|
Το
ιστορικό πλαίσιο: Η
κατάρρευση του μετώπου
και η ανάγκη διαφυγής
Μετά τον
θάνατο του Ιωάννη Μεταξά
και την αυτοκτονία του
Αλέξανδρου Κορυζή το
1941, η Ελλάδα έπεσε
θύμα της τριπλής κατοχής
από τις γερμανικές,
ιταλικές και βουλγαρικές
δυνάμεις. Η νόμιμη
κυβέρνηση, υπό τον
Εμμανουήλ Τσουδερό, και
η ηγεσία της Τράπεζας
της Ελλάδος αποφάσισαν
να αποχωρήσουν από την
ηπειρωτική Ελλάδα.
Σε αυτό
το κρίσιμο σημείο τέθηκε
το ερώτημα: Τι θα
απογίνει ο ελληνικός
χρυσός; Οι 20 τόνοι σε
ράβδους και νομίσματα
αποτελούσαν ζωτικό
κεφάλαιο για την εθνική
επιβίωση.
Η αρχική
μεταφορά: Από την Αθήνα
στην Κρήτη
Με
απόφαση του Διοικητή της
Τράπεζας, Κυριάκου
Βαρβαρέσου, τα αποθέματα
χρυσού συσκευάστηκαν σε
314 κιβώτια και, με τη
βοήθεια του Πολεμικού
Ναυτικού, μεταφέρθηκαν
αρχικά στην Κρήτη,
συγκεκριμένα στο
Υποκατάστημα της
Τράπεζας στο Ηράκλειο,
που διέθετε επαρκώς
θωρακισμένα
χρηματοκιβώτια.
Η
επιχείρηση έγινε με
απόλυτη μυστικότητα και
ταχύτητα, καθώς ο
κίνδυνος γερμανικής
εισβολής ήταν άμεσος.
Παράλληλα, υπήρξε
μέριμνα ώστε να
παραμείνουν στην Ελλάδα
μόνο οι ελάχιστες
αναγκαίες ποσότητες
μετρητών για τη
μισθοδοσία του
προσωπικού και τη
διαχείριση επειγουσών
αναγκών.
Η απειλή
κατάρρευσης και η
φυγάδευση από την Κρήτη
Η Μάχη
της Κρήτης (Μάιος 1941)
άλλαξε άρδην τα
δεδομένα. Μετά την πτώση
των Χανίων και την
αεροπορική υπεροχή των
Γερμανών, η παραμονή του
θησαυρού στο νησί έγινε
αδύνατη. Έπρεπε να
οργανωθεί άμεσα νέα
αποστολή, αυτή τη φορά
εκτός ελληνικών εδαφών.
Στις 13
Μαΐου 1941 ξεκίνησε μία
νέα, ακόμα πιο
επικίνδυνη επιχείρηση: η
μεταφορά του ελληνικού
χρυσού στην Αίγυπτο.
Με τη
συνοδεία στρατιωτικών
δυνάμεων και με
εξαιρετικά αυξημένα
μέτρα ασφαλείας, ο
χρυσός μεταφέρθηκε δια
θαλάσσης στην
Αλεξάνδρεια και
αποθηκεύτηκε προσωρινά
στο θησαυροφυλάκιο της
Εθνικής Τράπεζας της
Αιγύπτου.
Από την
Αλεξάνδρεια στη Νότιο
Αφρική
Ωστόσο,
ούτε η Αίγυπτος
αποδείχθηκε ασφαλής για
την πολύτιμη αποστολή. Η
ουδετερότητα της
αιγυπτιακής κυβέρνησης,
αλλά και οι φόβοι για τη
σταθερότητα της
περιοχής, ανάγκασαν τους
Έλληνες αξιωματούχους να
προγραμματίσουν τη
μεταφορά του χρυσού
ακόμα πιο μακριά: στη
Νότιο Αφρική.
Μετά την
επίλυση σημαντικών
νομικών ζητημάτων και με
τη συνεργασία της
Βρετανικής
Αυτοκρατορίας, ο
ελληνικός χρυσός
μεταφέρθηκε μέσω του
Σουέζ στο Ντέρμπαν και
από εκεί στην Πρετόρια.
Στην
Πρετόρια, τα ελληνικά
αποθέματα κατατέθηκαν
στα θησαυροφυλάκια της
South African Reserve
Bank. Η χώρα αυτή
προσέφερε τότε την
απαραίτητη ασφάλεια,
λόγω της γεωγραφικής της
απομόνωσης και της
στρατηγικής της σημασίας
για τους Συμμάχους.
Η
συμβολή του Σωκράτη
Κοσμίδη και των ανώνυμων
υπαλλήλων
Η
σωτηρία του ελληνικού
χρυσού δεν θα ήταν
δυνατή χωρίς την
αφοσίωση και το θάρρος
ανθρώπων όπως ο Σωκράτης
Κοσμίδης, οι οποίοι με
αυταπάρνηση αποδέχθηκαν
να ακολουθήσουν την
εξόριστη κυβέρνηση.
Όπως
καταγράφει στο
ημερολόγιό του, οι
δυσκολίες ήταν
αμέτρητες: κίνδυνοι
πολεμικών επιθέσεων,
κακουχίες κατά τη
μετακίνηση, αβεβαιότητα
για το μέλλον. Παρά
ταύτα, οι υπάλληλοι της
Τράπεζας παρέμειναν
πιστοί στην αποστολή
τους, θέτοντας υπεράνω
όλων το καθήκον απέναντι
στην πατρίδα.
Η
Ελληνική Πολιτεία τίμησε
τον Κοσμίδη και τους
συναδέλφους του με τον
Αργυρό Σταυρό του
Τάγματος του Σωτήρος,
αναγνωρίζοντας τη
συμβολή τους στη
διατήρηση της εθνικής
κυριαρχίας και
αξιοπρέπειας.
------------------
Η
διάσωση του ελληνικού
χρυσού κατά τον Β΄
Παγκόσμιο Πόλεμο
αποτελεί μία από τις
λιγότερο γνωστές, αλλά
στρατηγικά καθοριστικές
πράξεις της ελληνικής
εξωτερικής και
οικονομικής πολιτικής.
Χάρη στη διορατικότητα
της Τράπεζας της Ελλάδος
και στη γενναιότητα
ανθρώπων όπως ο Σωκράτης
Κοσμίδης, ο εθνικός
θησαυρός παρέμεινε
ανέπαφος.
Η
επιτυχία της αποστολής
αυτής διασφάλισε ότι,
μετά την Κατοχή, η
Ελλάδα θα είχε τη
δυνατότητα να σταθεί
ξανά στα πόδια της. Πέρα
όμως από την οικονομική
της σημασία, η
επιχείρηση αυτή κατέχει
μια θέση τιμής στην
ιστορία της αντίστασης
του Ελληνισμού απέναντι
στη βία και την
καταστροφή.
|
