Ελαστικότητα ζήτησης και εναλλακτικοί κερδισμένοι

Η πραγματική έκταση της εκτροπής των κινεζικών εξαγωγών θα εξαρτηθεί από την ελαστικότητα της ζήτησης για κινεζικά προϊόντα στις ΗΠΑ. Αν οι Αμερικανοί μειώσουν την εξάρτησή τους, χώρες όπως το Μεξικό, η Ινδία και το Βιετνάμ, με χαμηλότερους δασμούς και παρόμοια παραγωγικά χαρακτηριστικά, ενδέχεται να επωφεληθούν — ιδιαίτερα σε τομείς όπως ο ρουχισμός, τα παιχνίδια και τα μηχανολογικά εξαρτήματα.

Ωστόσο, η συνολική εικόνα είναι πιο σύνθετη. Οι Κινέζοι παραγωγοί παραμένουν εξαιρετικά ανταγωνιστικοί, με τις εξαγωγικές τους τιμές να έχουν μειωθεί κατά 20% τα τελευταία δύο χρόνια. Πιθανή συνέπεια είναι η μαζική διοχέτευση κινεζικών προϊόντων προς αγορές όπως η Ευρώπη, η Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής.

Αυτό θα εντείνει τον ανταγωνισμό στις τοπικές αγορές, μειώνοντας τα περιθώρια κέρδους όχι μόνο για τους τοπικούς παραγωγούς, αλλά και για τους ίδιους τους Κινέζους εξαγωγείς.

Η βιομηχανική στρατηγική του Πεκίνου

Η κινεζική πολιτική εξακολουθεί να προσανατολίζεται στη διατήρηση της βιομηχανικής υπεροχής, σε βάρος της ενίσχυσης της εγχώριας κατανάλωσης. Το αποτέλεσμα είναι η διατήρηση υπερβάλλουσας παραγωγικής ικανότητας και η επιμονή στην εξωστρέφεια.

Χαρακτηριστικό είναι ότι το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας αυξήθηκε από τα 350 δισ. δολάρια το 2018 σε πάνω από 1 τρισ. δολάρια το 2024 — πριν καν τεθούν σε ισχύ οι νέοι αμερικανικοί δασμοί.

Αυτό έχει οδηγήσει χώρες όπως η Ταϊλάνδη, το Μεξικό, οι Φιλιππίνες και η Τουρκία να βλέπουν τα ελλείμματά τους με την Κίνα να διευρύνονται, ενώ πιέζονται τόσο στην εσωτερική αγορά όσο και στις εξαγωγές τους προς τρίτες χώρες, όπου πλέον ανταγωνίζονται άμεσα τα κινεζικά προϊόντα.

Αντίδραση των ανεπτυγμένων οικονομιών

Η Ε.Ε. έχει ήδη επιβάλει δασμούς στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα και εξετάζει περιοριστικά μέτρα σε στρατηγικούς τομείς όπως οι ΑΠΕ και οι μπαταρίες. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν κάνει λόγο για «απο-εξάρτηση» από την Κίνα, στο πλαίσιο της ενίσχυσης της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης.

Ανάλογες κινήσεις εξετάζουν η Ιαπωνία, η Γερμανία και η Αυστραλία, εστιάζοντας στην προστασία νευραλγικών κλάδων. Οι ανησυχίες δεν είναι μόνο οικονομικές, αλλά σχετίζονται και με την εθνική ασφάλεια, καθώς η Κίνα κυριαρχεί σε κρίσιμες τεχνολογικές αλυσίδες — από τα ηλεκτρικά οχήματα μέχρι τα ημιαγωγικά.

Η στρατηγική Τραμπ ως καταλύτης

Η Capital Economics τονίζει ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν είναι οι άμεσες εμπορικές απώλειες, αλλά η ενίσχυση ενός παγκόσμιου κινήματος «αποσύνδεσης» από την Κίνα. Στο πλαίσιο αυτό, η στρατηγική του Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης — ακόμη και χωρίς τη συναίνεση των υπολοίπων ανεπτυγμένων οικονομιών.

Για τις αναδυόμενες αγορές, η συγκυρία δημιουργεί μικτές προοπτικές: από τη μία, παρουσιάζεται η δυνατότητα αύξησης των εξαγωγών προς τις ΗΠΑ· από την άλλη, εντείνεται η πίεση από τον κινεζικό ανταγωνισμό στην εσωτερική τους αγορά. Ήδη χώρες όπως η Βραζιλία, η Ταϊλάνδη και το Μεξικό εξετάζουν μέτρα προστασίας της τοπικής παραγωγής.

Παρότι η Κίνα δύσκολα θα συνεχίσει να επεκτείνει την παγκόσμια εξαγωγική της εμβέλεια με τους ρυθμούς του παρελθόντος λόγω του νέου κύματος προστατευτισμού, παραμένει ιδιαίτερα ανταγωνιστική και έχει τη δυνατότητα περαιτέρω μείωσης τιμών.

Ένας πλήρους κλίμακας εμπορικός πόλεμος δεν είναι αναπόφευκτος. Όμως οι εντάσεις κλιμακώνονται, τα στρατόπεδα διαμορφώνονται — και οι επόμενες κινήσεις από Ουάσινγκτον και Πεκίνο ενδέχεται να επανακαθορίσουν το διεθνές εμπόριο για την επόμενη δεκαετία.