Η μεταρρύθμιση, η οποία εγκρίθηκε το 2023 και αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως το 2028, εισάγει ένα νέο μοντέλο καθορισμένων εισφορών (Defined Contribution – DC), αντικαθιστώντας το παραδοσιακό σύστημα καθορισμένων παροχών (Defined Benefit – DB), στο οποίο οι συντάξεις ήταν προκαθορισμένες και εγγυημένες. Με τη νέα αρχιτεκτονική, ο επενδυτικός κίνδυνος μεταφέρεται πλέον στους ασφαλισμένους, οι οποίοι θα επωμίζονται τις συνέπειες των διακυμάνσεων των επενδυτικών αποδόσεων.

Γιατί κρίνεται απαραίτητη η αλλαγή

Ο Harmen van Wijnen, επικεφαλής του ABP – του μεγαλύτερου ευρωπαϊκού συνταξιοδοτικού φορέα – ανέφερε ότι το υφιστάμενο καθεστώς είχε καταστεί μη βιώσιμο. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και η μείωση της αναλογίας εργαζομένων προς συνταξιούχους ενέτειναν τον κίνδυνο δημιουργίας ελλειμμάτων στα συστήματα εγγυημένων παροχών.

Το νέο σύστημα υπόσχεται μεγαλύτερη ευελιξία και διαφάνεια, καθώς και καλύτερη δυνατότητα παρακολούθησης της ατομικής σύνταξης. Ωστόσο, μεταβάλλει τη φύση της παροχής: το τελικό ύψος της σύνταξης δεν είναι πλέον δεδομένο, αλλά εξαρτάται από την πορεία των επενδύσεων.

Ριζική αλλαγή στο επενδυτικό χαρτοφυλάκιο

Η μετάβαση στο σύστημα DC μεταμορφώνει και τη στρατηγική επενδύσεων των ταμείων. Η ανάγκη για κατοχή μακροπρόθεσμων κρατικών τίτλων – διάρκειας 30 ή και 50 ετών – περιορίζεται, καθώς δεν υπάρχουν πλέον υποχρεώσεις εγγυημένων πληρωμών στο μακρινό μέλλον. Αντί αυτού, τα ταμεία επιδιώκουν υψηλότερες αποδόσεις, στρεφόμενα σε μετοχές, εταιρικά ομόλογα και άλλες επενδύσεις με αυξημένο ρίσκο.

Σύμφωνα με τους Financial Times και τη Rabobank, κατά τη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου, τα ολλανδικά συνταξιοδοτικά ταμεία ενδέχεται να ρευστοποιήσουν κρατικά ομόλογα μακράς διάρκειας ύψους έως 127 δισ. ευρώ – με ιδιαίτερη έμφαση σε τίτλους της Γερμανίας, της Γαλλίας και της ίδιας της Ολλανδίας.

Επιπτώσεις στην αγορά ομολόγων

Η εκτεταμένη αποεπένδυση από κρατικά ομόλογα εκτιμάται ότι θα ενισχύσει τις αποδόσεις των 30ετών τίτλων, λόγω της μείωσης της ζήτησης. Το spread μεταξύ των 30ετών και των 2ετών κρατικών ομολόγων της Γαλλίας έχει ήδη ξεπεράσει τις 2 ποσοστιαίες μονάδες, έναντι μηδενικού επιπέδου πριν από δύο χρόνια. Παράλληλα, η καμπύλη επιτοκίων στις ανταλλαγές επιτοκίων (euro swaps) παρουσιάζει τάσεις απότομης κλίσης.

Η Κεντρική Τράπεζα της Ολλανδίας προειδοποιεί ότι οι κίνδυνοι είναι διπλής φύσης: πρώτον, μια απότομη αποεπένδυση από μακροπρόθεσμους τίτλους και παράγωγα αντιστάθμισης κινδύνου μπορεί να προκαλέσει σημαντικές αναταράξεις στην αγορά· δεύτερον, η ταυτόχρονη αναδιάρθρωση χαρτοφυλακίων από πολλαπλά ταμεία ενδέχεται να οδηγήσει σε ντόμινο και σε άλλα περιουσιακά στοιχεία.

Νέοι επενδυτικοί κανόνες: στρατηγική ανάλογα με την ηλικία

Το νέο καθεστώς εισάγει και διαφορετική φιλοσοφία στις επενδύσεις, βασισμένη στον κύκλο ζωής. Η σύνθεση του χαρτοφυλακίου ενός ασφαλισμένου θα διαφοροποιείται ανάλογα με την ηλικία του:

Οι νεότεροι εργαζόμενοι θα έχουν μεγαλύτερη έκθεση σε επενδύσεις με υψηλό ρίσκο – όπως μετοχές και αγορές αναδυόμενων οικονομιών.

Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ασφαλισμένοι θα δίνουν έμφαση σε χαμηλότερου κινδύνου επιλογές – όπως κρατικά ομόλογα ή προϊόντα σταθερού εισοδήματος.

Το PFZW, το δεύτερο μεγαλύτερο ολλανδικό συνταξιοδοτικό ταμείο με ενεργητικό 259 δισ. ευρώ, ανακοίνωσε ότι θα εφαρμόσει το νέο σύστημα από την 1η Ιανουαρίου 2026. Το ABP θα ακολουθήσει το 2027.

Ήδη, hedge funds και άλλοι επενδυτές έχουν τοποθετηθεί προεξοφλώντας ισχυρές κινήσεις στις αποδόσεις των μακροπρόθεσμων ομολόγων της Ευρωζώνης. Όπως επισημαίνει ο Lyn Graham-Taylor της Rabobank, «όλοι προσπαθούν να καβαλήσουν το κύμα».