσεων και των ασφαλίστρων κινδύνου υποδηλώνει πιθανή υποεκτίμηση των αρνητικών σεναρίων από τους επενδυτές.

Η υψηλή συγκέντρωση κεφαλαίων σε λίγες μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες των ΗΠΑ ενίσχυσε τις ανησυχίες για φούσκα στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης, καθιστώντας τις αγορές ευάλωτες σε αιφνίδιες διορθώσεις. Η ευαισθησία των επενδυτών σε απρόσμενες εξελίξεις αυξάνει την πιθανότητα απότομων αποσταθεροποιήσεων.

Τραπεζική ανθεκτικότητα

Από τις αρχές του 2023, οι δείκτες CET1 των τραπεζών της ευρωζώνης κυμαίνονταν γύρω στο 15%, προσφέροντας ισχυρή βάση απορρόφησης κραδασμών. Παρά τις απώλειες σε χαρτοφυλάκια ΜΜΕ και επαγγελματικών ακινήτων, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια παρέμειναν σε χαμηλά επίπεδα, ενώ τα κεφαλαιακά και ρευστά διαθέσιμα επαρκούσαν για την κάλυψη ζημιών. Οι τράπεζες εμφάνισαν ισχυρή κερδοφορία, λόγω ευνοϊκών περιθωρίων επιτοκίων και περιορισμένων δαπανών.

Μη τραπεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (NBFIs)

Ο τομέας της μη τραπεζικής διαμεσολάβησης παρέμεινε ανθεκτικός στις αναταράξεις, προσφέροντας χρηματοδότηση σε δανειολήπτες διαφόρων κατηγοριών κινδύνου. Ωστόσο, οι ευπάθειες που σχετίζονται με συγκέντρωση κινδύνου, ρευστότητα και μόχλευση σε επενδυτικά κεφάλαια διατηρούνται. Απότομες αλλαγές στις αποτιμήσεις θα μπορούσαν να προκαλέσουν εκροές και margin calls, ενισχύοντας τις αρνητικές πιέσεις και επηρεάζοντας το ευρύτερο σύστημα.