Η άνοδος των μετοχών φαίνεται να βασίζεται κυρίως σε βραχυπρόθεσμες θετικές εξελίξεις: μια εμπορική συμφωνία ΗΠΑ–Ιαπωνίας, η επιστροφή των «meme stocks» και η συνεχής ενίσχυση γιγάντων της τεχνολογίας, όπως η Nvidia. Πολλοί επενδυτές αδιαφορούν για τους μακροοικονομικούς κινδύνους και κυνηγούν άμεσες αποδόσεις. Ένας δείκτης της Barclays που καταγράφει την επενδυτική αισιοδοξία στις μετοχές βρίσκεται σε επίπεδα που είχαν να εμφανιστούν από τη «φούσκα του dot-com», υποδηλώνοντας ότι η αγορά κινείται περισσότερο από ψυχολογικούς παράγοντες παρά από θεμελιώδη δεδομένα.

Ο Albert Edwards της Société Générale –γνωστός για την έγκαιρη πρόβλεψη του κραχ του 2000– κρούει ξανά τον κώδωνα του κινδύνου. Όπως προειδοποιεί σε πρόσφατη έκθεσή του, τόσο η αγορά κατοικιών όσο και οι μετοχές στις ΗΠΑ παρουσιάζουν συμπεριφορά «γενικευμένης φούσκας», με τους δείκτες αποτίμησης να φτάνουν ιστορικά υψηλά επίπεδα. Ο κυκλικά προσαρμοσμένος δείκτης τιμής προς κέρδη (CAPE) βρίσκεται στο 38, ενώ και οι άλλοι σχετικοί δείκτες του S&P 500 υποδηλώνουν υπερτιμημένες αξίες.

Δύο παράλληλοι κόσμοι

Η Wall Street Journal καταγράφει στο κύριο άρθρο της τη βαθιά αντίθεση ανάμεσα στον θρίαμβο των αγορών και στις προκλήσεις της καθημερινής οικονομίας. Από τη μία πλευρά, τα χρηματιστήρια γιορτάζουν νέα ιστορικά υψηλά. Από την άλλη, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις –η λεγόμενη «Main Street»– παλεύουν να ανταποκριθούν στις πιέσεις της αβεβαιότητας, των εμπορικών φραγμών και της περιορισμένης πρόσβασης σε χρηματοδότηση.

Η απόσταση μεταξύ των κεφαλαιαγορών και της καθημερινής πραγματικότητας αυξάνεται. Οι «μετοχές meme» όπως της Krispy Kreme και της Kohl’s σημειώνουν απροσδόκητες ανόδους, ενισχυμένες από τις τάσεις στα κοινωνικά δίκτυα και όχι από πραγματικά οικονομικά στοιχεία. Το Bitcoin αγγίζει τα 120.000 δολάρια, ενώ επενδυτικοί κολοσσοί όπως η Goldman Sachs και η Morgan Stanley ανακοινώνουν εντυπωσιακά κέρδη στις χρηματιστηριακές τους δραστηριότητες.

Αυτή η συγκέντρωση πλούτου δεν αντανακλάται, ωστόσο, στην ευρύτερη οικονομία. Οι μικρές επιχειρήσεις συνεχίζουν να πιέζονται, χωρίς τα μέσα και την ευελιξία των μεγάλων πολυεθνικών για να αντιμετωπίσουν την αβεβαιότητα. Οι εμπορικοί δασμοί τις πλήττουν δυσανάλογα, ενώ η πρόσβαση σε τραπεζικά δάνεια παραμένει δύσκολη. Παράλληλα, η δραστηριότητα στον κατασκευαστικό τομέα υποχωρεί και η αύξηση της απασχόλησης επιβραδύνεται – με τις μικρότερες επιχειρήσεις να βλέπουν μείωση στις προσλήψεις, σε αντίθεση με τις μεγάλες που συνεχίζουν να επεκτείνονται.

Η σκιά του χρέους

Την ίδια στιγμή, ο ΟΟΣΑ προειδοποιεί για τη δραματική επιδείνωση της δημοσιονομικής κατάστασης στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Οι κρατικές δαπάνες και οι ανάγκες χρηματοδότησης διογκώνονται, με τις εκδόσεις κρατικών ομολόγων να αναμένεται να φτάσουν τα 17 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2025. Την ώρα που οι κεντρικές τράπεζες αποσύρουν σταδιακά τη στήριξή τους μέσω ποσοτικής σύσφιξης, οι παραδοσιακοί αγοραστές –όπως τα ασφαλιστικά ταμεία– μειώνουν τη συμμετοχή τους στις αγορές χρέους.

Η σύγκρουση μεταξύ αυτής της φούσκας στις αγορές και της δύσκολης οικονομικής πραγματικότητας θεωρείται αναπόφευκτη. Οι κυβερνήσεις θα αναγκαστούν να αυξήσουν τα επιτόκια για να προσελκύσουν επενδυτές. Όμως, υψηλότερα επιτόκια συνεπάγονται αυξημένο κόστος δανεισμού για τις επιχειρήσεις και πίεση στις υπερτιμημένες μετοχές. Η εποχή του φθηνού χρήματος, που στήριξε ταυτόχρονα τις κρατικές δαπάνες και τις κεφαλαιαγορές, φαίνεται να φτάνει στο τέλος της.

Οι Financial Times περιγράφουν την κατάσταση ως έναν «χορό στον Τιτανικό», με την αγορά να αγνοεί τους σοβαρούς κινδύνους που πλησιάζουν. Η ψευδαίσθηση της ευημερίας στις αγορές έρχεται σε αντίθεση με την επιδείνωση των δημοσιονομικών και των κοινωνικών δεικτών. Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι αν θα έρθει διόρθωση, αλλά πότε και με ποια ένταση θα συγκρουστούν οι δύο αυτές πραγματικότητες.

Η κυβέρνηση Τραμπ υποστηρίζει ότι στηρίζει τη «Main Street», ωστόσο οι συνθήκες φαίνεται να τη διαψεύδουν, σύμφωνα με τη Wall Street Journal. Το αίτημα για μείωση επιτοκίων από τη Fed αγνοεί τον κίνδυνο περαιτέρω «φουσκώματος» των αγορών, ενώ ο πληθωρισμός παραμένει σε υψηλά επίπεδα. Όπως σημειώνουν πολλοί αναλυτές, η πραγματική στήριξη για τον μέσο πολίτη και τις μικρές επιχειρήσεις δεν θα προέλθει από την άνοδο του χρηματιστηρίου, αλλά από τη μείωση των εμπορικών και εργασιακών πιέσεων.