Εκείνο το τηλεφώνημα πυροδότησε μια δικαστική διαμάχη που κόστισε 10.000 δολάρια στην 37χρονη σήμερα εργάτρια σε εργοστάσιο μετάλλων, η οποία μάζευε επί χρόνια τα χρήματα για την εξωσωματική γονιμοποίηση. Η συγκεκριμένη περίπτωση αναδεικνύει ένα πρόβλημα που, σύμφωνα με τους δικηγόρους, ανακύπτει όλο και πιο συχνά στις υποθέσεις διαζυγίων: Τι γίνεται με τα κατεψυγμένα έμβρυα όταν τελειώνει ένας γάμος; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό μπορεί να καθορίσει την έκβαση της προσπάθειας ενός ζευγαριού – συνήθως δαπανηρής και συναισθηματικά εξουθενωτικής – να αποκτήσει παιδιά.

Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και το κόστος

Τον περασμένο μήνα ο πρόεδρος Nτόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε ένα σχέδιο για τη μείωση του κόστους της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, που εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για τις θεραπείες γονιμότητας. Ενας μόνο κύκλος εξωσωματικής γονιμοποίησης, συμπεριλαμβανομένων των φαρμάκων, μπορεί να κοστίσει πάνω από 25.000 δολάρια, και πολλοί πληρώνουν μεγάλο μέρος των εξόδων από την τσέπη τους, καθώς στις περισσότερες Πολιτείες οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν είναι υποχρεωμένες από τον νόμο να τα καλύπτουν. Σε αντίθεση όμως με ένα συνταξιοδοτικό πρόγραμμα που μπορεί να μοιραστεί ή ένα σπίτι που μπορεί να πουληθεί σε ένα διαζύγιο, τα έμβρυα δεν φέρνουν μόνο την προοπτική μιας νέας ζωής αλλά και ισόβιες οικονομικές υποχρεώσεις.

Η Νέλσον γνώριζε από την ηλικία των 23 ετών, όταν έμαθε ότι έπασχε από ενδομητρίωση και σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, ότι η εξωσωματική γονιμοποίηση ήταν ο μόνος τρόπος για να αποκτήσει βιολογικά παιδιά. Με τα χρόνια κατάφερε να βάλει στην άκρη 20.000 δολάρια για τις θεραπείες. Γνώρισε τον πρώην σύζυγό της στο Διαδίκτυο το 2019. Από την αρχή της σχέσης τους του μίλησε για την υπογονιμότητά της και τα χρήματα που είχε αποταμιεύσει για την εξωσωματική. Σύντομα ξεκίνησε τις θεραπείες και παντρεύτηκαν περίπου έξι μήνες μετά. Οπως αφηγείται η Νέλσον, εκείνος επισκέφθηκε μια κλινική στην Τζόρτζια για να δώσει σπέρμα τον Μάρτιο του 2020. «Ημασταν τρελά ερωτευμένοι και απλώς το κάναμε χωρίς να το σκεφτούμε» είπε.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής, σήμερα φυλάσσονται σε εγκαταστάσεις κρυοσυντήρησης στις ΗΠΑ πάνω από ένα εκατομμύριο έμβρυα, από περίπου 400.000 το 2002. Καθώς η εξωσωματική γονιμοποίηση έχει επεκταθεί και τα ποσοστά επιτυχίας έχουν βελτιωθεί, έχουν αυξηθεί τα ζευγάρια που καταψύχουν έμβρυα – και αργότερα τσακώνονται για αυτά –, λέει η Νίντι Ντεσάι, δικηγόρος στο Σικάγο, που ειδικεύεται στο οικογενειακό δίκαιο και στο δίκαιο της γονιμότητας. «Εχουμε να διαχειριστούμε περισσότερα έμβρυα τώρα».

Δεν υπάρχει ομοσπονδιακός νόμος που να ορίζει την τύχη των εμβρύων μετά το διαζύγιο και στις επιμέρους Πολιτείες δεν υπάρχει ενιαίος τρόπος προσέγγισης του θέματος. Σε όλη τη χώρα, τα δικαστήρια δυσκολεύονται να αποφασίσουν εάν το δικαίωμα ενός ατόμου στην αναπαραγωγή υπερτερεί του δικαιώματος του άλλου να μη γίνει γονέας παρά τη θέλησή του.

«Αποτελεί περιουσία ή πρόσωπο;»

«Αυτή τη στιγμή δεν έχουμε ιδέα αν ένα έμβρυο πρέπει να θεωρείται περιουσία ή πρόσωπο» λέει η Νίκι Ρουζ, δικηγόρος διαζυγίων στη Νέα Υόρκη. «Είναι η επιμέλεια το αντικείμενο της διαμάχης ή κάτι άλλο;». Το ανώτατο δικαστήριο της Αλαμπάμα πέρυσι ανακήρυξε τα κατεψυγμένα έμβρυα «παιδιά». Ο νόμος της Αριζόνας τα αποδίδει στον σύζυγο που σκοπεύει να τα χρησιμοποιήσει για τεκνοποίηση ή σε αυτόν που είναι πιο πιθανό να το κάνει, εάν και τα δύο μέρη επιθυμούν να τα χρησιμοποιήσουν για να αποκτήσουν παιδιά. Σε άλλες Πολιτείες, μπορεί να σταθμίζονται ποικίλοι παράγοντες, όπως ποιος υποβλήθηκε σε σωματικές επεμβάσεις, εάν είναι η τελευταία ευκαιρία κάποιου να αποκτήσει βιολογικά παιδιά και ποιος πλήρωσε τα έξοδα.

Επικαλούμενη τους ασαφείς νόμους και την αυξανόμενη νομολογία, η διαδικτυακή υπηρεσία HelloPrenup πέρυσι πρόσθεσε προαιρετικούς όρους στα έντυπά της για να βοηθήσει τα ζευγάρια να καθορίσουν επακριβώς τι θα συμβεί στα έμβρυα σε περίπτωση διάλυσης της σχέσης. Το συμβόλαιο της κλινικής της Νέλσον δεν έθιγε το ζήτημα, αφήνοντάς το στη δικαιοδοσία των δικαστηρίων. «Σας παρακαλώ, μην καταστρέψετε το έργο της ζωής μου» θυμάται να λέει η Νέλσον στο δικαστήριο. «Αυτό είναι ολόκληρο το μέλλον μου. Το ονειρευόμουν σε όλη μου τη ζωή».

Ο πρώην σύζυγός της υποστήριξε ότι είχε το δικαίωμα να μην αποκτήσει παιδιά, σύμφωνα με τα πρακτικά της δίκης. Δεν ανταποκρίθηκε όταν του ζητήθηκε να κάνει κάποιο σχόλιο.

Ενα πρωτοδικείο στην Τζόρτζια επιδίκασε τα έμβρυα στη Νέλσον το 2022, λαμβάνοντας υπόψη ότι, όπως κατέθεσε, δεν μπορούσε να συλλάβει χωρίς εξωσωματική γονιμοποίηση, είχε πληρώσει η ίδια για τις θεραπείες και είχε υποβληθεί στη σωματική επιβάρυνση της ωοληψίας, σύμφωνα με τα πρακτικά της δίκης. Η απόφαση επικυρώθηκε τον Οκτώβριο του 2024 από εφετείο της Τζόρτζια. Η Νέλσον είπε ότι το διαζύγιο της κόστισε 5.000 δολάρια σε δικηγορικά έξοδα και πλήρωσε άλλες 5.000 δολάρια για το εφετείο, αφού ο πρώην σύζυγός της προσέβαλε την αρχική απόφαση.

Συμφωνίες εκ των προτέρων

Σε άλλες περιπτώσεις, γίνονται συμφωνίες εκ των προτέρων για να αποφευχθούν τυχόν πολύχρονες δικαστικές διαμάχες. Οταν η Κέιτ Σεν Τζον, 31 ετών, μπήκε στη διαδικασία της εξωσωματικής το 2023, έβαλε τον σύζυγό της να παραιτηθεί εγγράφως από τα δικαιώματά του στα έμβρυά τους. «Νομίζω ότι η διαίσθησή μου μού έλεγε “κορίτσι μου, πρέπει να προστατέψεις τις αναπαραγωγικές σου επιλογές”» είπε. Η συμφωνία όριζε ότι ο σύζυγος δεν θα είχε καμιά γονική ή οικονομική υποχρέωση έναντι οποιουδήποτε παιδιού θα αποκτούσε εκείνη σε περίπτωση διαζυγίου. Χρησιμοποίησε ένα έμβρυο το 2024, το οποίο οδήγησε στη γέννηση της κόρης τους. Οταν ο γάμος τους διαλύθηκε φέτος, κράτησε τα εναπομείναντα έμβρυα χωρίς δικαστική διαμάχη. Η Σεν Τζον πληρώνει 900 δολάρια τον χρόνο για τη φύλαξή τους σε εξειδικευμένη κλινική. Παρά τη συμφωνία τους, ανησυχεί ότι ο πρώην σύζυγός της μπορεί να αναθεωρήσει το πόσο θα θελήσει να εμπλακεί αν προκύψουν και άλλα παιδιά.

«Ακόμα κι αν ένας πρώην σύζυγος συμφωνήσει να μην έχει καμία ανάμειξη, μπορεί εκ των υστέρων να ζητήσει δικαιώματα επίσκεψης ή επιμέλεια μόλις γεννηθεί το παιδί» δήλωσε η Ναόμι Καν, καθηγήτρια οικογενειακού δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, η οποία ειδικεύεται στις υποθέσεις αναπαραγωγής. Οι πρώην σύζυγοι που δεν θέλουν πλέον να γίνουν γονείς μπορεί, επίσης, να βρεθούν υποχρεωμένοι να πληρώνουν διατροφή, πρόσθεσε η Καν.

Στο Μίσιγκαν η Νέλσον είναι τώρα έγκυος σε δίδυμα, αφού χρησιμοποίησε τα έμβρυα τα οποία αγωνίστηκε επί χρόνια να κρατήσει. Ο νέος της σύντροφος σκοπεύει να υιοθετήσει τα δίδυμα. Σκέφτονται να κάνουν και ένα τρίτο παιδί, χρησιμοποιώντας τα εναπομείναντα έμβρυα.

Πηγή: The Wall Street Journal