Οι ΗΠΑ εφαρμόζουν δασμό 50% στις εισαγωγές χάλυβα, αλουμινίου και χαλκού αλλά 0% στα δευτερογενή υλικά (scrap). Ο χαλκός είναι θεμελιώδες υλικό για την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση της Ευρώπης, αποτελεί στρατηγική πρώτη ύλη, η οποία περιλαμβάνεται στο Critical Raw Material Act, και είναι απαραίτητος για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ηλεκτροκίνηση, τις ψηφιακές υποδομές (π.χ., κέντρα δεδομένων και τηλεπικοινωνίες) και για τα δίκτυα μεταφοράς ενέργειας, ανάμεσα σε άλλες εφαρμογές.

Ο δασμός προκάλεσε σημαντική στενότητα στη διαθεσιμότητα πρώτων υλών στην Ευρώπη, άνοδο των τιμών στις ΗΠΑ σε ποσοστό μεγαλύτερο του 40% και ανακατεύθυνση των ροών χαλκού και scrap προς ΗΠΑ και Κίνα.

Η εξέλιξη αυτή ιδίως scrap χαλκού επιδεινώνει τις πιέσεις στις ευρωπαϊκές βιομηχανίες μεταποίησης χαλκού. Το scrap χαλκού καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής δευτερογενούς χαλκού στην Ευρώπη (2/3) και περίπου το 25% των αναγκών για ημιέτοιμα προϊόντα χαλκού.

Η χρήση του μειώνει έως και 90% την ενέργεια για παραγωγή και συμβάλλει ουσιαστικά στη μείωση των εκπομπών CO2, χαρακτηριστικά που το τοποθετούν στον πυρήνα της κυκλικής οικονομίας του κλάδου.

Η έλλειψη scrap αυξάνει το κόστος για τις βιομηχανίες, περιορίζει την ανταγωνιστικότητα και ενισχύει την εξάρτηση από εισαγόμενες πρώτες ύλες. Οι πιέσεις προς τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις χαλκού αναμένεται να ενταθούν καθώς η ζήτηση χαλκού προβλέπεται να αυξηθεί κατά 35% στην Ε.Ε. και να διπλασιαστεί παγκοσμίως μέχρι το 2050. Σε αυτό το περιβάλλον το scrap χαλκού, όπως και άλλες ορυκτές πρώτες ύλες, αποκτά στρατηγική σημασία για την οικονομία, γι’ αυτό και αποτελεί αντικείμενο γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Στις 18 Νοεμβρίου η Ε.Ε. ανακοίνωσε επισήμως ότι εξετάζει μέτρα περιορισμού των εξαγωγών scrap αλουμινίου, χάρη και στην ισχυρή παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ενωσης Αλουμινίου.

Στην περίπτωση του χαλκού, που δεν εκπροσωπείται από αντίστοιχο ευρωπαϊκό φορέα, πρωτοβουλία για την ανάδειξη του προβλήματος της μειούμενης διαθεσιμότητας scrap, καθώς ο κόσμος προχωράει προς την απανθρακοποίηση και την ψηφιοποίηση και η ζήτηση θα αυξάνεται, ανέλαβε η ελληνική εταιρεία ΕΛΒΑΛΧΑΛΚΟΡ. Kινητοποίησε αρκετές ευρωπαϊκές εταιρείες μεταποίησης χαλκού για μια κοινή παρέμβαση στα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα.

Στο κείμενο που συντάχθηκε παρουσιάστηκαν τεκμηριωμένα στοιχεία για το πρόβλημα της διαρροής scrap χαλκού εκτός Ευρώπης και τις επιπτώσεις του όχι μόνο για τις επιχειρήσεις του κλάδου, αλλά συνολικότερα στην υλοποίηση των πολιτικών ενίσχυσης της κυκλικής οικονομίας και πράσινης μετάβασης, αλλά και την ίδια τη στρατηγική αυτονομία της Ενωσης. Το κείμενο αυτό, που περιλαμβάνει και συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής για την αντιμετώπιση του προβλήματος, υποβλήθηκε αρχικά στην Ε.Ε. τον Φεβρουάριο του 2025 και εμπλουτισμένο με νέα στοιχεία, έχοντας εξασφαλίσει σχεδόν την καθολική υποστήριξη των ευρωπαϊκών εταιρειών του κλάδου, προ ολίγων ημερών. Ο κλάδος προτείνει προσωρινό και στενευμένο περιορισμό εξαγωγών scrap χαλκού ώστε να διασφαλιστεί η επάρκεια για τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες, επιβολή δασμού εξαγωγής σε χώρες με χαμηλότερα περιβαλλοντικά πρότυπα, αυστηριοποίηση και εναρμόνιση των κανόνων για End-of Waste (τέλος αποβλήτων) και εφαρμογή της αρχής αμοιβαιότητας, όπως προβλέπει η έκθεση Ντράγκι.

Για την Ελλάδα, το ζήτημα έχει ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα. Ο εγχώριος κλάδος μεταποίησης χαλκού και κραμάτων συγκαταλέγεται στους δυναμικότερους εξαγωγικούς κλάδους της χώρας. Βρίσκεται σταθερά στην πρώτη δεκάδα των πιο εξαγώγιμων προϊόντων, ανακυκλώνοντας όχι μόνο εξωστρέφεια αλλά και βαθιά παραγωγική γνώση. Μέσα σε αυτό το σύνθετο τοπίο η Ελλάδα δεν μπορεί να απουσιάζει από τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής, όπως επισημαίνει ο κ. Πάνος Λώλος, γενικός διευθυντής κλάδου χαλκού της ΕΛΒΑΛΧΑΛΚΟΡ.

«Η υποστήριξη του κειμένου θέσεων για τον έλεγχο και τον περιορισμό των εξαγωγών scrap χαλκού από την Ευρώπη οφείλει να είναι ένα αίτημα και της ελληνικής κυβέρνησης προς την Ε.Ε., δεδομένου ότι τα προϊόντα χαλκού –όπως και τα προϊόντα αλουμινίου, τα οποία αντιμετωπίζουν τις ίδιες προκλήσεις– βρίσκονται στην πρώτη δεκάδα των πλέον εξαγώγιμων προϊόντων της χώρας μας. Αποτελούν δε το αντικείμενο βιομηχανικής δραστηριότητας σημαντικών πρωταθλητών, οι οποίοι βρίσκονται στο επίκεντρο της πράσινης ψηφιακής μετάβασης και των οποίων η δραστηριότητα στηρίζεται παραδοσιακά στην κυκλική οικονομία, μια κατ’ εξοχήν προτεραιότητα για το μέλλον της ευρωπαϊκής οικονομίας», δηλώνει στην «Κ» ο κ. Λώλος.