Τα τελευταία 20 χρόνια δεν ήταν ευχάριστα για την πυρηνική ενέργεια. Παρόλο που σε ορισμένες χώρες η ενέργεια αυτή αποτελεί σημαντικό μέρος του ενεργειακού μείγματος (βλ. διάγραμμα 1), κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, κανένας σταθμός δεν κατασκευάστηκε εγκαίρως και εντός προϋπολογισμού στην Ευρώπη ή τη Βόρεια Αμερική. Καθώς το κόστος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έπεσε, τα ήδη ακριβά πυρηνικά έργα στην Αμερική, τη Βρετανία και τη Φινλανδία βίωσαν καθυστερήσεις και τεράστιες υπερβάσεις κόστους.

Ωστόσο, στις 25 Αυγούστου, στο τελευταίο σημάδι πυρηνικού ενθουσιασμού, η Fermi και η Westinghouse, μια εταιρεία πυρηνικής τεχνολογίας, παρουσίασαν μια συνεργασία που θα επιδιώξει την έγκριση για την κατασκευή τεσσάρων από τους μεγάλους αντιδραστήρες ΑΡ1000 της τελευταίας στο Αμαρίλο. Μήπως μετά από έναν μακρύ πυρηνικό χειμώνα βλέπουμε τα πρώτα βλαστάρια της άνοιξης;

Η αυξανόμενη πυρηνική αισιοδοξία αντανακλά τρεις εξελίξεις. Πρώτον, οι κυβερνήσεις πολλών δυτικών χωρών αναζητούν ολοένα και περισσότερο μια ασφαλή και ανεξάρτητη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας. Δεύτερον, η δίψα της μεγάλης τεχνολογίας για αξιόπιστη ενέργεια και η ανησυχία για τις εκπομπές ρύπων έχουν αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον. Τρίτον, νέα λειτουργικά και οικονομικά μοντέλα υπόσχονται να βελτιώσουν τα δύσκολα οικονομικά της πυρηνικής ενέργειας. «Κάτι αλλάζει αυτή τη φορά», τονίζει ο Sama Bilbao y Leon, επικεφαλής της Παγκόσμιας Πυρηνικής Ένωσης (WNA), φορέα του κλάδου.

Πουθενά δεν είναι πιο εμφανής η αλλαγή στάσης από ό,τι στην Αμερική. Ο κ. Trump ζητά τον τετραπλασιασμό της εγχώριας ισχύος στα 400 γιγαβάτ έως το 2050. Αν και ο στόχος αυτός είναι εξωπραγματικά φιλόδοξος, έχει κινητοποιήσει το πολιτικό σύστημα. Ο νόμος One Big Beautiful Bill Act, που ψηφίστηκε τον Ιούλιο, προβλέπει φορολογικές πιστώσεις στη βιομηχανία. Ρεπουμπλικανικές πολιτείες, όπως το Τέξας, απλώνουν το κόκκινο χαλί. Το ίδιο και ορισμένες μπλε πολιτείες. Αξιωματούχοι στη Νέα Υόρκη, η οποία έκλεισε ένα μεγάλο πυρηνικό εργοστάσιο το 2021, θέλουν τώρα η κρατική επιχείρηση κοινής ωφέλειας να κατασκευάσει ένα νέο.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τον Ιούνιο έναν οδικό χάρτη που προβλέπει ότι η πυρηνική ισχύς θα αυξηθεί από 100 σε έως και 145 γιγαβάτ μέχρι το 2050. Η Γερμανία κατήργησε την αντίθεσή της στην ταξινόμηση της πυρηνικής ενέργειας ως «πράσινης» στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, διευκολύνοντας τη Γαλλία να κατασκευάσει έξι νέους σταθμούς. Τον Ιούλιο η κυβέρνηση της Βρετανίας έλαβε την τελική απόφαση να προχωρήσει με το έργο Sizewell C, δύο γιγάντιους αντιδραστήρες που θα μπορούσαν να κοστίσουν πάνω από 38 δισ. λίρες (51 δισ. δολάρια).

Εν τω μεταξύ, η Σουηδία επιβεβαίωσε πρόσφατα τα σχέδια για την κατασκευή αρκετών SMR, μικροσκοπικών γεννητριών που μπορούν να παράγονται από εργοστάσια και στη συνέχεια να μεταφέρονται σε κατάλληλες τοποθεσίες. Αν και η τεχνολογία δεν είναι ακόμη εμπορικά βιώσιμη, η υπόσχεση για μικρότερες κεφαλαιακές δαπάνες από ό,τι για τους μεγάλους αντιδραστήρες, αλλά και για ταχύτερη κλιμάκωση, είναι δελεαστική. Η τράπεζα Barclays προβλέπει ότι μεταξύ του 2030 και του 2050, η καθαρή πυρηνική ισχύς εκτός Κίνας και Ρωσίας θα αυξηθεί πιθανώς περισσότερο από το μισό, σε πάνω από 450 γιγαβάτ, με τους SMR να αντιπροσωπεύουν το 40-60% του συνόλου, γεγονός που υποδηλώνει μια αγορά 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Δεκάδες νεοσύστατες επιχειρήσεις ασχολούνται επίσης με την πυρηνική σύντηξη, ένα πολύ πιο ριψοκίνδυνο εγχείρημα που δίνει τη δυνατότητα σχεδόν απεριόριστης καθαρής ενέργειας.
Μεγάλες φιλοδοξίες

Οι τεχνολογικοί γίγαντες χρηματοδοτούν και τους δύο τύπους τεχνολογίας. Από τις αρχές του 2024, οι νεοσύστατες επιχειρήσεις SMR έχουν συγκεντρώσει περισσότερα από 2 δισ. δολάρια. Τον Ιούνιο η Oklo, που υποστηρίζεται από τον Sam Altman, το αφεντικό της OpenAI, συγκέντρωσε 460 εκατ. δολάρια και η TerraPower, που ιδρύθηκε από τον Bill Gates, συγκέντρωσε 650 εκατομμύρια. Η Google υπέγραψε συμφωνία να βοηθήσει την Kairos Power να αναπτύξει έναν στόλο SMR μέχρι το 2035. Οι νεοσύστατες επιχειρήσεις σύντηξης προσελκύουν επίσης μεγάλα ποσά. Η Commonwealth Fusion Systems, η οποία υποστηρίζεται επίσης από τον Bill Gates, παρουσίασε στις 26 Αυγούστου νέα χρηματοδότηση ύψους 863 εκατ. δολαρίων. Συνολικά, οι νεοσύστατες επιχειρήσεις σύντηξης άντλησαν 2,6 δισ. δολάρια κατά το έτος έως τον Ιούλιο.

Ο Michael Terrell της Google λέει ότι η βιομηχανία του χρειάζεται «καθαρή, σταθερή ενέργεια» από τα πυρηνικά για να συμπληρώσει τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Υποστηρίζει την πυρηνική ενέργεια «βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα». Βραχυπρόθεσμα, εκτιμά, οι παρατάσεις ζωής, οι επανεκκινήσεις και οι «αναβαθμίσεις» θα έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο. Οι μεγάλες μονάδες που χρησιμοποιούν δοκιμασμένα σχέδια και οι SMR θα μπορούσαν να ακολουθήσουν. Στη συνέχεια, μόνο μακροπρόθεσμα, θα μπορούσε να έρθει η σύντηξη.

Ο πυρηνικός σταθμός του Κλίντον (Clinton Power Station) στο Ιλινόις που διαχειρίζεται η Constellation Energy, ο μεγαλύτερος ιδιωτικός φορέας εκμετάλλευσης πυρηνικών σταθμών στον κόσμο, δείχνει τον αντίκτυπο της μεγάλης τεχνολογίας. Έγινε ασύμφορος λόγω του φθηνού σχιστολιθικού φυσικού αερίου και επρόκειτο να αποσυρθεί το 2027 όταν τελείωσαν οι κρατικές επιδοτήσεις. Όμως, η Meta, στην οποία ανήκει το Facebook, υπέγραψε τον Ιούνιο μια 20ετή συμφωνία για να χρηματοδοτήσει την παράταση της ζωής του με αντάλλαγμα τις πιστώσεις άνθρακα που συνοδεύουν την πυρηνική παραγωγή. Πέρυσι η Microsoft υπέγραψε παρόμοια συμφωνία για την επανεκκίνηση ενός αποσυρθέντος αντιδραστήρα στο Three Mile Island στην Πενσυλβάνια.

Το εργοστάσιο του Κλίντον κρύβει ένα άλλο μάθημα. Η Constellation επενδύει σε εξοπλισμό, λογισμικό και διαδικασίες για την επέκταση της παραγωγής. Ο Joe Dominguez, διευθύνων σύμβουλος της Constellation, εκτιμά ότι στον αμερικανικό στόλο θα μπορούσαν μέσω τέτοιων σταδιακών βελτιώσεων να προστεθούν 7 – 10 γιγαβάτ. Συνολικά, εκτιμά ότι η υποστήριξη της μεγάλης τεχνολογίας θα επιτρέψει να διατεθούν στην αγορά 30 γιγαβάτ ενέργειας που διαφορετικά δεν θα ήταν διαθέσιμα.

Αλλά δεν είναι μόνο η μεγάλη τεχνολογία που επενδύει στη βιομηχανία. Οι εταιρείες ανάπτυξης πυρηνικών έργων και οι εταιρείες εφοδιασμού συγκεντρώνουν εκατοντάδες εκατομμύρια μέσω δημόσιων προσφορών, ενώ οι μετοχές των εισηγμένων πυρηνικών εταιρειών έχουν εκτοξευθεί στα ύψη από τότε που ο κ. Trump εξέδωσε τα εκτελεστικά του διατάγματα για την υποστήριξη του κλάδου (βλ. διάγραμμα 2).

Όπως σημειώνει ο Jacob DeWitte, επικεφαλής της Oklo: «Δεν υπάρχει πλέον η νοοτροπία της έλλειψης, της εξάρτησης από τα κρατικά χρήματα, οπότε μπορούμε να ρίχνουμε πολλές βολές στον στόχο».

Όλα αυτά συμβάλλουν στον τρίτο λόγο για την υπάρχουσα αισιοδοξία στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας: την εμφάνιση νέων οικονομικών μοντέλων και πρακτικών λειτουργίας που αντιμετωπίζουν τα θλιβερά οικονομικά της κατασκευής πυρηνικών σταθμών. Όπως σημειώνει η Barclays, το κόστος τόσο των κανονικών πυρηνικών όσο και των SMR «υπερβαίνει σήμερα την αγοραία τιμή της ενέργειας». Βέβαια, η Κίνα και η Νότια Κορέα έχουν αποδείξει ότι είναι δυνατόν να κατασκευαστούν μεγάλοι αντιδραστήρες σε πέντε χρόνια και εντός του προϋπολογισμού (βλ. διάγραμμα 3).

Chart: The Economist

Και οι δύο χώρες τυποποίησαν τα σχέδια, κατασκεύασαν πολλούς αντιδραστήρες ανά τοποθεσία και μετακινήθηκαν γρήγορα μεταξύ των έργων, ώστε να διατηρήσουν τους εργαζόμενους και τις εφοδιαστικές αλυσίδες ενεργές, πρακτικές που συνέβαλαν στη μείωση του κόστους.

Μια νέα δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό Nature από τον Daniel Kammen του Πανεπιστημίου Johns Hopkins και τους συν-συγγραφείς του τονίζει τη σημασία της «τεράστιας και αναπτυσσόμενης αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας» της Κίνας για την παροχή βεβαιότητας όσον αφορά τη ζήτηση και την τόνωση των επενδύσεων στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Μπορεί να υπάρχουν τρόποι να αναζωπυρωθεί η ζήτηση και στη Δύση, αν και υπό πολύ διαφορετικές συνθήκες. Ο Jim Schaefer της επενδυτικής τράπεζας Guggenheim Securities τάσσεται υπέρ των μοντέλων χρηματοδότησης που συγκεντρώνουν τους μεγάλους χρήστες ηλεκτρικής ενέργειας εντός των βιομηχανιών (όπως μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας) για τη χρηματοδότηση πυρηνικών στόλων μέσω συμπράξεων επιμερισμού του κινδύνου και μακροπρόθεσμων συμβάσεων σε τιμές υψηλότερες της αγοράς. Σε αντάλλαγμα, θα επωφεληθούν από αξιόπιστη ενέργεια. «Ο μέσος οργανισμός κοινής ωφέλειας και οι φορολογούμενοι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να χρηματοδοτούν έργα «πρώιμης τεχνολογίας», εξηγεί.

Η χρηματοοικονομική καινοτομία θα έκανε τη διαφορά, αλλά χρειάζονται και επιχειρησιακές εξελίξεις. «Δεν μπορείς να κάνεις ένα ή δύο, χρειάζεσαι δέκα… χρειάζεσαι εθνικό πρόγραμμα και όχι μια σειρά από έργα», υποστηρίζει ο Armond Cohen από την Clean Air Task Force. Η Westinghouse φαίνεται να συμφωνεί. Θέλει, μέχρι το 2030, να ξεκινήσει την κατασκευή δέκα εργοστασίων ΑΡ1000 στην Αμερική. Η Nuclear Company σχεδιάζει μια παρόμοια προσέγγιση «σχεδιάζω άπαξ, κατασκευάζω πολλά». Ο Patrick Maloney, πρόεδρος της startup, λέει ότι σκοπεύει να συγκεντρώσει συνασπισμούς πελατών για την κατασκευή έξι πανομοιότυπων μονάδων.

Πολλά μπορούν να συμβούν για να ματαιώσουν την πυρηνική αναγέννηση. Παρά τις νέες καινοτομίες, τα οικονομικά παραμένουν προβληματικά. Η υπερβολική ρύθμιση εξακολουθεί να αποτελεί εμπόδιο, και οι προσπάθειες για την περικοπή της γραφειοκρατίας κινδυνεύουν από δημόσιες αντιδράσεις. Οι εφοδιαστικές αλυσίδες δεν είναι επαρκώς αναπτυγμένες, ενώ το εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό είναι σπάνιο. Όπως γνωρίζουν πολύ καλά όσοι έχουν περάσει τη ζωή τους στον κλάδο, τόσο η κρατική γενναιοδωρία όσο και οι ιδιωτικές επενδύσεις μπορούν να αποδειχθούν ασταθείς.

Ακόμα κι έτσι, οι πρωτοπόροι δεν πτοούνται. «Δεν έχουμε την άνεση της κυβερνητικής χρηματοδότησης για να κλιμακώσουμε και να διοχετεύσουμε στην αγορά», δηλώνει ο Clay Sell, επικεφαλής της X-energy, μιας νεοφυούς επιχείρησης SMR. Η εταιρεία του προετοιμάζεται να κατασκευάσει τους πρώτους τέσσερις αντιδραστήρες σε πετροχημική εγκατάσταση της Dow στο Τέξας. H Amazon έχει ήδη επενδύσει στην ανάπτυξή της και δεσμεύτηκε να στηρίξει την εγκατάσταση δεκάδων μονάδων. Κατά τον ίδιο, «αυτή τη στιγμή, υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες για τους καινοτόμους πυρηνικούς φορείς από όσες υπήρχαν ακόμη και στην αυγή της εμπορικής πυρηνικής εποχής τη δεκαετία του 1960». Μια διατύπωση που αποτυπώνει τις υψηλές φιλοδοξίες της βιομηχανίας, αν και όχι ακόμη την πραγματικότητα.

Πηγή: The Economist