Οι περισσότερες από αυτές τις χώρες προχώρησαν σε μαζικό δανεισμό τόσο κατά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση όσο και κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.

Η Παγκόσμια Οικονομία Είναι Πιο Εκτεθειμένη από Ό,τι Ήταν στην Ύφεση του 2008

Η Ιαπωνία αποτελεί μακροχρόνιο παράδειγμα υψηλού χρέους, αλλά αυτό που έχει αλλάξει είναι ο βαθμός εξάρτησης ολόκληρης της ομάδας D-7 από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίου. Η κατάσταση σήμερα είναι πιο εύθραυστη από ποτέ.

Ένα πιο ουσιαστικό μέτρο της ικανότητας εξυπηρέτησης χρέους είναι το καθαρό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ —δηλαδή αφού αφαιρεθούν τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία— με τον Καναδά να παρουσιάζει συγκριτικά καλύτερη εικόνα. Ακόμα και έτσι, ο συνολικός δείκτης για τις D-7 προβλέπεται να φτάσει στο 100% φέτος — κάτι που δεν έχει συμβεί ξανά σε συνθήκες τόσο υψηλών επιτοκίων.

Μετά τη Μεγάλη Ύφεση, το σχετικό ποσοστό ήταν χαμηλότερο, ενώ στην αρχή της πανδημίας –αν και υψηλότερο– τα επιτόκια βρίσκονταν σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.

Η Υποτίμηση ως Μέσο Διαχείρισης του Χρέους

Τα επιτόκια των ομολόγων των χωρών D-7 έχουν αυξηθεί δραματικά τα τελευταία τρία χρόνια, προκαλώντας επιπλέον πίεση στη δυνατότητά τους για περαιτέρω δανεισμό. Τα κρατικά χρεόγραφα των χωρών αυτών συχνά κινούνται συγχρονισμένα, καθιστώντας τους επενδυτές ιδιαίτερα ευάλωτους.

Εάν ξεκινήσει μια νομισματική υποτίμηση — είτε μέσω κυβερνητικών επιλογών είτε μέσω μαζικής αντίδρασης των αγορών — μπορεί να ακολουθήσει ένα καταστροφικό «ντόμινο». Οι κυβερνήσεις των D-7, καθώς εκδίδουν χρέος στο δικό τους νόμισμα, μπορούν να υποβαθμίσουν την πραγματική αξία των υποχρεώσεών τους δημιουργώντας πληθωρισμό μέσω υποτίμησης.

Πρόκειται για έναν τρόπο "διακριτικής" διαχείρισης χρέους, που αποφεύγει τις πολιτικά δύσκολες επιλογές, όπως οι περικοπές δαπανών ή οι αυξήσεις φόρων.

Οι Αγορές Μπορούν να Προκαλέσουν Υποτιμήσεις

Η ιστορία δείχνει πως οι μεγάλες οικονομίες έχουν αναγκαστεί στο παρελθόν να υποτιμήσουν το νόμισμά τους: Γαλλία (1950s), Ηνωμένο Βασίλειο (1960s), Ιταλία (1990s). Όμως σήμερα, οι επενδυτές είναι σε θέση να δρομολογήσουν τέτοιες εξελίξεις: εάν εκτιμήσουν ότι μια χώρα θα αντιμετωπίσει πληθωριστικό κύμα ή δεν θα αποπληρώσει τα χρέη της, σπεύδουν να πουλήσουν τίτλους και νόμισμα, προκαλώντας υποτίμηση.

Η υποψία και μόνο υποτίμησης επαρκεί για να απομακρυνθούν κεφάλαια. Αν αυτή επιβεβαιωθεί, τότε η ζημιά για τους κατόχους χρεογράφων είναι μεγάλη. Τα γεγονότα αυτά εκδηλώνονται ταχύτατα και απροειδοποίητα, δυσκολεύοντας την αναχρηματοδότηση των κρατών.

Αν η κατάσταση επιδεινωθεί, οι κεντρικές τράπεζες παρεμβαίνουν για να στηρίξουν τα νομίσματά τους. Όμως έως τότε, η αυξημένη αβεβαιότητα σπρώχνει τα επιτόκια ακόμη πιο ψηλά.

Οι Μηχανισμοί Μετάδοσης: Από τη Μία Χώρα στην Παγκόσμια Οικονομία

Αν και μια υποτίμηση περιορισμένη σε μία μόνο χώρα δεν θα ήταν κρίσιμη για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας, η αλληλεπίδραση μεταξύ κρατών μπορεί να προκαλέσει διαδοχικά φαινόμενα μέσω τριών κυρίως μηχανισμών:

Το φαινόμενο του "φτωχού γείτονα": Όταν το Ηνωμένο Βασίλειο υποτίμησε τη στερλίνα το 1967, ακολούθησαν Ισπανία, Πορτογαλία και Ιρλανδία για να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών τους. Το ίδιο μπορεί να συμβεί εάν οι ΗΠΑ υποτιμήσουν το δολάριο.

Αλυσιδωτή αντίδραση επενδυτών: Μια υποτίμηση προκαλεί αναθεώρηση κινδύνων από θεσμικούς επενδυτές σε παρόμοια περιουσιακά στοιχεία. Αν το δολάριο υποτιμηθεί, οι καναδικοί τίτλοι ενδέχεται να θεωρηθούν επίσης επισφαλείς.

Κεντρικές τράπεζες και αποθεματικά: Οι αμοιβαίες τοποθετήσεις μεγάλων κεντρικών τραπεζών σε ξένα νομίσματα σημαίνουν ότι υποτίμηση ενός νομίσματος μειώνει την αξία των αποθεματικών των άλλων, περιορίζοντας τη δυνατότητά τους για νομισματική άμυνα.

Ευρωζώνη: Ένα Ειδικό Περίπλοκο Πεδίο

Στην ευρωζώνη, τα πράγματα περιπλέκονται περαιτέρω, καθώς οι χώρες μοιράζονται κοινό νόμισμα και κοινή νομισματική πολιτική. Η Γερμανία —με πιο υγιή δημοσιονομικά— δεν είναι πρόθυμη να στηρίξει πληθωριστικές πολιτικές, αντίθετα με τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ισπανία που μπορεί να χρειαστούν εξωτερική στήριξη.

Εάν απαιτηθούν πακέτα διάσωσης ύψους τρισεκατομμυρίων ευρώ, οι πιέσεις στις αγορές θα μπορούσαν να προκαλέσουν παγκόσμια άνοδο στα μακροπρόθεσμα επιτόκια.

Τα Κρατικά Ομόλογα Υποχωρούν

Παρά την προσωρινή σταθερότητα, οι τάσεις στις αγορές είναι ανησυχητικές. Κεφάλαια μετακινούνται από τα κρατικά ομόλογα σε εταιρικά, με τις αποδόσεις στα ιαπωνικά και αμερικανικά ομόλογα να φτάνουν σε πολυετή υψηλά. Οι ΗΠΑ βασίζονται ολοένα και περισσότερο σε πρωτογενείς διαμεσολαβητές για τη χρηματοδότηση του χρέους τους — ένδειξη περιορισμένης ζήτησης.

Το Παιχνίδι των Χρηματοοικονομικών Καρεκλών

Οι επενδυτές αναζητούν εναλλακτικά καταφύγια καθώς η απειλή μαζικών υποτιμήσεων εντείνεται. Το "παιχνίδι μουσικών καρεκλών" μεταφέρεται σε περιουσιακά στοιχεία που διατηρούν αξία:

Ο χρυσός έχει ενισχυθεί κατά 70% από το 2022.

Το ελβετικό φράγκο έχει ανατιμηθεί έναντι δολαρίου και ευρώ.

Το bitcoin, παρά την αστάθειά του, σχεδόν τριπλασιάστηκε.

Τα ομόλογα σε ευρώ παραμένουν ελκυστικά για κάποιους, βασιζόμενοι στην αντοχή της γερμανικής οικονομίας.

Προς το παρόν, επικρατεί ηρεμία. Αλλά καθώς το ΔΝΤ προειδοποιεί για αύξηση δημοσιονομικών πιέσεων, και τα χρέη των D-7 παραμένουν χωρίς ουσιαστικό σχέδιο μείωσης, η πιθανότητα μιας εκτεταμένης νομισματικής κρίσης παραμένει ορατή.

Το ερώτημα είναι: θα προλάβουν οι κυβερνήσεις να διαχειριστούν την υποτίμηση ή θα περιμένουν μέχρι να την επιβάλουν οι αγορές;