Σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις της Παγκόσμιας Οικονομικής Προοπτικής (World Economic Outlook), το παγκόσμιο δημόσιο χρέος αναμένεται να αυξηθεί κατά 2,8 ποσοστιαίες μονάδες φέτος — υπερδιπλάσια αύξηση από τις εκτιμήσεις του 2024 — ξεπερνώντας το 95% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Η ανοδική τάση είναι πιθανό να συνεχιστεί, με τις προβλέψεις να φέρνουν το χρέος κοντά στο 100% του ΑΕΠ έως το τέλος της δεκαετίας, υπερβαίνοντας ακόμη και τα επίπεδα της πανδημίας. Οι προβλέψεις αυτές λαμβάνουν υπόψη τις ανακοινώσεις δασμών που έγιναν από την 1η Φεβρουαρίου έως τις 4 Απριλίου.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η δημοσιονομική πολιτική καλείται να διαχειριστεί κρίσιμες προκλήσεις: να περιορίσει το χρέος, να δημιουργήσει επαρκή περιθώρια ασφαλείας έναντι αβεβαιοτήτων και να ανταποκριθεί σε αυξημένες δαπάνες, εν μέσω υποτονικής ανάπτυξης και υψηλότερου κόστους χρηματοδότησης. Η ορθή ισορροπία αυτών των στόχων είναι καίριας σημασίας για την οικονομική σταθερότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Αυξημένοι Κίνδυνοι για το Δημόσιο Χρέος

Το χρέος βρισκόταν ήδη σε υψηλά επίπεδα. Σύμφωνα με τον δείκτη "Debt-at-Risk" της έκθεσης Fiscal Monitor, σε δυσμενές σενάριο, το παγκόσμιο δημόσιο χρέος θα μπορούσε να φτάσει το 117% του ΑΕΠ έως το 2027 — το υψηλότερο επίπεδο από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και σχεδόν 20 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τις βασικές προβλέψεις.

Οι κίνδυνοι για τις δημοσιονομικές προοπτικές έχουν ενταθεί. Περαιτέρω μείωση των φορολογικών εσόδων και της οικονομικής δραστηριότητας —ιδίως λόγω των αυξημένων δασμών— θα μπορούσε να οδηγήσει σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα χρέους. Παράλληλα, η εντεινόμενη γεωοικονομική αβεβαιότητα ενδέχεται να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες και να απαιτήσει πρόσθετη στήριξη για τα ευάλωτα νοικοκυριά και επιχειρήσεις, επιβαρύνοντας περαιτέρω τα δημόσια οικονομικά. Σύμφωνα με το Fiscal Monitor, η σημαντική αύξηση της γεωοικονομικής αβεβαιότητας ενδέχεται να προσθέσει 4,5 ποσοστιαίες μονάδες στο δημόσιο χρέος μεσοπρόθεσμα.

Οι πιο αυστηρές και ασταθείς χρηματοοικονομικές συνθήκες στις ΗΠΑ ενδέχεται να έχουν αλυσιδωτές συνέπειες στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες, αυξάνοντας το κόστος δανεισμού και επηρεάζοντας τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων. Σε συνδυασμό με τις περιορισμένες προόδους στις μεταρρυθμίσεις, οι υψηλότερες αποδόσεις μπορούν να περιορίσουν κρίσιμες δημόσιες επενδύσεις και κοινωνικές δαπάνες. Παράλληλα, η μείωση της διεθνούς αναπτυξιακής βοήθειας δυσχεραίνει τη χρηματοδότηση των χωρών χαμηλού εισοδήματος.

Αναγκαίες Πολιτικές Ισορροπίες

Στο σημερινό περιβάλλον αβεβαιότητας και ραγδαίων εξελίξεων, είναι αναγκαίο οι χώρες να αποκαταστήσουν τη δημοσιονομική τους αξιοπιστία. Αυτό συνεπάγεται την εφαρμογή συνετών πολιτικών εντός σταθερών θεσμικών πλαισίων, προκειμένου να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των αγορών και να περιοριστεί η αβεβαιότητα.

Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στη μείωση του χρέους και στη δημιουργία αποθεμάτων για μελλοντικές κρίσεις, με παράλληλη ενίσχυση της ανάπτυξης. Οι πολιτικές πρέπει να προσαρμόζονται στις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας και στο διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο.

Οι χώρες με περιορισμένα περιθώρια πρέπει να εφαρμόσουν σταδιακά αλλά αξιόπιστα σχέδια προσαρμογής, αξιοποιώντας τα αυτόματα δημοσιονομικά σταθεροποιητικά μέτρα, όπως τα επιδόματα ανεργίας. Οποιαδήποτε νέα ανάγκη δαπάνης θα πρέπει να συνοδεύεται από αντίστοιχες περικοπές ή αυξήσεις εσόδων. Οι χώρες με μεγαλύτερο βαθμό ελευθερίας μπορούν να αξιοποιήσουν τους πόρους τους στο πλαίσιο μεσοπρόθεσμων σχεδίων, με διαφάνεια και στοχευμένη χρήση.

Οι ανεπτυγμένες οικονομίες καλούνται να αντιμετωπίσουν τις δημογραφικές προκλήσεις, επανακατανέμοντας δαπάνες, προωθώντας μεταρρυθμίσεις σε συνταξιοδοτικά και υγειονομικά συστήματα και διευρύνοντας τη φορολογική βάση. Οι αναδυόμενες αγορές πρέπει να ενισχύσουν τη φορολογική τους ικανότητα, ενώ οι χώρες χαμηλού εισοδήματος οφείλουν να συνεχίσουν τις προσπάθειες δημοσιονομικής προσαρμογής και να προχωρήσουν σε έγκαιρες και συντεταγμένες αναδιαρθρώσεις χρέους όταν χρειάζεται.

Τέλος, η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να συμβαδίζει με άλλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν το δυνητικό προϊόν. Μεταρρυθμίσεις σε συντάξεις και ενεργειακές επιδοτήσεις μπορούν να εξοικονομήσουν πόρους για κοινωνικές δαπάνες και επενδύσεις.

Καθώς ο παγκόσμιος οικονομικός χάρτης αναδιαμορφώνεται, η δημοσιονομική προσαρμογή και η ενίσχυση της εμπιστοσύνης αποτελούν θεμέλια για την ανθεκτικότητα και τη βιώσιμη ανάπτυξη.